Рышард Мяніцкі

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Рышард Мяніцкі
Дата нараджэння 28 ліпеня 1886(1886-07-28)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 29 студзеня 1956(1956-01-29)[1] (69 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці гісторык
Навуковая сфера гісторыя
Месца працы
Альма-матар
Член у

Рышард Мяніцкі (польск.: Ryszard Mienicki; 28 ліпеня 1886, Варшава — 29 студзеня 1956, Торунь) — польскі архівіст, гісторык, прафесар Універсітэта Стэфана Баторыя ў Вільні і Універсітэта Мікалая Каперніка ў Торуні.

Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся 28 ліпеня 1886 года ў Варшаве, але дзяцінства і юнацтва правёў на Лепельшчыне. Скончыў Аляксандраўскую гімназію ў Рызе, дзе навучаўся ад 1896 да 1904. Паступіў на гістарычна-філалагічны факультэт Пецярбургскага ўніверсітэта, праз два гады перабраўся ў Кракаў, дзе да 1910 году працягвае навучанне ў Ягелонскім універсітэце.

1910 годам датуюць першую публікацыю Рышарда Мяніцкага пад назвай «Страта Смаленска ў 1654 годзе і справа Абуховіча», надрукаваную ў «Літоўскім квартальніку». Аднак верагодна ён друкаваўся і раней, падпісваючыся мянушкамі «Румбольт з Полацка» або «Румбольт Полацкі». Першы артыкул Румбольта з’явіўся яшчэ ў 1906 годзе ў «Гістарычным аглядзе» і меў назву «Рафал Корсак: мітрапаліт Русі».

У 1911 годзе Рышард Мяніцкі непрацягла даследуе зборы Віцебскага цэнтральнага архіву старажытных актаў. Вынікам стала праца «Архіў старажытных актаў у Віцебску 1852—1903», якая ўбачыла свет толькі ў 1939 годзе. Ад 1912 года дапамагае Яну Корвін Каханоўскаму ў працы над укладаннем дыпламатычнага кодэксу Мазовіі. Адначасова ён дасканаліць веды на юрыдычным факультэце Дэрпцкага ўніверсітэта, дыплом якога атрымлівае ў 1915 годзе.

У тым самым 1915 годзе Рышард Мяніцкі мабілізаваны ў расійскую армію. Пасля бальшавіцкага перавароту пакідае часць і далучаецца да 1-га польскага корпуса пад началам Юзафа Даўбор-Мусніцкага. Улетку 1918 года па расфармаванні корпуса прыязджае ў родны маёнтак, дзе забірае з бацькоўскага архіву найбольш каштоўныя дакументы і перавозіць іх у Вільню. Прымае ўдзел у стварэнні Віленскай Самаабароны. Ад 29.12.1918 прызначаны шэфам канцылярыі штабу акругі, пазней ад’ютантам штабу аддзела. У складзе Літоўска-Беларускай дывізіі, на чале якой стаяў генерал Люцыян Жалігоўскі, прымаў удзел у заняцці 9 кастрычніка 1920 года Вільні.

Дэмабілізаваўшыся пасля вайны ў чыне маёра, уладкоўваецца на працу ў Віленскі архіў. У 1922 годзе бярэ шлюб з Ірэнай Кіркор, якая ў 1926 годзе нарадзіла яму сына Гаральда. Ад часу абароны дысертацыі 20.9.1923 г. выкладае ў Віленскім універсітэце гісторыю, не пакідаючы архіўнае працы. Рышард Мяніцкі быў актыўным удзельнікам Віленскага таварыства сяброў навук, Польскага гістарычнага таварыства, Аб’яднання польскіх бібліятэкараў. Стаў ахвяраю змагання санацыйнага рэжыму Польшчы з іншадумцамі, бо належаў да кансерватыўнага лагеру, што гуртаваўся вакол віленскай газэты «Слова». Міністэрства рэлігійных вызнанняў і асветы не падтрымала яго кандыдатуры на пасаду загадчыка кафедры.

1 красавіка 1939 году Рышарда Мяніцкага прызначаюць кіраўніком Віленскага Дзяржаўнага архіва. Тады ж ён быў адзначаны Залатым Крыжам Заслугі.

Пасля заняцця Вільні савецкімі войскамі Рышард Мяніцкі ад 28 снежня 1939 года быў пераведзены ў намеснікі. У 1940 годзе арыштаваны савецкімі ўладамі, але адпушчаны. У ліпені 1944 года ў часе баёў за Вільню згарэла жытло Мяніцкіх, а разам з ім маёмасьць, архівы, пачатыя працы. Сярод стратаў найбольш каштоўнымі былі матэрыялы да гісторыі Полацкага ваяводства.

Сям’я мусіла з’ехаць. Напачатку яны спыняюцца ў Кельцах. Непрацяглы час Рышард Мяніцкі выкладае ў Ягелонскім універсітэце, але, даведаўшыся аб утварэныні новага Торуньскага ўніверсітэта, недзе ў канцы кастрычніка 1945 года разам з сям’ёй перабіраецца на новае месца. Тут ва ўніверсітэце імя Мікалая Каперніка ад пачатку ён ачольвае кафедру гісторыі Усходняй Еўропы, а ад 1951 года — кафедру архівістыкі. З 1952 года даследуе архівы Хэлмінскага біскупства, аднак у 1955 годзе з палітычных прычын яго адпраўляюць на пенсію.

Смерць напаткала навукоўца 26 студзеня 1956 года. Пахаваны Рышард Мяніцкі на гарадскіх могілках Святога Ежы.

Спадчына[правіць | правіць зыходнік]

Спадчына Рышарда Мяніцкага ахоплівае розныя галіны гістарычнай навукі. Найбольш значныя гістарычныя працы — «Здароўе Уладыслава IV» ды «Ян Пётр Дварэцкі-Багдановіч, карэктар друкарні Віленскага ўніверсітэта, забыты геральдык (1773—1840)». З успамінаў пра тое, што бачыў і перажыў сам — «Вільня ў польскім збройным высілку» ды «Першае дзесяцігоддзе ўніверсітэта Стэфана Баторыя ў Вільні». Каштоўным ёсць выдадзены пад началам Мяніцкага «Бібліяграфічны слоўнік былога Віленскага ўніверсітэта». Запісаў пасмяротныя успаміны аб Атоне Гедэмане, аўтары прац па гісторыі Браслаўскага і Дзісненскага паветаў, аб Леантыне Івашэўскай, кіраўніцы полацкага рыма-каталіцкага таварыства дабрачыннасці і закладальніцы прыватнай сістэмы навучання.

Пры жыцці прафесара выйшаў у свет толькі першы том «Інвентароў маёмасці Хэлмінскага біскупства» (1955). Другі амаль гатовы том, дапрацаваны намаганнямі жонкі Ірэны і сына Гаральда, з’явіўся ў наступным годзе. Трэці, дзякуючы ягоным сябрам і супрацоўнікам, прыйшоў да чытача яшчэ праз тры гады.

Выбраная бібліяграфія[правіць | правіць зыходнік]

  • Zdrowie Władysława IV / Rumbold z Połocka // Przegląd Historyczny. — Warszawa, 1911. — T. XIII. — Z. 1. — S. 1-23; Z. 2. — S. 167—180; Z. 3. — S. 301—314.
  • Jan Piotr Dworzecki-Bohdanowicz, korektor drukarni Uniwersytetu Wileńskiego, zapomniany heraldyk (1773—1840 r.) / R. Mienicki // Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego. — Wilno, 1929. — T. I: Z dziejów dawnego Uniwersytetu. — S. 297—312.
  • Pierwsze dziesięciolecie Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie / R. Mienicki // Księga pamiątkowa ku uczczeniu CCCL rocznicy założenia i X wskrzeszenia Uniwersytetu Wileńskiego. — Wilno, 1929. —T. II: Dziesięciolecie 1919-29. — S. 116—158.
  • Archiwum akt dawnych w Witebsku (Centralne Archiwum Witebskie). 1852—1903 / R. Mienicki. — Warszawa, 1939. — 107 s.
  • Inwentarze dóbr biskupstwa chełmińskiego (1646—1676) / R. Mienicki. — Toruń, Warszawa, 1955. — 182 s.
  • Inwentarze dóbr biskupstwa chełmińskiego (1723—1747) / R. Mienicki. —Toruń, Warszawa, 1956. — 278 s.
  • Inwentarze dóbr biskupstwa cńełmińskiego z r. 1759 / R. Mienicki. — Toruń, Łódź, 1959. — 420 s.

Зноскі

  1. ↑ а б Ryszard Mienicki // Internetowy Polski Słownik Biograficzny

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Баўтовіч М. М. Спадчына Мяніцкіх // Гісторыя і археалогія Полацка і Полацкай зямлі: матэрыялы VI Міжнароднай навуковай канферэнцыі (1-3 лістапада 2012 г.): у 2 ч. Ч. 1. — Полацк, 2013. — С. 17-40.
  • Pracownicy nauki i dydaktyki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1945—1994 / red. Sławomir Kalembka. — Toruń 1995. — s. 467.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Рышард_Мяніцкі&oldid=3768787"