Гарох пасяўны
| Гарох пасяўны | |||||||||||||||||||
 Гарох пасяўны. Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885 | |||||||||||||||||||
| Навуковая класіфікацыя | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
прамежныя рангі
| |||||||||||||||||||
| Міжнародная навуковая назва | |||||||||||||||||||
|
Pisum sativum L. | |||||||||||||||||||
| Сінонімы | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Гарох пасяўны[1] (Pisum sativum) — травяністая расліна сямейства бабовых. Культывуецца як харчовы прадукт, корм для жывёлы і зялёнае ўгнаенне.
Назва
[правіць | правіць зыходнік]Гарох пасяўны, гарох, стручча[1][2][3][4].
Апісанне
[правіць | правіць зыходнік]Аднагадовая травяністая расліна з полым, простым або штамбавым сцяблом ад светла-зялёнага да цёмна-зялёнага колеру, вышынёю ад 0,2 да 2 м. Лісце няпарнаперыстае з 1—3 парамі лісцікаў, якія заканчваюцца вусікамі. Кветкі белыя, двухполыя, самаапыляльныя з 10 тычынкамі. Каранёвая сістэма моцна разгалінаваная, стрыжнёвая, добра засвойвае цяжкарастваральныя мінеральныя солі і звязвае азот паветра, пераводзячы яго ў даступныя для раслін злучэнні. Плод гароху — струк.
Агароднінны гарох мае высокія харчовыя і смакавыя якасці. Ён мае ў сабе 6—9 % цукру, 6—7 % бялку, 2— 4 % крухмалу, 30—40 мг% вітаміну С. У бялку гароху ёсць усе незаменныя для чалавечага арганізма амінакіслоты.
Гарох бывае лушчыльных або цукровых сартоў. Лушчыльныя сарты агародніннага гароху ў створках маюць унутраны скурысты так званы пергаментны слой. Гэта ранняя сыравіна для прыгатавання кансерваў «зялёны гарошак». У цукровых сартоў пергаментнага слоя на створках няма, і ў зялёным выглядзе струкі спажываюць у ежу цалкам, калі гарох у іх у зачаткавым стане; называюць іх «лапаткамі». Насенне гароху па форме бывае трох тыпаў: круглаватае, мазгавое і пераходнае.
Распаўсюджанне
[правіць | правіць зыходнік]Радзіма — Міжземнамор’е. Культывуюць у Еўропе, Азіі, Паўночнай Амерыцы.
Агратэхніка
[правіць | правіць зыходнік]Агароднінны гарох — холадаўстойлівая расліна. Насенне прарастае пры 4—6 °C, а ўсходы вытрымліваюць кароткачасовыя замаразкі да −4 °C. Ён патрабавальны да вільгаці, асабліва ў перыяд прарастання насення, любіць святло, дрэнна расце на кіслых глебах. Месца пад гарох у агародзе выбіраюць адкрытае, сонечнае. Лепшыя папярэднікі: буракі, бульба, капуста. Увосень і вясной глебу перакопваюць. На ўрадлівых глебах угнаенне не ўносяць, калі глебы бедныя, уносяць мінеральныя ўгнаенні.
Насенне сеюць стужачным спосабам па 3 радкі ў кожнай стужцы з адлегласцю паміж радкамі 12—15 см, паміж стужкамі 45—50 см, на глыбіню 5—6 см. Каб засцерагчы насенне ад выклёўвання птушкамі, участак накрываюць паперай або плёнкай да паяўлення ўсходаў.
Догляд уключае паліванне (першае да паяўлення ўсходаў, другое ў пачатку цвіцення, трэцяе і чацвёртае ў перыяд налівання насення), праполку, рыхленне. Калі ўсходы памацнеюць і пойдуць у рост, да расліны ставяць пруткі, за якія яна чапляецца і расце вертыкальна.
Убіраюць гарох лушчыльных сартоў на зялёны гарошак, калі зерне ў струку дасягне максімальнай велічыні, а створкі сакавітыя і зялёныя, без прыкмет сеткі, з’яўленне якой сведчыць аб тым, што гарошак пераспеў. Гарох цукровых сартоў убіраюць, калі зерне ў зачаткавым стане, а струкі зялёныя, пляскатыя, мясістыя, сакавітыя. Уборку ўсіх сартоў праводзяць некалькі разоў за сезон.
Заўвагі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
Крыніцы
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ а б Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 98. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
- ↑ Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
- ↑ Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Энцыклапедыя сельскага гаспадара. — Мн.: БелЭн, 1993.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Горох посевной: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
Слоўнікі і энцыклапедыі | |
|---|---|
| Таксанамія | APNI · EOL · GBIF · iNaturalist · IPNI · IRMNG · ITIS TSN · NCBI · POWO · Plantarium · The Plant List · Tropicos · WFO · Флора Кітая |
| Нарматыўны кантроль |
