Прагляд зыходнага тэксту старонкі Камера дэльі Спозі

[[Файл:Mantegna.jpg|thumb|250px|Плафон пакоя]]

'''Камера дельі Спозі''', ''Камера пікта'' ({{lang-it|Camera degli Sposi, Camera picta}} — «шлюбны палац», «распісаны пакой») — памяшканне ў {{нп3|Палаца Дукале, Мантуя|Палаца Дукале|ru|Палаццо Дукале (Мантуя)}} ў [[Мантуя|Мантуі]], распісанае фрэскамі [[Андрэа Мантэнья|Андрэа Мантэньі]] ў 1465—1474 гадах па замове маркіза {{нп3|Лудавіка III Ганзага||ru|Лудовико III Гонзага}}, знакамітая дзякуючы высокай якасці малюнкаў, якія ўключаюць каля 30 партрэтных фігур, і ўмеламу выкарыстанню перспектыўных падманак (плафон столі)<ref>Гращенков В. Н. Портрет в итальянской живописи Раннего Возрождения. М., 1996. С. 176</ref>.

Мантэнья (як сведчыць аўтарскае графіці на адхоне вакна паўночнай сцяны) пачаў сваю працу [[16 чэрвеня]] [[1465]] года. Але фактычна роспіс ствараўся пазней, пасля яго паездкі ў Фларэнцыю і Пізу ([[1466]] — [[1467|67]]) і цалкам быў скончаны ў [[1474]] годзе. Магчыма, за час працы, якая перарывалася неаднаразова, першапачатковая праграма магла некалькі разоў змяняцца з-за пажаданняў заказчыка.

[[Файл:Andrea Mantegna 047.jpg|250px|міні|{{нп3|Успенне Марыі, Мантэнья|Успенне Марыі|es|Tránsito de la Virgen (Mantegna)}}]]
Пакой 8х8 м знаходзіцца на 2-м (парадным) паверсе кутняй паўночна-ўсходняй вежы {{нп3|Замак Святога Георгія, Мантуя|Замка св. Георгія|it|Castello di San Giorgio (Mantova)}}, уключанага ў комплекс пабудоў {{нп3|Палаца Дукале, Мантуя|Палаца Дукале|ru|Палаццо Дукале (Мантуя)}}. Замак у момант роспісу пакоя меў цэлую анфіладу парадных пакояў, у якую і была ўключана гэтая Камера. З вокнаў адкрываўся від на Сярэдняе возера, дамбу і Мост св. Георгія. Магчыма, менавіта гэты від Мантэнья захаваў у сваёй карціне «{{нп3|Успенне Марыі, Мантэнья|Успенне Марыі|es|Tránsito de la Virgen (Mantegna)}}» (каля 1462, Прада), якая знаходзілася ў капэле таго ж замка, таксама распісанай яго фрэскамі (не захаваліся).

== Назва ==
[[Файл:Andrea Mantegna 116.jpg|thumb|Імператар [[Гальба]]. Фрэска на сводзе]]

У часы Мантэньі яна звалася проста Камера пікта. Традыцыйнае найменне пакоя ўпершыню з’яўляецца толькі ў XVII стагоддзі, у складанні Карла Рыдольфа пра венецыянскіх жывапісцаў. Звычайна мяркуюць, што ён кіраваўся прысвячальным надпісам над галоўнымі дзвярыма, дзе згадваюцца супругі Ганзага — Лудавіка і Барбара; але [[Віктар Мікалаевіч Грашчанкаў|Грашчанкаў]] паказвае, што правільней думаць, што ён абапіраўся на даўнія ўяўленні аб прызначэнні гэтага пакоя. З лістоў маркіза Ладавіка Гонзага 1462 і 1474 вядома, што памяшканне служыла яму спальняй і там стаяў ложак. Гэта значэнне пакой меў і раней (1457), да таго, як Мантэнья распісаў яе. Таксама ў ім ладзілі ўрачыстыя прыёмы, магчыма, ён памяняў сваё прызначэнне з-за жадання гаспадароў дэманстраваць яе.

== Фрэскі ==
[[Файл:Andrea Mantegna 061.jpg|thumb|left|Фрагмент роспісу з партрэтам юнай Паолы Ганзага]]

Невялікі пакой з плоскім скляпеннем на распалубках дзякуючы жывапісу рассунуўся ўшыркі, паколькі ілюзіяністычная дэкарацыя сцен і своду напоўніла яе святлом і паветрам. Грунтуючыся на пятах арак (утвораных распалубкамі скляпення і адзначаных ляпнымі кансолямі) мастак падзяліў усе сцены на 12 роўных участкаў. Яны падзеленыя лёгкімі намаляванымі «слупамі», якія абапіраюцца на быццам бы мармуровы цокаль (90 см), які апяразвае усе сцены і упрыгожаны 3 радамі медальёнаў са ўстаўкамі з каляровых мармураў у венецыянскім стылі. Эфект сцэны ўзмоцнены тым, што на ўсіх сценах на ўзроўні пят арак намаляваныя металічныя стрыжні, да якіх быццам бы падвешаныя цяжкія скураныя «заслоны» з цісненнем пазалочаным арнаментам. У пралётах з фігурамі заслоны рассунутыя, а іх канцы «падкасаныя» за слупы.

У сценах знаходзяцца розныя па памерах і вышыні рэльефныя парталы 2 дзвярэй, 2 вакны, асіметрычна размешчаныя на паўночных і ўсходніх сценах, і 1 апраўленне нішы вялікага каміна на паўночнай сцяне. У шматлікіх фігурах фрэсак прадстаўлена шырокая сям’я маркіза, яго набліжаныя і слугі. Гэтыя сцэны трактаваныя з такой жыццёвай непасрэднасцю і апавядальнай канкрэтнасцю, што здаюцца выявай нейкіх рэальных падзей.

Разглядаць фрэскі лепш за ўсё з «завешанага» кута пакоя, ідучы поглядам злева направа, ад нізка размешчанай «Сустрэчы» (90 см над узроўнем падлогі) да высока паднятага «Двара» (250 см), каб потым спусціцца позіркам па прыступках, намаляваных справа ад каміна. Мастак тонка разлічыў чаргаванне рухомых і нерухомых фігур, разумовых уздымаў і спускаў. Неба за спіной фігур глядзельна аб’ядноўвае ўсю панараму пакоя.

=== Паўночная сцяна ===
На паўночнай сцяне напісана ''Прыдворная сцэна'', якая паказвае заказчыка (у неафіцыйным строі) і яго жонку {{нп3|Барбара Брандэрбургская|Барбару Брандэрбургскую|ru|Барбара Бранденбургская (маркиза Мантуанская)}}, якая сядзіць у асяроддзі сваякоў, а група прыдворных запаўняе астатнюю прастору малюнка — закрыты двор-садок (gardino secreto). Да маркіза падыходзіць яго сакратар Марсілія Андрэасі і, схіліўшыся, нешта яму паведамляе. У руках у маркіза разгорнуты ліст. Якую навіну прыносяць Лудавіка невядома, вылучалася шмат версій, з якіх найбольш праўдападобнай [[Віктар Мікалаевіч Грашчанкаў|В. М. Грашчанкаў]] лічыць вестку аб абранні яго другога сына {{нп3|Франчэска Ганзага||it|Francesco Gonzaga (1444-1483)}} кардыналам (канец 1461).

Аздабленне агароджы на заднім плане паўтарае дэкор цокаля сцен і балюстрады «акна» скляпення. Нізкая кропка гледжання ўзмацняе манументальнасць фігур. Дзве фігуры ў самай абзы надкаміннага карніза амаль ўрываюцца ў рэальную прастору пакоя.

{| class="graytable"
|+
| width="20%" | [[Файл:Andrea Mantegna 058.jpg|center|250px]]
| width="5%" |
| width="50%" | [[Файл:Andrea Mantegna - The Court of Gonzaga - WGA14000.jpg|center|500px]]
| width="5%" |
| width="20%" | [[Файл:Andrea Mantegna 055 detail.jpg|center|180px]]
|-
| align="center" | Маркіз Ладавіка Ганзага і яго сакратар Марсілія Андрэасі
|
| align="center" | Паўночная сцяна
|
| align="center" | Барбара Ганзага
|}

=== Заходняя сцяна ===
На заходняй сцяне знаходзіцца ''Сцэна сустрэчы''. Ладавіка Ганзага напісаны ў афіцыйным строі, ён сустракае свайго сына кардынала Франчэска Ганзага (а таксама, па састарэлай версіі, імператара [[Фрыдрых III Габсбург|Фрыдрыха III]] і караля [[Крысціян I|Крысціяна I Дацкага]]). Гэтая сцяна — найбольш асветленая, і яе кампазіцыя трактавана як пейзажная панарама, якая сыходзіць удалячынь.

У гэтай фрэсцы бачылі сцэну сустрэчы маркіза з яго сынам, новаабраным кардыналам Франчэска (канец 1461), але часцей — іх больш познюю сустрэчу (жнівень 1472). У хроніцы Андрэа Сківенолья распавядаецца, як кардынал пасля лячэння на водах паблізу [[Балоння|Балонні]] вярнуўся ў мантыі з усёй сваёй світай (куды ўваходзіў і Мантэнья) і быў урачыста сустрэты бацькам ля горада, у мястэчку Банданела. Будучы біскупам Мантуі, кардынал павінен быў прысутнічаць на закладцы новай царквы {{нп3|Сант-Андрэа, Мантуя|Сант-Андрэа|ru|Сант-Андреа (Мантуя)}} па праекце [[Леон Батыста Альберці|Леона Батыста Альберці]]. Маркіз надаваў вялікае значэнне гэтаму храму, перамовы пра яго з Папам вёў менавіта кардынал. Існуюць і іншыя версіі, наконт таго, якая іменна падзея намалявана ў гэтай фрэсцы.

Над дзвярыма напісаны карагод [[Пута|пуці]], якія нясуць залатую дошку з лацінскім надпісам, які увекавечвае працу над роспісам і ўслаўляе заказчыкаў і мастакоў: «яснавяльможны Ладавіка, другому маркізу Мантуанскому, уладару цудоўнаму і ў веры непахіснаму, і яснавяльможнай Барбары, яго жонцы, жанчыне непараўнальнай славы, іх Андрэа Мантэнья, падуанец, скончыў гэты сціплы твор у іх гонар у 1474».

{| class="graytable"
|+
| width="20%" | [[Файл:Andrea Mantegna 083.jpg|center|150px]]
| width="5%" |
| width="50%" | [[Файл:Andrea_Mantegna_115.jpg|center|500px]]
| width="5%" |
| width="20%" | [[Файл:Mantegna, Duke Ludovico Gonzaga greeting cardinal Francesco Gonzaga, background detail.jpg|center|250px]]
|-
| align="center" | Дзеці Джанфранчэска і Сіджызмонда Ганзага
|
| align="center" | Сустрэча з кардыналам Франчэска Ганзага
|
| align="center" | Дэталь пейзажнага фону
|}

=== Паўднёвая і ўсходняя сцены ===
Паўднёвая і ўсходняя сцяна, а таксама пралёт з акном на паўночнай сцяне паказаны цалкам «прыкрытымі» ілюзорнымі скуранымі завесамі, якія імітавалі сапраўдныя шторы з кордаўскай скуры, якія калісьці ўпрыгожвалі гэтыя сцены і вокны. У люнетах над завесамі (упрыгожанымі зялёнымі гірляндамі з пладамі і эмблемамі Ганзага) бачна блакітнае неба.

{| class="graytable"
|+
|  [[Файл:Camera picta, parete della corte.jpg|center|250px]]
|  [[Файл:Andrea Mantegna 115.jpg|center|250px]]
|  [[Файл:Camera picta, parete sud.jpg|center|250px]]
| [[Файл:Camera picta, parete est.jpg|center|250px]]
|}

=== Плафон столі ===
Плафон столі візуальнымі сродкамі зроблены так, што ствараецца ўражанне, быццам «аркады» калоннай залы нясуць [[нервюра|нервюрнае]] скляпенне, якое ўздымаецца ўверх i завяршаецца купалам. Пакой здаецца высокім, хоць у рэальнасці яго вышыня не перавышае 7 метраў. Архітэктурныя «чляненні» і «рэльефы» скляпення напісаныя шэрым тонам, іх фон імітуе залатую мазаіку. У цэнтры скляпення намалявана круглае акно, праз якое відаць блакітнае неба, а «святло», што льецца з яго, быццам кідае блікі і цені на фігуры ў балюстрады акна і «рэльефы» скляпення. Шырокая круглая рама, упрыгожаная гірляндамі, невялікае «акно» прыкметна вылучаецца ў дэкоры збору. 8 ромбападобных секцый скляпення ўпрыгожаны медальёнамі ў вянках з партрэтамі рымскіх імператараў, якія трымаюць [[пута|пуці]]. У 12 распалубках намаляваныя подзвігі [[Геракл]]а і сцэны з гісторыі [[Арфей|Арфея]] і {{нп3|Арыён, міфалогія|Арыёна|ru|Орион (мифология)}}, легендарных музыкаў старажытнасці, служыцеляў [[Апалон]]а — гэта асацыяцыі з геніямі гаспадара дома і магло намякаць на яго любоў да музыкі. Гэтыя «рэльефы» ''all'antica'' і светлавы {{нп3|окулюс||en|Oculus}} надаюць пакою важнае адценне класіцызаванасці па тыпу старажытнарымскага дома.

Акно акружана скразной балюстрадай, складзенай з тых жа дэкаратыўных элементаў, што і цокаль сцен унізе. Над ёй з дакладным улікам рэзкіх перспектыўных скарачэнняў «змешчана» кадка з карлікавым апельсінавым дрэвам, якая быццам пагражае абрынуцца ўніз і сваім краем дадаткова абапіраецца на драўляную палку, як бы падстаўленую ў апошні момант. Магчыма, тут прысутнічае сімволіка — [[апельсін]]авыя плады і кветкі з даўніх часоў звязаныя са шлюбам і пладавітасцю. Побач сядзіць [[паўлін]] — сімвал [[Гера|Геры]]/[[Юнона|Юноны]], які пазначае шлюбную згоду. Па абодва бакі балюстрады гуляюць [[Пута|пуці]], прасоўваючы голавы паміж яе калонкамі: адзін са стралой, другі з вянком, трэці трымае яблык (атрыбут [[Венера (багіня)|Венеры]]), быццам збіраючыся кінуць яго ўніз. Разам з імі ўніз зазіраюць усмешлівыя маладыя жанчыны: нейкая матрона (яе памылкова прымалі за партрэт маркізы), чарнаскурая рабыня ў стракатай чалме. З іншага боку кадкі з апельсінамі — тры служанкі, адна з распушчанымі валасамі і грэбнем раніцы (гэта вястункі хуткай раніцы).

{| class="graytable"
|+
| width="20%" | [[Файл:Andrea Mantegna 053.jpg|center|250px]]
| width="5%" |
| width="50%" | [[Файл:Andrea Mantegna 064.jpg|center|500px]]
| width="5%" |
| width="20%" | [[Файл:Mantegna_selfportrait_camera_picta.jpg|center|180px]]
|-
| align="center" | Фрагмент плафона
|
| align="center" | Плафон з окулюсам
|
| align="center" | Аўтапартрэт Мантэньі, схаваны ў дэкоры
|}

{{зноскі}}

== Спасылкі ==

{{commonscat|Camera degli Sposi, Palazzo Ducale, Mantua}}
* {{WGA|http://www.wga.hu/frames-e.html?/html/m/mantegna/07}}
* [http://www.cameradeglisposi.it/storia.asp Официальный сайт] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20141026232841/http://www.cameradeglisposi.it/storia.asp |date=26 кастрычніка 2014 }}

[[Катэгорыя:Мантуя]]
[[Катэгорыя:Фрэскавыя цыклы Адраджэння]]