Прагляд зыходнага тэксту старонкі Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва

{{Арганізацыя
|назва        = Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва (ШАС)
|альтэрнатыўнае  = 上海合作组织
|лагатып         = SCO logo.svg
|шырыня_лагатыпа = 125
|подпіс         = Эмблема ШАС
|карта1          = SCO (orthographic projection).svg<!--- на карце мяжа паміж Індыяй і Пакістанам у Кашміры адлюстроўвае пункт гледжання Пакістана; Тайвань - светла-зялёны --->
|шырыня_карты1   = 250
|легенда1        = Тэрыторыя: 30,2 млн км²
|членства        = <span style="background:#346733; width:6px; height:8px; margin:2px;">&nbsp;&nbsp;</span>10 дзяржаў-членаў<br /><span style="background:#000080; width:6px; height:8px; margin:2px;">&nbsp;&nbsp;</span>2 дзяржавы-назіральніцы<br /><span style="background:#800080; width:6px; height:8px; margin:2px;">&nbsp;&nbsp;</span>6 дзяржаў са статусам «партнёр па дыялогу»  
|тып_цэнтра      = Штаб-кватэры
|{{Сцяг|Кітай}} [[Пекін]] — Сакратарыят ШАС<br />
{{Сцяг|Узбекістан}} [[Ташкент]] — РАТС ШАС<br />
{{Сцяг|Расія}} [[Масква]] — Дзелавы Савет ШАС
|мовы = [[Руская мова|руская]], [[Кітайская мова|кітайская]]
|пасада_кіраўніка1 = Генеральны сакратар
|імя_кіраўніка1 ={{Сцяг|Расія}} [[Дзмітрый Фёдаравіч Мезенцаў|Дзмітрый Мезенцаў]]<br />(прызначаны 7 чэрвеня 2012; займае пасаду з 1 студзеня 2013 па 31 снежня 2015)
|дата_заснавання1 = [[15 чэрвеня]] [[2001]]
|сайт = http://www.sectsco.org/
}}
'''Шанхайская арганізацыя супрацоўніцтва''' ('''ШАС''') — рэгіянальная міжнародная арганізацыя, заснаваная ў 2001 годзе лідарамі [[Кітай|Кітая]], [[Расія|Расіі]], [[Казахстан]]а, [[Таджыкістан]]а, [[Кыргызстан]]а і [[Узбекістан]]а. За выключэннем Узбекістана, астатнія краіны з’яўляліся ўдзельніцамі '''«Шанхайскай пяцёркі»''', заснаванай у выніку падпісання ў 1996—1997 гадах паміж Казахстанам, Кыргызстанам, Кітаем, Расіяй і Таджыкістанам пагадненняў аб умацаванні даверу ў ваеннай вобласці і ўзаемным скарачэнні ўзброеных сіл у раёне мяжы.

Агульная тэрыторыя краін, якія ўваходзяць у ШАС, складае 30 млн км², гэта значыць 60 % тэрыторыі [[Еўразія|Еўразіі]]. Агульная колькасць насельніцтва краін ШАС роўная 1 млрд. 455 млн чалавек (2007 год),<ref>{{cite web|author=Иван Дмитриев.|date=23 жніўня 2007|url=http://www.rg.ru/2007/08/23/mezencev.html|title=Один — за всех и шесть — за одного|publisher=[[Российская газета]]|accessdate=2010-08-14}}</ref> чацвёртая частка насельніцтва планеты.<ref>Комиссина И. Н., Куртов А. А. Шанхайская организация сотрудничества. — С.251</ref> [[Эканоміка Кітайскай Народнай Рэспублікі|Эканоміка КНР]] — другая ў свеце па ВУП пасля [[Злучаныя Штаты Амерыкі|ЗША]] (таксама саступае сумарнаму ВУП [[Еўрапейскі Саюз|Еўрасаюза]]).

ШАС не з’яўляецца ваенным блокам (як, напрыклад, [[НАТА]]) ці адкрытай рэгулярнай нарадай па бяспецы (як, напрыклад, АРФ [[Асацыяцыя дзяржаў Паўднёва-Усходняй Азіі|АСЕАН]]), а займае прамежкавую пазіцыю.<ref>{{артыкул
| аўтар         = Зимонин В.П.
| загаловак      = Шанхайская организация сотрудничества и евразийское измерение 
| выданне       = Шанхайская организация сотрудничества: к новым рубежам развития
| тып           = Материалы кругл. стола
| месца         = М.
| выдавецтва  = Ин-т Дальн. Вост. РАН
| год           = 2008
| старонкі      = 202
| isbn          = 978-5-8381-0143-3
}}</ref> Галоўнымі задачамі арганізацыі абвешчаны ўмацаванне стабільнасці і бяспекі на шырокай прасторы, якая аб’ядноўвае дзяржавы-ўдзельніцы, барацьба з [[тэрарызм]]ам, [[сепаратызм]]ам, [[экстрэмізм]]ам<ref>«ШАС была створана ў разліку нанясення ўдараў па „трох сілах“ — тэрарызму, сепаратызму і экстрэмізму» (афіцыйны прадстаўнік МЗС КНР [[Кун Цюань]], 2004) [http://www.fmprc.gov.cn/rus/xwfw/fyrth/lxjzhzhdh/t158990.htm].</ref>, [[наркатрафік]]ам, развіццё эканамічнага супрацоўніцтва, энергетычнага партнёрства, навуковага і культурнага ўзаемадзеяння.

Паводле Палажэння пра прыём новых членаў у ШАС ад 11 чэрвеня 2010 года, дзяржава-заяўніца, якая прэтэндуе на членства ў арганізацыі, павінна далучыцца да дзеючых у ШАС міжнародных дагавораў (каля 40), унесці змяненні ў нацыянальнае заканадаўства<ref name=":0">https://zviazda.by/be/news/20220916/1663320411-rashenne-ab-pachatku-pracedury-pryyomu-belarusi-u-chleny-shas-prynyata-na</ref>.

== Члены арганізацыі ==
{{columns|width=300px
|col1 =
'''Краіны-ўдзельніцы ШАС'''
* {{flag|Беларусь}} [[Беларусь]]
* {{flag|Індыя}} [[Індыя]]
* {{flag|Іран}} [[Іран]]
* {{flag|Казахстан}} [[Казахстан]]
* {{flag|Кыргызстан}} [[Кыргызстан]]
* {{flag|Кітай}} [[КНР]]
* {{flag|Пакістан}} [[Пакістан]]
* {{flag|Расія}} [[Расія]]
* {{flag|Таджыкістан}} [[Таджыкістан]]
* {{flag|Узбекістан}} [[Узбекістан]]
|col2 =
'''Дзяржавы-назіральнікі'''
* {{Flag|Афганістан}} [[Афганістан]]
* {{flag|Манголія}} [[Манголія]]
|col3 =
'''Партнёры па дыялогу'''
* {{flag|Азербайджан}} [[Азербайджан]]
* {{flag|Арменія}} [[Арменія]]
* {{flag|Камбоджа}} [[Камбоджа]]
* {{flag|Непал}} [[Непал]]
* {{flag|Турцыя}} [[Турцыя]]
* {{flag|Шры-Ланка}} [[Шры-Ланка]]
|col4 =
'''Атрымалі запрашэнне на саміты кіраўнікоў дзяржаў ШАС'''
* {{Flag|Туркменістан}} [[Туркменістан]]
* {{Flag|СНД}} [[СНД]]
* [[АСЕАН]]
* {{Flag|ААН}}[[ААН]]
* {{flag|ЕўрАзЭС}} [[ЕўрАзЭС]]
* {{Flag|ЗША}}[[ЗША]]
}}

Адрозненне ШАС ад іншых рэгіянальных утварэнняў на тэрыторыі былога [[СССР]] складаецца ў тым, што апроч краін [[СНД]] у яе ўваходзіць [[Кітай]]. Акрамя таго, ШАС мае пагадненні аб партнёрстве з ААН, СНД, АДКБ і АСЕАН.

== Пазіцыя Беларусі ==
Беларусь з’яўлялася ў ШАС партнёрам па дыялогу з 2010 г., краінай-назіральніцай з 2015 г. У верасні 2022 г. на пасяджэнні Савета кіраўнікоў дзяржаў ШАС у Самаркандзе Беларусь афіцыйна прадставіла сваю заяўку на паўнапраўны ўдзел у арганізацыі, і рашэнне аб пачатку працэдуры прыёму Беларусі ў члены ШАС было прынятае<ref name=":0" />.

У верасні 2022 года [[Аляксандр Рыгоравіч Лукашэнка|Аляксандр Лукашэнка]] заявіў, што з улікам стратэгічна важнага геаграфічнага становішча Беларусь здольная арганічна дапоўніць структуру арганізацыі — «прапанаваць свае транзітны, прамысловы, навуковы патэнцыял, вопыт міратворчай дзейнасці і шматбаковай дыпламатыі»<ref name=":0" />. Паводле дэпутата [[Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Беларусі|Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу]] [[Дзяніс Карась|Дзяніса Карася]], ШАС — адна з галоўных міжнародных арганізацый, якая ў бліжэйшы час будзе процівагай [[НАТА]] і [[Еўрапейскі Саюз|ЕС]], а Беларусь чакаюць вялікія плюсы ад уступлення ў яе. Разам з тым палітолаг [[Вольф Рубінчык]] звярнуў увагу на ўнутраныя канфлікты і супярэчнасці ў ШАС, дапусціўшы, што «мудрым рашэннем было б застацца ў статусе назіральніка, якім Беларусь з’яўляецца ў ШАС ужо сем гадоў»<ref>https://belisrael.info/?p=31825</ref>.

У сакавіку 2023 года на сустрэчы з генеральным сакратаром ШАС Чжан Мінам Аляксандр Лукашэнка падкрэсліў, што Беларусь плануе ўступіць у арганізацыю да чарговага яе саміту, які плануецца ў [[Дэлі]] ў чэрвені 2023 года<ref name=":1">https://zviazda.by/be/news/20230309/1678350890-lukashenka-belarus-mae-namer-vykanac-pracedury-dlya-ustuplennya-u-shas-da</ref>. Міністр замежных спраў Беларусі [[Сяргей Фёдаравіч Алейнік|Сяргей Алейнік]] патлумачыў журналістам, што статус Беларусі як назіральніка не дае магчымасці паўнавартасна ўдзельнічаць у працы арганізацыі<ref name=":1" />.

4 ліпеня 2024 года Беларусь стала членам Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва. Адпаведнае рашэнне падпісана ў ходзе пасяджэння Савета кіраўнікоў дзяржаў — членаў ШАС у Астане<ref>[https://blr.belta.by/politics/view/belarus-stala-chlenam-shas-133139-2024/ Беларусь стала членам ШАС ]</ref>.

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
{{Commons|Category:}}
* [http://www.sectsco.org Сакратарыят ШАС]
* [http://www.ecrats.com РАТС ШАС]

{{Краіны пасля распаду СССР}}
{{Міжнародная ўлада}}
{{Міжнароднае права}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Азія]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя эканамічныя арганізацыі]]