Прагляд зыходнага тэксту старонкі Калінкавічы

{{НП-Беларусь
 |статус                  = горад
 |беларуская назва        = Калінкавічы
 |арыгінальная назва      = 
 |краіна                  = Беларусь
 |падначаленне            = 
 |герб                    = Coat of Arms of Kalinkavičy, Belarus.svg
 |сцяг                    = Flag of Kalinkavičy.svg
 |шырыня герба            = 
 |шырыня сцяга            = 
 |выява                   = Калинковичи. Церковь Казанской Иконы Божьей Матери..JPG
 |подпіс                  = Царква Казанскай Іконы Божай Маці
 |lat_dir = |lat_deg = 52|lat_min = 08|lat_sec = 
 |lon_dir = |lon_deg = 29|lon_min = 20|lon_sec = 
 |CoordAddon              = region:BY_type:city
 |CoordScale              = 
 |памер карты краіны      = 
 |памер карты вобласці    = 
 |памер карты раёна       = 
 |вобласць                = Гомельская
 |раён                    = Калінкавіцкі
 |сельсавет               = 
 |пасялковы савет         = 
 |карта краіны            = 
 |карта вобласці          = 
 |карта раёна             = 
 |унутранае дзяленне      = 
 |від главы               = 
 |глава                   = 
 |дата заснавання         = 
 |першае згадванне        = [[1552]]
 |ранейшыя назвы          = Калениковичи, Каленкавічы 
 |статус з                = 
 |плошча                  = 
 |від вышыні              = 
 |вышыня цэнтра НП        = 
 |афіцыйная мова          = 
 |афіцыйная мова-ref      = 
 |двароў                  = 
 |шчыльнасць              = 
 |нацыянальны склад       = 
 |канфесійны склад        = 
 |часавы пояс             = +2
 |DST                     = +1
 |тэлефонны код           = +375 2345
 |паштовы індэкс          = 247691 (247692, 247693, 247694, 247695)
 |паштовыя індэксы        = 
 |аўтамабільны код        = 3
 |від ідэнтыфікатара      = 
 |лічбавы ідэнтыфікатар   = 
 |катэгорыя ў Commons     = Kalinkavičy
 |сайт                    = 
 |мова сайта              = 
 |мова сайта 2            = 
 |мова сайта 3            = 
 |мова сайта 4            = 
 |мова сайта 5            = 
 |add1n                   = 
 |add1                    = 
 |add2n                   = 
 |add2                    = 
 |add3n                   = 
 |add3                    = 
 |OpenStreetMap           = 496475615
}}
{{значэнні|Калінкавічы (значэнні)}}
'''Калі́нкавічы'''<ref name="NNP"/> ({{lang-be-trans|Kalinkavičy}}) — горад раённага падпарадкавання ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] [[Беларусь|Беларусі]], адміністрацыйны цэнтр [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкага раёна]]. Размешчаны за 122 км ад [[Гомель|Гомеля]], за 275 км ад Мінска. Вузел чыгунак на Гомель, [[Жлобін]], [[Брэст]], [[Оўруч]] ([[Украіна]]) і аўтамабільных дарог на Гомель, [[Парычы]], [[Жыткавічы]], Оўруч. Насельніцтва 40&nbsp;315 чал. (2017)<ref name="2017-Estimate"/>.

== Гісторыя ==

=== Старажытнасць ===
Выяўленыя археолагамі [[Гарадзішча|гарадзішчы]] [[Бронзавы век|бронзавага]] і ранняга [[Жалезны век на Беларусі|жалезнага]] вякоў, а таксама эпохі [[Кіеўская Русь|Кіеўскай Русі]] сведчаць пра засяленне мясцовасці ў далёкай старажытнасці.

=== Вялікае Княства Літоўскае ===
[[Файл:Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.png|thumb|left|Фрагмент апісання воласці Мазырскага замка 1552 г.]][[Файл:Усходні анклаў багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.png|thumb|left|Каленкавічы ў межах усходняга анклава Багрымавіцкага староства ў канцы XVIII ст.]]

Першы пісьмовы ўпамін пра паселішча сустрэты ў апісанні Мазырскага замка 1552 года. Прычым ''Каленікавічы''{{efn-ua|Гэтая, найбольш ранняя форма назвы, Калениковичи, пераконвае, што яна паходзіць ад імя Каленік. У наступнай польскамоўнай згадцы 1560 г. літара ''і'' ўжо адсутнічае — Kalenkowicze.}} ў гэтай крыніцы разам з ''Гулевічамі'' і ''Пуцілавічамі'', відавочна, з-за малалюднасці, названыя як адно сяло ''Айцючыцкай'' (Аўцюцевіцкай) нядзелі{{efn-ua|Нядзелі альбо чэргі (у складзе кожнай некалькі паселішчаў), на якія падзялілася воласці, як даводзілася несці замкавую службу, выконваць работы на карысць замку. Па нядзелях размяркоўваліся і плацёжныя павіннасці<ref>Клепатский П. Г. Очерки по истории Киевской земли / П.Г. Клепатский — Т. 1: Литовский период. — Одесса, 1912. С. 185, 189—190</ref>.}} Мазырскай воласці<ref>Архив Юго-Западной России (Архив ЮЗР). Ч. VII. T. I. Акты о заселении Юго-Западной России. — Киев, 1886. С. 635—636</ref>. У рэвізіі Мазырскага староства, выкананай каралеўскімі камісарамі панамі [[Рыгор Багданавіч Валовіч|Рыгорам Валовічам]] і [[Мікалай Ян Нарушэвіч|Мікалаем Нарушэвічам]] да 8 кастрычніка 1560 года, тэкст якой вядомы з актавай кнігі 1777 года, былі вызначаны межы і працягласць уздоўж і ўпоперак грунтоў сяла Гулевічы і Каленкавічы<ref>Архив ЮЗР. Ч. 8. Т. 5. Акты об украинской администрации XVI—XVII вв. — Киев, 1907. С. 477, 481—482</ref>. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Каленкавічы — у складзе [[Мазырскі павет (Вялікае Княства Літоўскае)|Мазырскага павета]] [[Кіеўскае ваяводства|Кіеўскага ваяводства]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]], пасля падпісання акта [[Люблінская унія|Люблінскай уніі]] ўлетку 1569 года — у тым жа павеце [[Менскае ваяводства|Менскага ваяводства]] Вялікага Княства Літоўскага. 30 чэрвеня і 22 жніўня 1582 года вёска згаданая ў справе размежавання ўгоддзяў Мазырскага{{efn-ua|Укладальнікі калінкавіцкай кнігі «Памяць», змясціўшы ўрывак з адказу сужэнства Рафала і Марыі [[Аскеркі|Аскеркаў]], зусім недарэчна датавалі яго 1582 годам. Сёння тое можна прачытаць і ў энцыклапедыі «Вялікае Княства Літоўскае». На самой жа справе стражнік польны літоўскі [[Рафал Міхал Аскерка|Рафал Міхал]], сын [[Ян Мікалай Аскерка|Яна Мікалая]], Аскерка, жанаты з Марыяй, дачкой яго дзядзькі старосты багрымавіцкага [[Антоні Яўхім Аскерка|Антонія Яўхіма Аскеркі]], нарадзіўся каля 1761, а спачыў у 1818 годзе<ref>Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. — Poznań, 1882. Rocznik IV. S. 204, 205; Рыбчонак С., Свяжынскі У. Аскеркі гербу Мурдэліо зменены. // Спадчына. 4/1999. С. 206, 208; Гербоўнік беларускай шляхты. Т. 1. А. / Т. Капіца, А. Леўчык, С.Рыбчонак і інш. – Мінск, 2002. С. 329, 330, 332</ref>; па бацьку валодаў, акрамя іншага, і Гарбавічамі. Пра Багрымавіцкае староства на 1560 год запісана ў «Энцыкляпэдыі гісторыі Беларусі», але яго ў XVI ст., а магчыма, у адрозненне ад Загальскага, і на працягу большай часткі XVII ст. яшчэ не было. У дакуменце Аскеркаў староства адвольна названа таксама Каленкавіцкім, бо менавіта Каленкавічы мелі агульную мяжу і адпаведныя праблемы з Гарбавічамі ды непасрэдную сувязь з большасцю паселішчаў староства. Аднак, відавочна, на думку тагачасных урадоўцаў, Багрымавічы, якія здаўна атачалі шляхецкія маёнткі, мусілі і надалей заставацца намінальным цэнтрам каралеўшчыны, што складалася з двух анклаваў.}} староства і добраў Гарбавічы, падараваных на вечнасць каралём [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыем]] пану Стэфану Лавейку, суддзі земскаму мазырскаму<ref>Памяць. Калінкавіцкі раён. — Мінск: Ураджай, 1999. С. 53</ref>. 18 мая 1657 года кароль Ян Казімір, па смерці ўдавы Крыстыны з Швыкоўскіх Тышкевічавай, перадаў у трыманне вёскі Гулевічы (Hulewicze) і Каленкавічы (Kolekiewicze) паручніку Канстанціну Катоўскаму, але ўжо 22 жніўня тыя добры (Kalenkiewicze i Ole[je]wicze) атрымаў Уладзіслаў Шмелінг<ref>Metryka Litewska. Księga wpisów. Nr. 131. Opracował Andrzej Rachuba. — Warszawa, 2001. S. 102</ref>.

Прынамсі, у XVIII ст. існавала [[нягродавае староства]], вылучанае з Мазырскага, Багрымавіцкае староства<ref>Насевіч, Вячаслаў. Мазырскае стараства. // Вялікае Княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. Т. 2: К — Я. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2006. С. 259—260</ref>. У 1789 годзе ў складзе яго, прыналежнага панам Аскеркам, названыя вёскі Багрымавічы, Рог, Хусна (Хуснае), Каленкавічы, Гулевічы, Буда і Бабровічы{{efn-ua|На карце Вялікага гістарычнага атласа Беларусі пазначаныя яшчэ Рудзенкі, а таксама ўдакладнена, што Буда тая — Смольгаўская (Смаглаўская?).}}<ref>[https://mozyrxxvek.blogspot.com/2019/02/1789.html Сьпіс паселішчаў Мазырскага павету на 1789 год. Inwentarz pow. mozyrskiego 1789]</ref>. 16 мая 1774 г. складзены акт размежавання вёсак Гулевічы і Каленкавічы. У 1778 г. цэнтр Каленкавіцкага прыхода; у сяле 25 хат.

=== У складзе Расійскай імперыі ===
З 1793 года, пасля [[Другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]], у складзе [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], мястэчка [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]], да 1805 года належала князю Шахоўскаму. У 1795 годзе мястэчка Старыя Каленкавічы (35 двароў) і вёска Новыя Каленкавічы, на паштовым тракце [[Бабруйск]] — [[Мазыр]]. У ходзе [[Рэформа дзяржаўнай вёскі|рэформы П. Д. Кісялёва]] ў межах Каленкавіцкага казённага маёнтка была ўтворана воласць{{efn-ua|Не варта блытаць з валасцямі — адміністрацыйнымі адзінкамі ў складзе павета — парэформеннага часу.}} з управай, згаданая ў 1848 годзе. Насельніцтва — 1 333 дзяржаўных селяніна, 2 аднадворцы, 215 яўрэяў, 14 пасяленцаў «разного звания»<ref>Военно-статистическое обозрение Российской империи. Т. 9. Ч. 4. Минская губерния. — С.-Петербург: Тип. Деп. Ген. штаба, 1848. — С. 5, 6.</ref>. У 1856 годзе ўзведзены будынак Мікалаеўскай царквы (у ёй захоўваліся метрычныя кнігі з 1827 года). У 1864 годзе адкрыта [[народнае вучылішча]]. У 1866 годзе налічвалася 100 двароў. Памешчык Галалобаў у 1876 годзе меў у наваколлях 71 дзесяціну зямлі, крупарушку. Са здачай у эксплуатацыю ў 1886 годзе чыгункі [[Лунінец]] — [[Гомель]] пачала дзейнічаць чыгуначная станцыя. Паводле перапісу 1897 года мястэчка ў [[Дудзіцкая воласць|Дудзіцкай воласці]] [[Рэчыцкі павет (Расійская імперыя)|Рэчыцкага павета]] [[Мінская губерня|Мінскай губерні]]. Былі 2 майстэрні па апрацоўцы скураў, завод колавай мазі, 27 лавак, 3 [[Карчма|карчмы]], 3 пастаялыя двары. У сяле Каленкавічы ў гэты час былі царква, царкоўна-прыходская школа, хлебазапасны магазін, паштова-тэлеграфная кантора, аптэка. У 1916 годзе, калі закончылася будаўніцтва чыгункі [[Жлобін]] — [[Оўруч]], Каленкавічы сталі важным транспартным вузлом.

=== Найноўшая гісторыя ===
У красавіку 1917 года створаны валасны Савет сялянскіх, рабочых і салдацкіх дэпутатаў. У пачатку 1918 года Калінкавічы заняты польскім корпусам [[Мяцеж Доўбар-Мусніцкага|Ю. Доўбар-Мусніцкага]]. 24 лютага 1918 года ў Калінкавічы ўступілі германскія войскі, яны адышлі ў снежні 1918 года. 1 студзеня 1919 года Калінкавічы ўвайшлі ў склад абвешчанай [[ССРБ]]. З красавіка 1919 года ў Рэчыцкім павеце Гомельскай губерні [[РСФСР]]. З сакавіка да пачатку ліпеня 1920 года заняты польскімі войскамі, у лістападзе — атрадамі [[С. Булак-Балаховіч]]а. З мая 1923 года да красавіка 1924 года цэнтр воласці, у склад якой увайшлі тэрыторыі скасаваных Аўцюцевіцкай і Дудзіцкай валасцей.

З ліпеня 1924 года Калінкавічы ў складзе [[БССР]]. З 1925 года горад. У 1924—1930 гадах цэнтр раёна. У 1920—1930 гадах дзейнічала рамеснае таварыства, працавалі паравы млын з лесапільняй, бачарня, кузня, электрастанцыя, цагельня, ткацкая, шавецкая, кравецкая майстэрні, тэлефонная станцыя. З лютага 1938 года ў [[Палеская вобласць|Палескай вобласці]]. З 1939 года — цэнтр раёна. Падчас [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] горад акупаваны нямецка-фашысцкімі войскамі. Найменне «Калінкавіцкіх» прысвоена 21-й часці і злучэнню. Адна з вуліц горада носіць імя генерала-палкоўніка П. А. Бялова, кавалерыйскі корпус якога ўдзельнічаў у вызваленні Калінкавічаў. Усталяваныя помнікі на брацкіх магілах, помнік-танк у гонар вызвалення горада, мемарыяльны знак на могілках ахвяр фашызму. З студзеня 1954 года ў [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]]. У 1961 годзе на тэрыторыі знойдзены [[Калінкавіцкі скарб]]. З сакавіка 1963 года горад абласнога падпарадкавання. Працуюць мясакамбінат, хлебазавод, фабрыкі мэблевая і побытавай хіміі, Палескі хімлясгас, камбінат хлебапрадуктаў, іншыя прадпрыемствы і ўстановы. У канцы 1993 года ў горадзе адкрытая царква ў імя Казанскай Багародзіцы. З 1994 года працуе [[Калінкавіцкі краязнаўчы музей]].

== Насельніцтва ==
<div style="float:right;margin:0 0.5em 1em;" class="toccolours">{{Graph:Chart|width=300|height=128|type=rect|x=1897,1939,1959,1970,1995,2004,2006,2008,2016,2017|y=1300,9800,14900,23900,42200,37900,37700,38100,39890,40315}}</div>
* '''XIX стагоддзе''': 1897 год — 1,3 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}}
* '''XX стагоддзе''': 1939 год — 9,8 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}}; 1959 год — 14,9 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}}; 1970 год — 23,9 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}}; 1995 год — 42,2 тыс. чал.{{sfn|Беларусь|1995}}
* '''XXI стагоддзе''': 2004 год — 37,9 тыс. чал.; 2006 год — 37,7 тыс. чал.; 2008 год — 38,1 тыс. чал.; 2016 год — 39&nbsp;890 чал.<ref name="2016-Estimate"/>; 2017 год — 40&nbsp;315 чал.<ref name="2017-Estimate"/>; 2023 год — 37&nbsp;050 чал.

=== Рэлігія ===
[[Файл:Калинковичи. Католический храм..JPG|міні|Касцёл]]
* [[Троіцкі касцёл (Калінкавічы)|Троіцкі касцёл]] (1997—2001)
* [[Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай (Калінкавічы)|Сабор у гонар Казанскага абраза Маці Божай]] (1993)
* [[Свята-Успенская царква (Калінкавічы)|Свята-Успенская царква]] (1964)

== Эканоміка ==
Прадпрыемствы хімічнай, будаўнічых матэрыялаў, дрэваапрацоўчай, харчовай прамысловасці. Гасцініца «Дружба».

== Культура ==
[[Файл:Kalinkavichy2.JPG|thumb|Вуліца Міру]]
[[Калінкавіцкі дзяржаўны краязнаўчы музей]].

== Спорт ==
* [[ФК Вертыкаль Калінкавічы]]

== Вядомыя асобы ==
* [[Марыя Софія Ануфровіч-Плоская]] (1862—1922) — польская [[рэвалюцыянер]]ка.
* [[Віталь Міхайлавіч Воўк]] — беларускі дзяржаўны дзеяч, [[Міністэрства прамысловасці Рэспублікі Беларусь|міністр прамысловасці]] Рэспублікі Беларусь у 2014—2018 гг.
* [[Андрэй Іванавіч Горват]] (нар. 1983), беларускі [[пісьменнік]], [[журналіст]], прадпрымальнік у сферы турызму
* {{нп5|Ехошуа Глойберман||he|יהושע גלוברמן}}
* [[Леанід Давыдавіч Камінскі]] (нар. 1931) — савецкі графік.
* [[Пётр Альбінавіч Красачка]] (нар. у 1958) — вучоны ў галіне [[Ветэрынарыя|ветэрынарыі]] і [[Жывёлагадоўля|жывёлагадоўлі]].
* {{нп5|Цві Кроль||he|צבי קרול}}
* {{нп5|Дзмітрый Уладзіміравіч Ландэ||uk|Ланде Дмитро Володимирович}}.
* [[Сямён Абрамавіч Ляльчук]] (1918—1941) — яўрэйскі [[паэт]].
* [[Раман Іванавіч Петрушэнка]] — беларускі [[спартсмен]].
* [[Барыс Ісаевіч Пурыс]] (нар. 1937) — вучоны ў галіне [[Гідрадынаміка|гідрадынамікі]].
* [[Аркадзь Ліцмінавіч Пярцоўскі]] — беларускі хімік-аналітык.
* [[Вячаслаў Аляксеевіч Савянкоў]] (нар. 1955) — беларускі архітэктар.
* [[Дзмітрый Іванавіч Сергіевіч]] — беларускі [[пісьменнік]].
* [[Уладзімір Ільіч Сямашка]] — беларускі дзяржаўны дзеяч.
* [[Ігар Паўлавіч Таўтын]] (нар. 1971) — беларускі палітык.
* [[Зяма Целесін]] (1907—1966) — яўрэйскі паэт<ref>http://vcisch1.narod.ru/TELESIN/Telesin.htm</ref>.

== Каментарыі ==
{{Notelist-ua}}

== Заўвагі ==
{{Reflist|refs=
<ref name="2017-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2017}}</ref>
<ref name="NNP">{{Крыніцы/Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь/Гомельская вобласць|}}</ref>
<ref name="2016-Estimate">{{Крыніцы/Насельніцтва Беларусі 2016}}</ref>
}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/БелЭн|7}}
* {{Крыніцы/Беларусь: энцыклапедычны даведнік (1995)|Калінкавічы|358}}

== Спасылкі ==
{{Commonscat-inline|Kalinkavičy|Калінкавічы}}
{{OSM relation|5598615|Калінкавічы}}

{{Калінкавіцкі раён}}
{{Гомельская вобласць}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Калінкавічы| ]]
[[Катэгорыя:Мястэчкі Менскага ваяводства]]