Уладзіслаў Геранім Сангушка

Уладзіслаў Геранім Сангушка
польск.: Władysław Hieronim Adam Sanguszko-Kowelski
Род дзейнасці	палітык, ваенны, землекарыстанне, гаспадарчы дзеяч
Дата нараджэння	20 верасня 1803(1803-09-20), 1803[…] ці 30 верасня 1803(1803-09-30)
Месца нараджэння	Гумніска[d], Тарнаў, Габсбургская манархія
Дата смерці	15 красавіка 1870(1870-04-15)[…]
Месца смерці	Каны, акруга Грас[d], дэпартамент Прыморскія Альпы, Францыя
Месца пахавання	Старыя могілкі ў Тарнаве[d]
Грамадзянства	Расійская імперыя  Аўстрыйская імперыя
Бацька	Яўстахій Эразм Сангушка
Маці	Клемянціна з Чартарыйскіх[d]
Жонка	Ізабела Марыя з Любамірскіх[d]
Дзеці	Ядвіга з Сангушкаў[d], Раман Даміян Сангушка[d], Павел Раман Сангушка[d], Гелена Сангушка[d] і Яўстахій Станіслаў Сангушка[d]
Член у	Кракаўскае навуковае таварыства[d]
Бітвы/войны	паўстанне 1830—1831 гадоў
Узнагароды і прэміі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Князь Уладзіслаў Геранім Сангушка (20 верасня 1803 — 15 чэрвеня 1870) — удзельнік Лістападаўскага паўстання 1830—1831 горад. Сябар нацыянальнага сойму Галіцыі і аўстра-венгерскай дзяржаўнага савета (1861—1869).

Біяграфія

Паходзіў з роду Сангушкаў, сын генерала Яўстахія Сангушкі і Клемянціны з Чартарыйскіх.

Атрымаўшы дамашнюю адукацыю, вучыўся ў Берлінскім універсітэце (1821—1823). У 1823—1825 гадах разам з малодшым братам Раманам здзейсніў шэраг падарожжаў па Еўропе. Вярнуўшыся, пасяліўся ў Гумніску, кіраваў радавым маёнткам у Тарнаве. Пасля пачатку Лістападаўскага паўстання яму ўдалося патрапіць у Царства Польскае і далучыцца да войска. Як малодшы лейтэнант першапачаткова ён служыў у штабе галоўнакамандуючага Міхала Радзівіла, а затым быў ад’ютантам генерала Яна Скшынецкага. Атрымаўшы званне лейтэнанта, ён быў накіраваны ў 2-і корпус генерала Гераніма Раморына. Паранены падчас баёў, пасля шпіталізацыі, з верасня служыў у штабе намесніка галоўнакамандуючага генерала Казіміра Малахоўскага.

Пасля задушэння паўстання вярнуўся ў Галіцыю і заняўся земляробствам у тарнаўскім маёнтку, да якога ў 1842 годзе былі далучаны Недаміцы. Таксама набыў Падгорцы ў 1865 годзе ў Леана Жавускага. Трымаў конезавод арабскіх коней у Гумніску, клапаціўся таксама аб паляпшэнні пароды буйной рагатай жывёлы ў сваім маёнтку. У той жа час крытычна ставіўся да таго, што ў селекцыі абапіраюцца на імпарт высакарослых парод. Быў аўтарам брашуры «Пра развядзенне коней і паляпшэнне пароды ў Галіцыі» (Львоў, 1839) і артыкула ў «Tygodniku Rolniczo-Przemysłowy» 1854 года пад назвай «Некалькі заўваг аб паляпшэнні хатняй жывёлы». Быў прэзідэнтам Таварыства конегадоўлі і скачак у Львове (1843—1847, 1847—1870). Таксама падтрымліваў развіццё Тарнава, напрыклад ён прадаў тарнаўскую прапінацыю гарадской гміне, а таксама адмовіўся ад правоў на ўладанне некалькімі сваімі вёскамі на карысць тарнаўскага магістрата, дазволіўшы ім увайсці ў склад горада. Таксама падарожнічаў па Італіі (1840, 1844), Францыі (1842) і Германіі (1843).

Першапачаткова выступаў супраць адмены прыгоннага права, але з 1845 года стаў падтрымліваць ідэю ўмеранай і паступовай аграрнай рэформы. Падчас галіцыйскага разгрому ў 1846 годзе з сям’ёй выехаў у Парыж. Яго маёнткі не былі разрабаваны, бо ахоўваліся аўстрыйскім войскам. Разам з жонкай заснаваў у Тарнаве дзіцячы прытулак, у якім апекаваліся дзеці забітых падчас рабаўніцтва памешчыкаў. Даведаўшыся аб пачатку вясны народаў у Вене, абвясціў аб адмене прыгоннага права ў сваіх маёнтках. У Тарнаве стварыў нацыянальную арганізацыю і ад яе імя ўваходзіў у склад львоўскай дэлегацыі, якая перадала ў Вене зварот і польскія патрабаванні. Быў членам Краёвай Нацыянальнай Рады і Тарнаўскай Нацыянальнай гвардыі. Як кансерватар, змагаўся з дэмакратамі, лічачы, што яны патрабуюць немагчымага. Выдаў брашуру «Іспыт сумлення» ў 1848 годзе.

У 1853 годзе разам з жонкай дамагаўся пры расійскім двары забеспячэння спадчыннасці сваіх сыноў пасля генерала Яўстафія Сангушкі. Суініцыятар паўстання, а потым акцыянер Кракаўска-Львоўскай чыгункі. Сузаснавальнік у 1854 годзе, а потым прэзідэнт Таварыства сяброў прыгожага мастацтва ў Кракаве. Падчас Крымскай вайны супрацоўнічаў з Гатэль Ламберт. На аснове свайго галіцкага вопыту ён таксама выступаў пра планаваную аграрную рэформу ў Каралеўстве Польскім, напрыклад у брашуры «De l’emancipalion des paysans en Russie» (Вена, 1860). Разам з Францішкам Смолкам уваходзіў у галіцыйскую дэпутацыю да імператара, якая ў 1860 годзе патрабавала паланізацыі школ, судоў і ўпраўленняў у Галіцыі. Як кансерватар быў праціўнікам Студзеньскага паўстання, але пасля яго выбуху разам з жонкай арганізаваў у Гумніску шпіталь для параненых паўстанцаў. Ён таксама ўнёс у дзяржаўную пазыку 5510 рэйнскіх злотых.

Дэпутат ад большаўладальніцкай курыі ў Тарнаўскім павеце ў Краёвы сейм першага склікання (15.04.1861 — 31.12.1869). Не звязаны ні з адной групай. Вельмі рэдка выступаў у дэбатах, але заўсёды ў кансерватыўным духу, таму яго называлі «Нямы князь» або «Мантыкскі князь». Сярод іншага патрабаваў адмены сялянскіх сервітутаў. Выступаў за ўдзел дэпутатаў ад Галіцыі ў Венскай дзяржаўнай радзе. Напісаў брашуру «Пра калектыўную гміну» (Львоў, 1866), у якой выступаў супраць ідэі заснавання гэтай установы, пастулюючы замест гэтага пашырэнне павятовага самакіравання. Быў таксама маршалкам земскай управы ў Тарнаве (1867—1870).

У 1866 годзе падарожнічаў па Балканах. Патомны член аўстрыйскай Палаты лордаў (11 мая 1861 — 15 чэрвеня 1870), дзе адстойваў права на палітычныя выступленні ў Галіцыі, а таксама ў абарону канкардату з Ватыканам. У дыскусіі аб крымінальным кодэксе ён патрабаваў захаваць лупцоўку. Ён таксама пратэставаў супраць выключна нямецкага складу тагачаснага Савета міністраў. На думку Казіміра Хлэндоўскага, яго ніколі не цікавіла папулярнасць, а шчырая праўда. Стары чалавек, не знаёмы з законамі і фармалізмам, але поўны розуму ў галаве, сумленны, высакародны характар карыстаўся ўсеагульнай павагай. Ён гаварыў павольна, разбіваючы склады, нібы чытаў практыкаванне для буквара, часам спыняў сказы, не заканчваў іх, але ўсё роўна ўсе яго слухалі. Князь не меў палітычнага ўплыву, але меў уплыў здаровага сэнсу.

Узнагароджаны залатым крыжам Virtuti Militari (6 чэрвеня 1830 года).

Быў жанаты з Ізабелай Марыяй з Любамірскіх, меў з ёй сыноў Рамана Даміяна, Паўла Рамана і Яўстахія Станіслава, а таксама дачок Ядвігу Клемянціну і Гелену.

Ён раптоўна памёр у Канах на Рыўеры, дзе няньчыў свайго хворага на сухоты сына Паўла. Пахаваны ў капліцы Сангушкаў на Старых могілках у Тарнаве. Надмагілле зроблена ў 1906 годзе.

Спасылкі

• Stary Cmentarz w Tarnowie Архівавана 22 лютага 2015. (польск.)