Прагляд зыходнага тэксту старонкі Котра (рака)

{{Значэнні|Котра}}
{{Рака
 |Назва                     = Котра
  |Нацыянальная назва       = lt/Katra
 |Выява                     = 
  |Шырыня выявы             = 
  |Подпіс выявы             = 
 |Даўжыня                   = 140
 |Плошча вадазбору          = 2060
 |Расход вады               = 12,8
  |Месца вымярэння          = 
 |Выток                     = 
  |Месцазнаходжанне вытока  = [[Варэнскі раён]]
  |Вышыня вытока            = 
  |Каардынаты вытока        =
 |Вусце                     = Нёман
  |Месцазнаходжанне вусця   = 
  |Вышыня вусця             = 
  |Каардынаты вусця         =
 |Ухіл ракі                 = 
 |Басейн                    = 
 |Карта                     = 
  |Подпіс карты             = 
 |Краіна                    = Літва/Беларусь
  |Рэгіён                   = Гродзенская вобласць
   |Раён                    = Гродзенскі раён/Шчучынскі раён
 |Пазіцыйная карта          = 
 |Пазіцыйная карта 1        = 
}}
'''Ко́тра''' ({{lang-lt|Katrá}}) — рака ў [[Літва|Літве]], [[Гродзенскі раён|Гродзенскім]] і [[Шчучынскі раён|Шчучынскім]] раёнах [[Беларусь|Беларусі]], правы прыток [[Нёман]]а.

Даўжыня 140 км. Плошча [[вадазбор]]у 2060 км². Сярэднегадавы расход вады ў вусці 12,8 м³/с. Сярэдні [[Ухіл ракі|нахіл воднай паверхні]] 0,2 [[праміле|‰]].

== Назва ==

Назва Котра (< ''Katrá'') старабалцкага паходжання.

Разам з літоўскім гідронімам ''Katarė'' лічыцца вельмі архаічным гідронімам, напрамую сягаючы індаеўрапейскага ''*kataro-'' «рэчка, плынь»<ref>''A. Vanagas.'' Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 150.</ref>. Той жа корань у назве рэчкі Катаранкі (''Которянка, Катарянка'') на Верхнім Павоччы (у верхнім цячэнні ракі [[Жыздра (рака)|Жыздры]])<ref>''В. Н. Топоров''. Балтийский элемент в гидронимии Поочья. II. Балто-славянские исследования. 1987. Москва, 1989. С. 49.</ref>.

Фанетычна блізкая будова ў не менш архаічнай назве праточнага возера (цяпер, асушанае ў балота, адразу за літоўскай мяжой) ''Matara'' (польск. ''Motoro, Motora'', рус. ''Моторка''), з якога выцякае левы прыток Котры.

Назву ''Matara'' параўноўваюць з літоўскім гідронімам ''Matrūna'' і звяртаюць увагу на чаргаванне ў пашыральніку: ''-r- : ar-'', як і ў назвах ''Kat-r-a : Kat-ar-ė''<ref>''A. Vanagas.'' Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 206—207.</ref>. У стараеўрапейскіх гідронімах тыпу ''Matra'' вылучаюць аснову ''Mat-'' са значэннем «цякучасці»<ref>H. Krahe. Unsere ältesten Flussnamen. Wiesbaden, 1964. C. 100.</ref>, яе фанетычны варыянт ''Met-'' мяркуецца ў назвах тыпу *Мецела (на Падняпроўі), [[Мцэнск|Мецна]] (на Павоччы), Пустамеціжка (прыток [[Бярэзіна|Бярэзіны]] каля [[Жодзіна]]), значыць «рака, плынь». Корань ''Mat-'' і ў назве верхнедняпроўскай ракі Матолка, з балцкім дыягнастычным пашыральнікам ''-(o)l-''<ref>В. Н. Топоров, О. Н. Трубачев. Лингвистический анализ гидронимов Верхнего Поднепровья. Москва, 1962. С. 195.</ref>.

Суседства балцкіх гідронімаў, утвораных ад розных каранёў з дапамогай аднаго і таго ж пашыральніка, таксама ў парах *[[Нямыльня|Немілна́]] — *Акілна́ (''Nem- / Ak-, -ln-'') каля [[Лоеў|Лоева]], або *{{нп5|Гардата|Гардата́|ru|Гордота}} — *Аката́ (''Gard- / Ak-, -at-'') каля смаленскага мястэчка [[Угра (Смаленская вобласць)|Угра]].

== Гідраграфія ==
Пачынаецца на тэрыторыі Літвы (Варэнскі раён), амаль на ўсім працягу цячэ праз лес. Непадалёк таксама пачынаецца і цячэ ў процілеглым напрамку рака (ці хутчэй, ручай) Катра, што ўпадае ў спрамленую раку [[Нізянка]].

Гідраграфічная сетка ў вярхоўі Котры значна трансфармавалася ў апошнія 100—150 гадоў за кошт прыродных эразійных працэсаў і асушальнай меліярацыі.

Існуе версія, пацверджаная старымі картамі, што ў другой палове XIX стагоддзя ў выніку працэсу [[біфуркацыя рэк|біфуркацыі]] рака Пеляса раздзялілася на дзве ракі — [[Ула (прыток Мяркіса)|Улу]] і Котру. Рэчышча Котры ў самым вярхоўі, у сваю чаргу, было разарвана ў выніку правядзення гідрамеліярацыйных работ<ref>План управления республиканским ландшафтным заказником «Котра». Гродно, 2014.</ref>.

[[Даліна]] ракі да возера [[Корава (возера)|Корава]] выразная, яе шырыня 300—500 м. [[Пойма]] двухбаковая, шырынёй 300—500 м; да вусця Рычы нізкая, роўная, забалочаная, ніжэй — звілістая, сухая; сустракаюцца невялікія, але глыбокія поймавыя азёры.

Рэчышча спачатку слаба-, потым моцназвілістае, ніжэй вёскі Агароднікі Шчучынскага раёна на працягу 3 км камяністы перакат. Шырыня рэчышча ў межань 10—20 м. Берагі да р. Скарбянка спадзістыя, слаба-забалочаныя, ніжэй — стромкія, вышынёй 1—5 м, у ніжнім цячэнні да 15 м. Вусце знаходзіцца на поўдзень ад вёскі [[Коматава]] Гродзенскага раёна.

Найвышэйшы ўзровень разводдзя ў канцы сакавіка — пачатку красавіка. Замярзае ў канцы снежня, крыгалом у пачатку сакавіка.

У пойме меліярацыйныя каналы. Ад вусця ўверх па цячэнні (35 км) рыбапрамысловы ўчастак. У басейне ракі знаходзяцца азёры [[Берштаўскае]], [[Зубраўка]], [[Цімніца]].

Асноўныя прытокі: [[Скарбянка]], [[Нявіша]], [[Жэчка]], [[Астрынка]], [[Рыча (рака)|Рыча]], [[Скідалька]], [[Пыранка]].

== На рацэ ==
[[Файл:Grodna District, Belarus - panoramio (41).jpg|thumb|Мост цераз Котру паміж вёскамі [[Пужычы]] і [[Агароднікі (Абухаўскі сельсавет)|Агароднікі]].]]
'''Вёскі''': [[Бершты]]. '''Зоны адпачынку''': Котра (уздоўж ракі), Скідаль (па левабярэжжы).

На левабярэжжы [[Котранская пушча]].

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/РэсВодСССР|5|1-2}}
* {{Крыніцы/БелЭн|8|Котра||435}}
* {{Крыніцы/ПрырБел}}
* {{Крыніцы/Блакітная}}

== Спасылкі ==
* [http://news.tut.by/society/259609.html Прыгажуня-рака Котра пакутуе ў завалах паваленых дрэў і смецця] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160305015524/http://news.tut.by/society/259609.html |date=5 сакавіка 2016 }}

{{Нёман}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Прытокі Нёмана]]
[[Катэгорыя:Рэкі Варэнскага раёна]]
[[Катэгорыя:Рэкі Гродзенскага раёна]]
[[Катэгорыя:Рэкі Шчучынскага раёна]]
[[Катэгорыя:Басейн Котры| ]]