Айсінь Гёро Улхічунь

Айсінь Гёро Улхічунь
Дата нараджэння	1958
Месца нараджэння	Пекін, Кітай
Грамадзянства	Кітай
Бацька	Jin Qicong[d]
Муж	Michimasa Yoshimoto[d]
Род дзейнасці	мовазнаўца
Месца працы	Ritsumeikan Asia Pacific University[d]
Альма-матар	Кіёцкі ўніверсітэт Універсітэт Мінзу[d]

Айсінь Гёро Улхічунь (нар. 1958) — кітайская і японская лінгвістка маньчжурскага паходжання, вядомая сваімі даследаваннямі маньчжурскай, чжурчжэньскай і кіданьскай моў, а таксама іх пісьмовасцяў. Спецыялістка па гісторыі дынастый Ляа і Цзінь. Сярод работ Айсінь Гёро — граматыка маньчжурскай мовы (1983), слоўнік чжурчжэньскай мовы (2003), даследаванне кіданьскіх надмагільных эпітафій (2006), а таксама мноства работ па фаналогіі і граматыцы кіданьскай мовы.

Біяграфія

Айсінь Гёро Улхічунь нарадзілася ў сям’і патомных навукоўцаў — гісторыкаў і лінгвістаў. Яе бацька Цзінь Цыцзун (1918—2004) і дзед Цзінь Гуанпін (1899—1966) былі вядомымі даследчыкамі ў галіне маньчжура- і чжурчжэнезнаўства. Улхічунь з’яўляецца прамым нашчадкам імператара Цяньлуна, паколькі яе дзед — нашчадак у шостым пакаленні ад пятага сына Цяньлуна Айсінь Гёро Юнцы. Сваячкай Улхічунь прыходзіцца таксама паэтка Гу Тайцын, якая была жонкай Айсінь Гёро Іхуэя (1799—1838) — унука Айсінь Гёро Юнцы.

Айсинь Гёро Улхічунь вучылася ў Цэнтральным універсітэце малых народаў у Пекіне, а дысертацыю абараніла ва ўніверсітэце Кіёта у Японіі. Працавала даследчыцай у цэнтры еўразійскіх культурных даследаванняў універсітэта Кіёта, цяпер з’яўляецца прафесарам у Рыцумэйкане, універсітэце горада Бепу.

Айсинь Гёро жыве і працуе ў Японіі. Выйшаўшы замуж за японскага гісторыка-кітаіста Міцімасу Ёсімота (яп.: 吉本 道雅 Ёсімота Міцімаса, род. 1959), яна ўзяла японскае імя Ціэка Ёсімота (яп.: 吉本 智慧子 Ёсімота Ціэка), але свае навуковыя працы практычна заўсёды падпісвае маньчжурскім імем (у кітайскім запісу). Японскае жаночае імя Ціэка азначае «разумная, кемлівая, знаходлівая», што адпавядае значэнню маньчжурскага імя Улхічунь («веданне, разуменне»).

Чжурчжэнязнаўства

Адным з характэрных дасягненняў Айсінь Гёро ў галіне вывучэння мовы і пісьменства чжурчжэняў з’яўляецца ідэнтыфікацыя малога чжурчжэньскага пісьма. Паводле Цзінь шы, існавала два віды чжурчжэньскага пісьма: «вялікае», створанае па загадзе Ваньянь Агуды ў 1120 годзе, і «малое», створанае ў 1138 імператарам Ваньянь Хэлай (1135—1150), упершыню афіцыйна выкарыстанае ў 1145 годзе. Лічыцца, што вялікае чжурчжэньскае пісьмо было створана на аснове вялікага кіданьскага пісьма, а малое — на аснове кіданьскага малога, аднак усе існуючыя прыклады чжурчжэньскай пісьменнасці, уключаючы чжурчжэньскі слоўнік з серыі «Кітайска-варварскіх слоўнікаў» (кіт. трад. 女真譯語, спр. 女真译语, піньінь Nǚzhēn Yìyǔ, пал. нюйчжэнь іюй) і шматлікія эпіграфічныя помнікі, напісаныя адным і тым жа пісьмом, падобным формай і структурай на вялікае кіданьскае. У 1970-х у Кітаі было знойдзена некалькі залатых і срэбных пайцзаў з аднолькавым надпісам, выкананым, як меркавалася, малым кіданьскім пісьмом. Айсінь Гёро прааналізавала гэты надпіс і прыйшла да высновы, што, хоць структура знакаў ідэнтычная малому кіданьскаму пісьму, яна выканана малым чжурчжэньскім пісьмом, раней не ідэнтыфікаваным. Яна сцвярджае, што малое пісьмо выкарыстоўвалася толькі ў апошнія пяць гадоў кіравання свайго стваральніка, Ваньянь Хэлы, а пасля яго забойства гэтае пісьмо хутка выйшла з ужытку.

Працы

• 1983 — 滿語語法 [Гграматыка маньчжурскай мовы]. Hohhot: Inner Mongolia People’s Press.
• 1985 — 滿語讀本 [Маньчжурская хрэстаматыя]. Hohhot: Inner Mongolia People’s Press.
• 1987 — 滿族古神話 [Старажытныя маньчжурскія міфы]. Hohhot: Inner Mongolia People’s Press.
• 1992 — 滿洲語語音研究 [Даследаванне фанетыкі маньчжурскай мовы]. Tokyo: Genbunsha.
• 1996 — 末代鎮國公愛新覺羅恆煦 [Апошні князь, які абараняе трон, Айсінь Гёро Хэнсюй]. Tokyo: Asahi Shimbunsha.
• 1996 — 愛新覺羅氏三代滿洲學論集 [Зборнік работ трох пакаленняў сям’і Айсінь Гёро па маньчжуразнаўстве, у суаўтарстве з Цзінь Гуанпінам і Цзінь Цыцзунам]. Yuanfang Press.
• 2001 — 女真文字書研究 [Даследаванне чжурчжэньскага слоўніка]. Fugasha.
• 2002 — 愛新覺羅氏三代阿爾泰學論集 [Зборнік работ трох пакаленняў сям’і Айсінь Гёро па алтаязнаўстве]. Meizandō.
• 2002 — 女真語言文字新研究 [Новыя даследаванні чжурчжэньскай мовы і пісьма]. Meizandō.
• 2003 — 女真文大辞典. [Вялікі слоўнік чжурчжэньскай пісьмовай мовы ў суаўтарстве з Цзінь Цыцзунам]. Meizandō.
• 2003 — 女真語·滿洲通古斯諸語比較辭典 [Параўнальны слоўнік чжурчжэньскай і тунгуса-маньчжурскіх моў у суаўтарстве з Цзінь Цыцзунам].
• 2004 — 契丹文字と女真文字の歴史的比較研究 [Параўнальнае даследаванне гісторыі кіданьскага і чжурчжэньскага пісьма].
• 2004 — 契丹語言文字研究 [Даследаванне кіданьскай мовы і пісьма]. Tokyo: Association of Eastern Literature and History.
• 2004 — 遼金史與契丹女真文 [Гісторыя Ляа і Цзінь, кіданьскага і чжурчжэньскага пісьма]. Tokyo: Association of Eastern Literature and History.
• 2005 — 契丹大字研究. [Даследаванне вялікага кіданьскага пісьма]. Tokyo: Association of Eastern Literature and History.
• 2006 — 契丹文墓誌より見た遼史 [Гісторыя Ляо ў святле кіданьскіх эпітафій]. Kyoto: Shōkadō.
• 2007 — 契丹文字と遼史 [Кіданьскае пісьмо і гісторыя Ляа].
• 2009 — 愛新覺羅烏拉熙春女真契丹學研究 [Даследаванні Айсінь Гёро Улхічунь па чжурчжэнязнаўству і кіданязнаўству]. Kyoto: Shōkadō
• 2009 — 明代の女真人—《女真訳語》から《永寧寺記碑》へ — [Чжурчжэні дынастыі Мін — ад «Чжурчжэньскага слоўніка» да — 契丹語諸形態の研究 [Даследаванне канчаткаў кіданьскай мовы].
• 2011 — 契丹語諸形態の研究 [Кідані і чжурчжэні, як іх відаць з Карэйскага паўвострава, у суаўтарстве з Ёсімота Міцімасай]. Kyoto: Kyoto University Academic Press.
• 2012 — 新出契丹史料の研究 [Даследаванне зноў знойдзеных кіданьскіх гістарычных матэрыялаў, у суаўтарстве з Ёсімота Міцімаса]. Kyoto: Shōkadō.

Спасылкі

• Профиль Айсинь Гиоро Улхичунь Архівавана 3 сакавіка 2016.
• Кидани и чжурчжэни, как их видно с Корейского полуострова
• Новое развитие исследований киданьского языка и киданьского письма Архівавана 3 красавіка 2016.
• Исследование вновь найденных киданьских исторических материалов(недаступная спасылка)