Прагляд зыходнага тэксту старонкі Царства Шу

{{іншыя значэнні|Шу}}
{{Гістарычная дзяржава}}
'''Шу''' ({{Кітайская|蜀漢|蜀汉|Shǔ Hàn|Шу Хань}}) — адно з трох кітайскіх царстваў перыяду [[Саньго]], якое існавала ў [[221]] г. — [[263]] г.

== Заснаванне Шу ==
Заснавальнікам царства Шу быў [[Лю Бэй]] (劉備), які лічыў сябе прадаўжальнікам дынастыі [[Імперыя Хань|Хань]], высунуўся дзякуючы ўдалым дзеянням супраць мяцежнікаў падчас паўстання «[[паўстанне жоўтых павязак|жоўтых павязак]]». Пасля іх разгрому ён не распусціў свае вайсковыя фарміраванні, а вырашыў уступіць у барацьбу з іншымі военачальнікамі за панаванне над Кітаем.

Доўгі час Лю Бэю не ўдавалася авалодаць пэўнай тэрыторыяй, і ён далучаўся то да [[Цаа Цаа]] (заснавальніка царства [[царства Вэй|Вэй]]), то да [[Юань Шаа]], то да [[Лю Бяа]]. Толькі ў [[208]] г., пасля таго як армія Лю Бэя (у саюзе з арміяй [[Сунь Цюань|Сунь Цюаня]], заснавальніка [[царства У]]) атрымала ў [[бітва пры Чыбі|бітве пры Чыбі]] важную перамогу над войскамі Цаа Цаа, Лю Бэй змог заняць паўночную частку Цзінчжоу. Адправіўшыся адтуль на поўдзень, ён таксама авалодаў гарадамі Улін і [[Чанша]] (у правінцыі Хунань), а затым пашырыў свае ўладанні ўверх па рацэ [[Янцзы]].

У [[214]] г. Лю Бэй [[Заваяванне Лю Бэем правінцыі Ічжоу|заваяваў]] Інчжоу. У [[215]] г. ваяваў супраць Сунь Цюаня, але потым вырашыў падзяліць з ім раён Цзіньчжоу. У [[219]] г. Лю Бэй змог адняць у Цаа Цаа [[Ханьчжун]]. Такім чынам пад уладай царства Шу апынулася значная частка былой ханскай імперыі, якая распалася ў тыя гады на [[Трохцарства|тры самастойныя царствы]].

У [[221]] г. Лю Бэй вырашыў абвясціць сябе імператарам і прыняў троннае імя Чжаоле (昭烈). Ён таксама назваў сваю дзяржаву Хань (хоць у гісторыі яго царства замацавалася пад назвай Шу). Сталіцай Шу стаў [[Чэнду]] ў вярхоўях [[Янцзы]]. У тым жа годзе новы імператар сабраў велізарнае войска і распачаў ваенныя дзеянні супраць свайго старога праціўніка Сунь Цюаня (кіраўніка У). Аднак у бітве армія Шу была разбіта, і Сянь-чжу прыйшлося адступіць ні з чым. У [[223]] г. ён памёр, а на прастол Шу ўступіў яго сын Лю Шань (劉禪) пад імем Сяа Хуай-дзі (孝懷), вядомы ў крыніцах як Хоу-чжу (後主 — ''«апошні кіраўнік»''{{efn|Як і яго бацька Лю Бэй, Лю Шань прэтэндаваў на сваяцтва з імператарскай дынастыяй Хань, лічачы сябе нашчадкам ханскіх імператараў. Калі б яго прэтэнзіі, як сцвярджае народная традыцыя, мелі рэальныя падставы, Лю Шань мог бы сапраўды лічыцца апошнім кіраўніком дынастыі Хань.}}).

== Кіраванне Лю Шаня і рэформы Чжугэ Ляна ==
У перыяд кіравання імператара Лю Шаня фактычным кіраўніком царства Шу стаў палітык і вайскавод Лю Бэя — ''[[Чжугэ Лян]]'', які займаў пасаду чэнсяна. З царствам У былі ўсталяваны дружалюбныя адносіны. У той жа час [[Чжугэ Лян]] пашырыў тэрыторыю Шу ў паўднёва-заходнім кірунку, — ён скарыў розныя плямёны, якія насялялі высакагорныя плато ў правінцыях [[Юньнань]], [[Гуйчжоу]] і на межах Сычуані і Сікана. Такім чынам, Чжугэ Лян умацаваў тылы і значна павялічыў людскія і матэрыяльныя рэсурсы Шу. У яго межы таксама сталі ўваходзіць [[Сычуань]], паўднёвая ўскраіна [[Шэньсі]] і паўднёвы вугал [[Ганьсу]]. Па ініцыятыве Чжугэ Ляна ў Шу, як і ў царстве Вэй, шмат увагі надавалася арганізацыі і развіццю сельскай гаспадаркі. Чжугэ Лян не мог не разумець, што без магутнай матэрыяльнай базы Шу наўрад ці зможа перамагчы мацнейшае і багацейшае царства Вэй і тады, у канчатковым выніку, будзе ім заваявана, і таму імкнуўся зрабіць усё магчымае для ўздыму краіны.

Аднак пасля смерці Чжугэ Ляна ў яго не знайшлося годнага пераемніка, а не здольны да кіравання Лю Шань давёў дзяржаву да таго, што краіна фактычна распалася на дзве часткі — паўночную (якая межавала з царствам Вэй) і адносна бяспечную паўднёвую, звязаныя паміж сабой толькі фармальнай уладай Лю Шаня. Улада над поўднем краіны цалкам перайшла ў рукі палацавых еўнухаў і прыдворных кар'ерыстаў, у той час як на поўначы краінай кіраваў вучань Чжугэ Ляна Цзян Вэй. Пастаянныя звады ў кіруючых колах моцна прыслабілі Шу і звялі на нішто ўсе распачынанні першага чэнсяна. У той час як поўдзень краіны багацеў, поўнач усё больш і больш упадаў у разруху. Прыдворная эліта асцерагаючыся ўзмацнення пазіцый вайскавода Дзян Вэя ўсімі сіламі перашкаджала яго спробам працягваць справу свайго настаўніка, а вынікам падобнай палітыкі сталі правалы ўсіх ваенных кампаній супраць царства Вэй. У [[263]] г. у Шу ўварваліся войскі Вэй, пад кіраўніцтвам вайскаводаў Дэн Ая і Чжун Хуэя. Знясілены бесперапыннымі войнамі поўнач не мела ніякай магчымасці стрымаць непрыяцеля, а багаты поўдзень нават не паклапаціўся пра сваю абарону — калі Дэн Ай і Чжун Хуэй увайшлі ў Сычуань перад імі адкрылася багатая і квітнеючая краіна, але на сваю абарону ёй удалося выставіць усяго некалькі тысяч апалчэнцаў са сталіцы. Імператар Лю Шань быў узяты імі ў палон і з ушанаваннямі адпраўлены ў [[Лаян]], дзе яму даравалі тытул Аньлэ-гун (安樂公 Anlegong — ''«князь міру і радасці»'') і дазволілі спакойна пражыць рэштку жыцця. На гэтым царства Шу спыніла сваё існаванне.

== Імператары Шу Хань ==

{| class="wikitable"
|-
! Пасмяротнае імя
! Асабістае імя
! Перыяд праўлення
! Дэвіз кіравання і гады дэвізу
|- align="center"
| colspan="4" | ''Гістарычна выкарыстоўваецца асабістае імя''
|- align="center"
| Чжаа Ле-дзі<br />昭烈帝 Zhāolièdì
| [[Лю Бэй]]<br />劉備 Liú Bèi
| [[221]]—[[223]]
| align="left" |
* Чжан'у (章武 Zhāngwǔ) [[221]]—[[223]]
|- align="center"
| Хоу Чжу<br />後主 Hòu Zhǔ<br />''або'' Сяо Хуай-дзі{{efn|Пасля ліквідацыі Шу, Лю Шань атрымаў тытул Аньлэ-гун, а пасля смерці ў [[271]] г. яго пасмяротным імем стала Аньлэ Сы-гун (安樂思公 Ānlè Sī Gōng). Пасля Лю Юань, заснавальнік дынастыі [[Паўночная Хань]], які прэтэндаваў на паходжанне ад Хань, прысвоіў яму імператарскае пасмяротнае імя Сяа Хуай-дзі.}}<br />孝懷帝 Xiàohuáidì
| [[Лю Шань]]<br />劉禪 Liú Shán
| [[223]]—[[263]]
| align="left" |
* Цзяньсін (建興 Jiànxīng) [[223]]—[[237]]
* Яньсі (延熙 Yánxī) [[238]]—[[257]]
* Цзін'яа (景耀 Jǐngyào) [[258]]—[[263]]
* Яньсін (炎興 Yánxīng) [[263]]
|}

== Заўвагі ==
{{notelist}}

== Літаратура ==
* Ло Гуань-Чжун. Троецарствие. В 2 т., М.:Художественная литература, 1954 г.

{{Трохцарства ў Кітаі}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Кітайскія дынастыі]]
[[Катэгорыя:Дзяржавы ў гісторыі Кітая]]
[[Катэгорыя:Эпоха Трохцарства]]