Заснаванне Малдаўскага княства
Заснаванне Малдаўскага княства (рум.: Descălecatul Moldovei) — перыяд у гісторыі Малдовы паміж 1350 і 1401 гг., калі міжрэчча Сірэта і Днястра стала аб'ектам актыўнага саперніцтва паміж рэгіянальнымі дзяржавамі, якімі на той момант былі каралеўства Венгрыя, каралеўства Польшча і качавыя цюркска-мангольскія народы, што насялялі імперыю Залатая Арда да ўсходу. Пры гэтым землі княства засялялі амаль вылучна паўкачавыя раманамоўныя гавяднікі валахі і, у меншай ступені, аселыя русіны, у выніку змешвання якіх утварыліся сучасныя малдаване. Дарэчы, першыя сляды паўнавартаснага еўрапейскага гаспадарання ў міжрэчча Сірэта і Прута пакінулі ўсходнія славяне-ціверцы, аднак нашэсці качавых цюркскіх плямён або разбурылі агмені з гаспадарання, або прымусілі іх адысці на захад, дзе яны змяшаліся з валахамі. Паспяховае змаганне з асманамі першай пачалі венгры, якія прыцягвалі для гэтага мясцовых валашскіх васалаў, з якімі ў іх, нягледзячы на наяўнасць выяўнага агульнага ворага, таксама былі шмат спрэчак па моўных і рэлігійных пытаннях.
Вугорская марка[правіць | правіць зыходнік]
У XIV стагоддзі Залатая Арда прыйшла ў заняпад. У сярэдзіне 1340-х гадоў венгры разграмілі залатаардынскае войска і землі ў басейне ракі Малдовы аказаліся пад уладай венгерскіх каралёў. Венгры кіравалі гэтай тэрыторыяй з дапамогай сваіх валашскіх намеснікаў. Самым першым з іх быў Драгаш Водэ, ваявода з Марамураша, з імем якога традыцыя злучае ўзнікненне малдаўскай дзяржавы. Ён кіраваў два гады з 1351 па 1353 і быў маркграфам, быўшы васалам венгерскага караля[1]. Па яго загадзе Драгаш адправіўся з войскам у міжрэчча Прута і Днястра, пабіў манголаў і выгнаў іх за Днестр, уключыўшы землі сучаснай Бесарабіі ў склад маркі[1]. Услед за Драгашам прыйшоў да ўлады яго сын Сас (1354—1358), а потым яго ўнук Балк, які кіраваў менш года.
Развіццё[правіць | правіць зыходнік]
У 1359 годзе ў толькі што ўтворанае княства прыбыў Багдан I, які пасварыўся з венгерскім каралём Лаяшам I. Справа ў тым, што венгры ўсё больш схіляліся з супрацы з нямецкімі феадаламі, успрыняўшы каталіцтва і запазычаўшы лацінскі алфавіт. Венгерская эліта пачатку заняла актыўную антыправаслаўную пазіцыю, праводзіла палітыку поўнай асіміляцыі славянаў і валахаў. Багдан I зрушыў з пасада лаяльнага венграм Балка і падняў мяцеж супраць венгерскай улады. У міжрэчча Прута і Днястра пачалі актыўна перасяляцца валахі з Трансільваніі, якія не жадалі мірыцца з засіллем венгерскіх феадалаў. Карыстаючыся адноснай малалікасцю венграў і адноснай аддаленасцю асноўнага масіву венгерскіх зямель, размешчаных за Карпатамі, Багдан I працягваў сваю палітыку. Змаганне малдаванаў за незалежнасць ад Венгрыі завяршылася ўжо ў 1365 годзе прызнаннем Малдаўскага княства венгерскім каралём. Першай сталіцай княства стаў горад Сірэт. Прыток новых праваслаўных асаднікаў у край працягваўся да канца XV стагоддзя.
У канцы XIV нядужым Малдаўскім княствам актыўна цікавіцца каталіцкая Польшча, што здаўна жадала дамагчыся выйсця да Чорнага мора (Міжмор’е). Выходзячы з карыслівых асабістых меркаванняў, сын Багдана Лацка ў 1370 годзе прыняў каталіцызм, аднак яго перавагу не падзялілі жыхары княства, якія захоўвалі праваслаўныя традыцыі. Пры Аляксандры Добрым у краіне ўсталявалася палітычная і эканамічная стабільнасць. Гэты кіраўнік правёў мяжу паміж Валахіяй і Малдавіяй, арганізаваў адміністрацыйную структуру княства, аналагічную валашскай, а таксама ўзяў пад свой кантроль гандаль, скарыстаўшыся стратэгічным становішчам княства. У 1401 годзе Канстанцінопальскі Патрыярх згасанай Візантыйскай імперыі пасля доўгіх перамоў прызнаў Іосіфа мітрапалітам Малдаўскага княства. Да гэтага часу ўнутраная структура княства скончыла сваё сфармаванне. Гэта дазволіла малдаванам перанесці доўгі перыяд асманскага валадарства пасля турэцкіх нашэсцяў 1420-х гадоў.