Яўрэйская паліцыя
Яўрэйская паліцыя (ням.: Jüdischer Ordnungsdienst) — найменне «Службы парадку», — органа для забеспячэння парадку, які ўтвараўся ў кожным яўрэйскім гета падчас нацысцкай акупацыі.
Стварэнне і структура[правіць | правіць зыходнік]
Ініцыятарам стварэння яўрэйскай паліцыі быў намеснік Адольфа Эйхмана гаўпштурмфюрар СС Алаіз Брунер (Alois Brunner). Ён пачынаў са стварэння яўрэйскай паліцыі Берліна, якая дапамагала дэпартаваць яўрэяў у гета і лагеры на Усходзе. Існавала ў 1939—1944. Фармальна падпарадкоўваліся юдэнратам — саветам яўрэяў, якія стаялі на чале адпаведных гета. Кіраўніком яўрэйскай паліцыі звычайна быў адзін з членаў юдэнрата.
Камплектаванне яўрэйскай паліцыі адбывалася пры ўдзеле немцаў і кіраўнікоў юдэнратаў. Звычайна яўрэйская паліцыя зброі не мела — членам паліцыі дазвалялася насіць гумовыя дубінкі. Аднак, некаторыя яўрэйскія паліцыянты былі ўзброены. Яўрэйскім паліцыянтам, якія выявілі сябе перад нямецкімі ўладамі з добрага боку, дазвалялася ўвесь час мець агнястрэльную зброю. Зброя таксама выдавалася на час правядзення акцый, для аховы важных аб’ектаў і начных дзяжурстваў. Кіраўнікі і камандзіры яўрэйскай паліцыі (звычайна гэта былі прадстаўнікі юданрата) мелі права на сталае нашэнне зброі (пісталета і ручных гранат)[1].
На чале паліцыі варшаўскага гета стаяў былы палкоўнік польскай паліцыі Юзаф Шэрынскі.
Функцыі[правіць | правіць зыходнік]
Функцыі яўрэйскай паліцыі можна падзяліць на тры тыпу:
- выкананне нямецкіх загадаў, атрыманых праз юдэнрат ці непасрэдна ад акупацыйных улад;
- выкананне распараджэнняў юдэнрата ў сувязі з яго мерапрыемствамі: збор кантрыбуцый.
- задавальненне ўнутраных патрэб яўрэйскага грамадства: ахова вуліц гета, ахова ўваходу і выхаду з гета.
Да першых двух тыпаў адносіліся збор кантрыбуцый, штрафаў і падаткаў, канфіскацыя маёмасці, збор на прымусовыя працы, удзел у аблавах і арыштах, этапаванне насельніцтва ў лагеры і да месцаў растрэлаў, сачэнне ўсярэдзіне гета, выяўленне партызанаў і падпольшчыкаў. Пры гэтым нярэдка члены яўрэйскай паліцыі самі былі падпольшчыкамі ці мелі сувязь з падполлем. Сярод яўрэйскіх паліцыянтаў было нямала агентаў гестапа.
Да трэцяга тыпу адносіцца падтрыманне парадку і чысціні ў грамадскіх месцах, барацьба са злачыннасцю.
Часам яўрэйскія паліцыянты бралі ўдзел у растрэлах. 27 кастрычніка 1942 года 7 членаў яўрэйскай паліцыі пад кіраўніцтвам начальніка Вільнюскага гета С. Дэслера ў Ашмянах удзельнічалі ў масавым забойстве 406 чалавек[2]. Яўрэйскія паліцыянты Вільнюскага гета суправаджалі калоны яўрэяў у Панеряй да месца масавых забойстваў. Таксама ў Вільнюскім гета ў 1942 годзе яўрэйскай паліцыяй было павешана 6 яўрэяў за крымінальныя злачынствы[3].
Лёс членаў паліцыі[правіць | правіць зыходнік]
Нягледзячы на тое, што яўрэйская паліцыя актыўна дапамагала немцам у пераследзе іншых яўрэяў, у тым ліку ў іх адпраўцы ў канцлагеры, шматлікія яе члены ў канчатковым выніку падзялілі лёс іншых ахвяр Халакоста, але не ўсё. Частка былых членаў яўрэйскай паліцыі Вільнюса, Каўнаса і Шаўляя ўлетку 1944 года была арыштавана НКВД і асуджана за калабарацыянізм з немцамі[4].
У адзін з апошніх дзён ліквідацыі Варшаўскага гета немцы арыштавалі спачатку ўсіх членаў сем’яў паліцаяў, а неўзабаве адправілі ў канцлагеры і іх саміх. Некаторыя былыя паліцаі ўдзельнічалі ў паўстання ў Варшаўскім гета. Таксама вядомыя факты ўдзелу яўрэйскай паліцыі ў руху супраціву ў Рыжскім гета.
«…мы чулі пра ганебныя паводзіны некаторых яўрэйскіх паліцыянтаў у гета, пра нялюдскасць капа і асобных зняволеных. Сцвярджаюць, што часам яны пераўзыходзілі ў жорсткасці немцаў. Але хто можа дазволіць сабе такія параўнанні, не ведаючы жудасных умоў, у якія былі пастаўлены гэтыя людзі! Усякі, хто старанна вывучыць дакументы, адразу зразумее: нават у гета жыццё было настолькі дэгуманізаваным, што той, хто захаваў там рэшткі людскасці быў героем. А гета яшчэ раскоша ў параўнанні з лагерамі, пра якія адзін нямецкі службовец пісаў дамоў, што пекла Дантэ — толькі камедыя побач з імі.»
|
У Варшаўскім гета яўрэйская паліцыя налічвала каля 2500 чалавек; у Лодзь да 1200 чалавек; у Львове да 500 чалавек; у Вільнюсе да 250 чалавек і т. д.[5]
Яўрэйская паліцыя ў канцлагеры Вестэрборк (Галандыя) у сваім супрацоўніцтве з нацыстамі адрознівалася жорсткасцю ў адносінах да зняволеных. Складалася з яўрэяў Галандыі і іншых еўрапейскіх краін. Члены «Ordnungsdienst» адказвалі за ахову блока пакаранняў і за падтрыманне агульнага парадку ў канцлагеры. «Ordnungsdienst» у канцлагеры Вестерборк налічвала 20 чалавек у сярэдзіне 1942 года, 182 чалавека ў красавіку 1943 і 67 у лютым 1944. Нашэнне знака «OD» уведзена загадам па лагеры № 27 ад 23 красавіка 1943.[6]
Гл. таксама[правіць | правіць зыходнік]
Зноскі
- ↑ Станкерас 2009, с. 102.
- ↑ Станкерас 2009, с. 105-106.
- ↑ Станкерас 2009, с. 106.
- ↑ Станкерас 2009, с. 116.
- ↑ Raul Hilberg, The Destruction of the European Jews, Quadrangle Books, Chicago, 1961, p. 310.
- ↑ http://fcit.usf.edu/holocaust/gallery/11548.htm Загад № 27 ад 23 красавіка 1943
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Кніга:Альтман І. А.:Халакост і яўрэйскі супраціў на акупаванай тэрыторыі СССР 4-3
- Станкерас П. Літоўскія паліцэйскія батальёны 1941-1945 гады. — М.: Веча, 2009. — 304 с. — (Ворагі і саюзнікі). — ISBN 978-5-9533-3897-4.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Яўрэйская паліцыя- Steven Spielberg Film and Video Archive Архівавана 1 красавіка 2008.
- Міхась Румер-Зараеў. Саюз з д’яблам. Агенты гестапа ў Варшаўскім гета.
- Юдэнраты і яўрэйская паліцыя Архівавана 19 сакавіка 2012.
- Jewish police in Westerbork
- У павуцінні свастыкі: яўрэі-калабарацыяністы(недаступная спасылка)
- Яўрэйскія паслугачы Гітлера Архівавана 8 сакавіка 2011.
- Mark Paul. Patterns Of Cooperation, Collaboration And Betrayal Архівавана 28 студзеня 2015.
