Эфір (стыхія)

Сімвалічная выява асноўных элементаў: эфір у самым версе. З кнігі Utriusque cosmi metaphysica, physica atque technica historia Роберта Флада 1617 г.

Эфі́р (стар.-грэч.: αἰθήρ — верхні пласт паветра; лац.: aether) — найтанчэйшая пятая стыхія ў антычнай і сярэднявечнай натурфіласофіі, фізіцы і алхіміі. Яго сінонімамі былі тэрміны «пятая стыхія» («пяты элемент», «Квінтэсенцыя»), «пятае цела» (стар.-грэч.: πέμπτον σῶμα, лац.: quintum corpus; «пятае простае цела»), «пятая сутнасць» (лац.: quinta essentia, «квінтэсенцыя»). Лацінскія эквіваленты тэрміна выкарыстоўваліся ў рымскай і сярэднявечнай філасофіі.

Першапачаткова ў старажытнагрэчаскай міфалогіі тэрмін «эфір» пазначаў верхні (горны), асоба тонкі (разрэджаны), празрысты і прамяністы пласт паветра, якім дыхаюць багі.

Прыблізна ў такім сэнсе (нябеснае рэчыва) гэты тэрмін ужывалі ў ранняй старажытнагрэчаскай філасофіі дасакратыкі — Анаксагор, Эмпедокл.

Эмпедокл стварыў вучэнне аб чатырох стыхіях (элементах)  — вадзе, зямлі, агню і паветры. Арыстоцель дадаў да іх найтанчэйшую пятую стыхію, пяты элемент — эфір, які ён супрацьпастаўляў астатнім чатыром. Чатыры стыхіі, з якіх складаецца ўвесь падмесяцовы свет, здзяйсняюць рух па вертыкалі і гарызанталі і могуць ператварацца сябар у сябра. Нябесныя целы, якія знаходзяцца ў сферах космасу на ўзроўні Месяца і вышэй (надмесяцовы свет), складаюцца з эфіру, які вечны, не пераходзіць у іншыя стыхіі і здзяйсняе кругавыя рухі.

Гэты тэрмін захаваўся ў рымскай і сярэднявечнай філасофіі. Яго ўжывае Лукрэцый.

Гл. таксама

• Эфір у фізіцы Новага часу.