Торунь

Торунь польск.: Toruń Герб Сцяг Краіна Польшча Ваяводства Куяўска-Паморскае Каардынаты 53°01′00″ пн. ш. 18°37′00″ у. д. Кіраўнік Michał Zaleski[d] Заснаваны 28 снежня 1233 Плошча 115,75 км² Вышыня цэнтра 65 ± 1 м Водныя аб’екты Вісла і Дрвенца[d] Насельніцтва ▼198 273 чал. (31 сакавіка 2021) Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 56 Паштовыя індэксы 87-100 Аўтамабільны код CT TERC 0463011 Афіцыйны сайт torun.pl Торунь на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

То́рунь (польск.: Toruń) — горад на правах павета на поўначы Польшчы, у Куяўска-Паморскім ваяводстве. Знаходзіцца на рацэ Вісла. Адлегласць па прамой паміж гарадамі Торунь — Мінск 595 км, да Варшавы — 186 км.

Насельніцтва 197 812 жыхароў (2021 год).

Гісторыя

Муры Тэўтонскага замка ў Торуні

Горад узнік вакол замка, заснаванага тэўтонскімі рыцарамі ў 1231 годзе. У 1232 годзе атрымаў гарадское права. У 1264 годзе непадалёку ад Торуні заснаваны Новы горад, у 1454 годзе абедзве гарадскія часткі аб’ядналіся. Значны гандлёвы цэнтр, член сярэдневяковай Ганзы.

З 1454 года ў складзе Польшчы. Радзіма М. Каперніка. Тут падпісаны мірныя дагаворы, якія завяршылі Вялікую вайну (1409—1411) з удзелам Вялікага Княства Літоўскага і скончылі Трынаццацігадовую вайну (1454—1466). З канца XVI стагоддзя асяродак лютэранства.

З 1793 года горад у Прусіі (акрамя 1807—1815, калі ён уваходзіў у Варшаўскае герцагства), яе значная памежная крэпасць. З 1920 года ў Польшчы, важны ваенна-рачны порт, галоўная база Віслінскай флатыліі польскіх ВМС. У Другую сусветную вайну далучаны да Германіі. З 1945 года зноў у складзе Польшчы, у 1975—1999 гадах адміністрацыйны цэнтр Тарунскага ваяводства.

Насельніцтва

Год Колькасць 1394 20 000 1454 11 000 1570 12 000 1620 20 000 1703 7 810 Год Колькасць 1729 7 476 1769 7 607 1793 6 200 1815 7 095 1867 13 447 Год Колькасць 1900 29 635 1974 144 000 1985 191 000 1998 206 000 2016 202 591 Год Колькасць 2016 202 521 2019 201 447 2021 198 273

Прамысловасць

Развіваецца хімічная, машынабудаўнічая, харчовая, шарсцяная, швейная, паліграфічная прамысловасць.

Навука, адукацыя, культура

• Універсітэт імя М. Каперніка.
• Дом-музей М. Каперніка.
• Планетарый імя Уладзіслава Дзявульскага

Транспарт

Вузел чыгунак і аўтамабільных дарог. Порт на рацэ Вісла.

Славутасці

Уваходзіць у Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Захаваліся руіны замкаў XIII—XV стагоддзяў. У раёнах Старога горада і Новага горада рэшткі гарадскіх умацаванняў, ратуша (XIII стагоддзе — 1603), гатычныя касцёлы Св. Яна (каля 1250 — XV стагоддзе), Св. Якуба (1309—1315), Дзевы Марыі (1350—1370), гатычныя і барочныя збожжасховішчы (XIV—XVII стагоддзі), дамы ў стылях готыкі, рэнесансу і барока. Вылучаюцца грамадскія пабудовы ў духу эклектыкі (універсітэт, пачатак ХХ стагоддзя, неаготыка), стылю мадэрн і функцыяналізму. Помнік М. Каперніку (1853).

• Свята-Мікалаеўская царква
• Крывая вежа ў Торуні
• Кляштарная брама
• Замак у Дыбаве

Вядомыя асобы

• Марта Вячынска (нар. 1998) — польская баскетбалістка.
• Багуслаў Лінда — польскі акцёр.
• Ванда Іванаўна Русецкая (1945—2024) — беларуская сацыёлаг.

Спорт

• «Катажынкі» — жаночы баскетбольны клуб
• «Пернік» — баскетбольны клуб
• АЗС УМК — гандбольны клуб

Гарады-пабрацімы

•  Čadca^[d], Славакія (1996)
•  Анжэ, Францыя (9 мая 2016)
•  Гуйлінь, Кітай (2010)
•  Гётынген, Германія (1978)
•  Калінінград, Расія (1995)^[…]
•  Каўнас, Літва (26 лютага 2016)
•  Лейдэн, Нідэрланды (1988)
•  Луцк, Украіна (2008)^[…]
•  Нова-Места, Славенія (2009)
•  Памплона, Іспанія
•  Суіндан, Вялікабрытанія (2003)
•  Філадэльфія, ЗША (1976)
•  Хяменліна, Фінляндыя (1989)

Літаратура

• То́рунь // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 491. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• То́рунь // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. В. М. Котляков. — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 649. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
• То́рунь // Т. 26. Тихоходки — Ульяново. — М. : Советская энциклопедия, 1977. — С. 116—117. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• То́рунь // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 484. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.

Спасылкі

• Афіцыйны сайт