Браматы

Брамат-аніен

Браматы — неарганічныя злучэнні, солі брамнаватай кіслаты HBrO₃. Бясколерныя крышталічныя рэчывы, стабільныя пры нармальных умовах.

Брамат-аніён аналагічна хларат-аніёну мае структуру трыганальнай піраміды. Даўжыня сувязяў Br—O складае каля 0,178 нм, кут О—Br—O 112 °. Аніён BrО₃⁻ не ўтварае кавалентных сувязяў і не схільны ўтвараць каардынацыйныя сувязі. Браматы па сваіх хімічных уласцівасцях аналагічныя хларатам, але больш тэрмічна ўстойлівыя, менш растваральныя ў вадзе і з'яўляюцца больш моцнымі акісляльнікамі. Найбольшае практычнае прымяненне знаходзяць браматы натрыю і калію.

Фізічныя ўласцівасці

Фізічныя канстанты некаторых браматаў:

Формула	Малярная маса, г/моль	Колер	Шчыльнасць, г/см3	Тэмпература плаўлення, °C	Тэмпература раскладання, °C
AgBrO3	235,77	белы	5,21	−	350
Al(BrO3)3 • 9H2O	572,82	белы	н/д	62,3	100
Ba(BrO3)2	393,13	белы	3,99	−	270
CsBrO3	260,81	белы	4,11	420	420
Cu(BrO3)2	319,35	белы	н/д	−	550
Dy(BrO3)3	546,20	жоўты	н/д	−	> 600
Hg(BrO3)2 • 2H2O	492,42	белы	н/д	−	> 130
Hg2(BrO3)2	656,98	белы	н/д	−	> 200
KBrO3	167,00	белы	3,25	434	> 450
Mg(BrO3)2	280,11	белы	2,29	−	> 300
NaBrO3	150,89	белы	3,339	380	380
Nd(BrO3)3 • 9H2O	690,08	красный	н/д	66,7	150 (−H2O); 450
Sm(BrO3)3 • 9H2O	696,20	жоўты	н/д	74,5	150 (−H2O); > 500
Sr(BrO3)2	343,42	белы	3,77	−	240
Y(BrO3)3 • 9H2O	634,74	белы	н/д	74	> 350
Zn(BrO3)2 • 6H2O	429,28	белы	2,57	100	200 (−H2O); 700

Атрыманне

Звычайна, браматы атрымліваюць электрахімічным або хімічным акісленнем браміду:

${\mathsf {NaBr+3NaOCl=NaBrO_{3}+3NaCl}}$

Браматы шчолачных і шчолачназямельных металаў могуць быць атрыманы дзеяннем вадкага брому на водныя растворы шчолачаў або карбанатаў:

${\mathsf {6NaOH+3Br_{2}=5NaBr+NaBrO_{3}+3H_{2}O}}$

${\mathsf {3Na_{2}CO_{3}+3Br_{2}=5NaBr+NaBrO_{3}+3CO_{2}}}$

Нерастваральныя ў вадзе браматы атрымліваюць абменнай рэакцыяй паміж браматамі натрыю або калію і адпаведных водарастваральных соляў металаў:

${\mathsf {AgNO_{3}+NaBrO_{3}=AgBrO_{3}}}\!\downarrow {\mathsf {+NaNO_{3}}}$

Хімічныя ўласцівасці

Браматы — тэрмічна няўстойлівыч і раскладаюцца пры награванні па наступнай схеме:

• браматы шчолачных шчолачназямельных металаў і срэбра (на прыкладзе NaBrO₃):

${\mathsf {2NaBrO_{3}=2NaBr+3O_{2}}}\!\uparrow$

• іншыя браматы (на прыкладзе Cu(BrO₃)₂):

${\mathsf {2Cu(BrO_{3})_{2}=2CuO+2Br_{2}+5O_{2}}}\!\uparrow$

У цвёрдым стане пры награванні браматы праяўляюць ўласцівасці акісляльніка

${\mathsf {2KBrO_{3}+3C=2KBr+3CO_{2}}}\!\uparrow$

У водных растворах браматы праяўляюць слабыя акісляльныя ўласцівасці ў кіслым асяроддзі:

${\displaystyle }$

Цікавай рэакцыяй з удзелам браматаў з'яўляецца вагальная рэакцыя Белавусава — Жабацінскага, у якой адбываецца перыядычнае змяненне афарбоўкі раствора з жоўтай на бескаляровую:

${\mathsf {2BrO_{3}^{-}+3CH_{2}(COOH)_{2}+2H^{+}=2BrCH(COOH)_{2}+3CO_{2}+4H_{2}O}}$

Акісліць браматы да пербраматаў магчыма толькі з дапамогай электролізу або з дапамогай вельмі моцных акісляльнікаў:

${\mathsf {NaBrO_{3}+F_{2}+2NaOH=NaBrO_{4}+2NaF+H_{2}O}}$

Прымяненне

Броматы выкарыстоўваюцца ў браматаметрыі, вытворчасці некаторых піратэхнічных саставаў, для выпечкі хлеба, а таксама ў неарганІчным сінтэзе для атрымання брамнаватай кіслаты і пербраматаў. Таксама браматы прымяняюцца як акісляльнікі ў практыцы арганічнага сінтэзу.

Гл. таксама

• Хлараты