Румыны: Розніца паміж версіямі

	Румыны ; (Români)
Агульная колькасць	каля 16 792 900 (2011)
Рэгіёны пражывання	Румынія
Мова	румынская
Рэлігія	хрысціянства
Блізкія этнічныя групы	малдаване, арамуны

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[недагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка Наступная праўка →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Версія ад 14:35, 2 лістапада 2014

Румыны (рум.: Români) — еўрапейскі народ, асноўнае насельніцтва Румыніі. Буйныя абшчыны румынаў таксама існуюць у Венгрыі, Сербіі, Украіне, Грэцыі, Іспаніі, Германіі, ЗША, Канадзе і іншых краінах^[1] Агульная колькасць у Румыніі (2011 г.) - каля 16 792 900 чал.^[2]. У Рэспубліцы Беларусь у 2009 г. жыло 106 чал., якія вызначылі сваю этнічную тоеснасць як румыны^[3].

Паходжанне

Румынія - краіна Еўропы, на тэрыторыі якой з'явіліся адныя з першых прадстаўнікоў сучаснага віда чалавецтва. У старажытнасці рэчышча Дуная і яго прытокаў было зручным шляхам міграцый. У пачатку бронавага века ўся тэрыторыя Румыніі была заселена індаеўрапейскімі плямёнамі фракійцаў. У антычным свеце асабліва добра былі вядомы фракійцы-дакі, знакамітыя майстэрствам здабычы і апрацоўкі металаў. Акрамя таго, на тэрыторыі Румыніі сяліліся кельты, ілірыйцы і скіфы. У II ст. н. э. Дакія была заваявана рымскім імператарам Траянам. На працягу некалькіх стагоддзяў тут адбывалася раманізацыя — распаўсюджванне лацінскай мовы і рымскай культуры.

Пасля заняпаду Рымскай імперыі на тэрыторыі Румыніі ў розныя часы адбываліся міграцыі готаў, гунаў, славян, авараў, венграў і г. д., з'яўляліся паселішчы прадстаўнікоў іншых народаў. Аднак раманамоўнае насельніцтва працягвала існаваць як на поўнач і ўсход, так і на поўдзень і захад ад Дуная. Яно размаўляла на некалькіх вельмі адрозных дыялектах, але ў іншых краінах Еўропы вызначалася адным тэрмінам "влахі". Важным у захаванні мясцовай усходняй раманскай культуры было фарміраванне ў XIV ст. дзяржаў Валахія і Малдова. У 1859 г. яны былі аб'яднаны. У 1878 г. была абвешчана незалежнасць Румыніі. У працэсе нацыянальнага адраджэння і распаўсюджвання румынскага нацыяналізму сярод раманамоўнага насельніцтва замацавалася агульная саманазва "румын", праз працэс адукацыі — агульная румынская літаратурная мова. У 1921 г. у склад Румыніі ўвайшла Трансільванія.

У XIX - XX стст. у навуцы сфарміравалася 2 асноўныя версіі паходжання сучасных румынаў. Першая версія сцвярджала, што румыны - прамыя нашчадкі дакаў і іншых фракійцаў, якія перанялі, а потым здолелі захаваць раманскую культуру. Другая версія засноўвалася на пісьмовых крыніцах, якія практычна не ўзгадвалі раманамоўнае насельніцтва на тэрыторыі Румыніі ў ранняе сярэднявечча, а таму зыходзілі з думкі, што пасля нашэсцяў іншых народаў яно захавалася толькі ў асобных арэалах, а потым зноў распаўсюдзілася дзякуючы міграцыі. Археалагічныя знаходкі не дазваляюць вучоным прыйсці да адзінага меркавання, паколькі кожны бок тлумачыць іх на сваю карысць. Генетычныя даследаванні пачатку XXI ст. паказалі, што найстаражытнейшыя насельнікі тэрыторыі сучаснай Румыніі былі блізкімі да насельніцтва Малой Азіі, у той час як генетычная спадчына сучасных румынаў значна больш разнастайная і блізкая да народаў Паўднёвай Еўропы^[4]^[5].

Зноскі

Спасылкі

[1] Romanian

[2] Rezultate definitive ale Recensământului Populaţiei şi al Locuinţelor – 2011 (caracteristici demografice ale populaţiei)

[3] stat.gov.by

[4] Analysis of mitochondrial DNA haplotypes of old human populations from the Bronze and Iron Age from Romania

[5] Romanian Genetics: Abstracts and Summaries

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-{{Этнічная група|
+{{Этнічная група
-|group=Румыны
+ | group     = Румыны <br /> (''Români'')
+ |image     = <table border=0 align="right">
-|image=
+<tr>
-|caption=
+<td><small>[[File:Scriptorium.jpg|50x70px]]</small></td>
-|саманазва= romani, ромынь
+<td><small>[[File:Ion Andreescu - Autoportret.jpg|56x70px]]</small></td>
-|poptime=23.8 млн.
+<td><small>[[File:Aleea Clasicilor Eliade.jpg|53x70px]]</small></td>
-|popplace='''[[Румынія]]''': 16&nbsp;870&nbsp;000 (2011)<br>
+<td><small>[[File:Cezar, ESC2013 press conference 02.jpg|70x70px]]</small></td>
-'''[[Малдавія]]''': 2&nbsp;815&nbsp;000<ref>[http://www.statistica.md/recensamint/Nationalitatea_de_baza.xls Вынікі перапісу насельніцтва Малдавіі 2004 г.]</ref><br>
+</tr>
-'''[[Украіна]]''': 15&nbsp;0989<ref>[http://www.ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=75&rz=1_1&rz_b=2_1%20%20%20%20&n_page=4 Вынікі перапісу насельніцтва Ўкраіны 2001 г.]</ref><br>
+<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Дыянісій Малы|Св. Дыянісій]]</small></td>
-'''[[ЗША]]''': 367&nbsp;000(2000) <br>
+<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Іон Андрэеску|І. Андрэеску]]</small></td>
-'''[[Канада]]''': 53&nbsp;320 этнічныя румыны, 78&nbsp;505 змяшанага паходжання<br>
+<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Мірча Эліядэ|М. Эліядэ]]</small></td>
-'''[[Сербія]]''': 30&nbsp;419<br>
+<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Чэзар Аўату|Ч. Аўату]]</small></td>
-'''[[Аўстралія]]''': 10&nbsp;000-20&nbsp;000<br>
+<tr>
-'''[[Германія]]''': 73&nbsp;365<br>
+<td><small>[[File:Petru Groza joben.jpg|52x70px]]</small></td>
-'''[[Італія]]''': 248&nbsp;849<br>
+<td><small>[[File:Nicolae Ceausescu.png|55x70px]]</small></td>
-'''[[Іспанія]]''': 300&nbsp;000<br>
+<td><small>[[File:Ion Iliescu (3).JPG|53x70px]]</small></td>
-'''[[Венгрыя]]''': 7&nbsp;995 (2001)&nbsp; <br>
+<td><small>[[File:Traian Băsescu 2005Mar09.jpg|60x70px]]</small></td>
-'''[[Бразілія]]''': 33&nbsp;280<br>
+</tr>
-'''[[Балгарыя]]''':  1&nbsp;000 (2001) <br>
+<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Петру Гроза|П. Гроза]]</small></td>
-'''[[Францыя]]''': 100&nbsp;000&nbsp;<sup>1,&nbsp;2,&nbsp;3</sup><br>
+<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Нікалае Чаўшэску|Н. Чаўшэску]]</small></td>
-'''[[Ізраіль]]''': 50&nbsp;000&nbsp; <br>
+<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Іон Іліеску|І. Іліеску]]</small></td>
-'''[[Турцыя]]''': 30&nbsp;000&nbsp; <br>
+<td><small><div style="background-color:#fee8ab">[[Траян Бэсеску|Т. Бэсеску]]</small></td>
-'''[[Аўстрыя]]''': 23&nbsp;000&nbsp; <br>
+<tr>
-'''[[Грэцыя]]''': 29&nbsp;000&nbsp;<br>
+</table>
-'''[[Вялікабрытанія]]''': 150&nbsp;000<br>
+ | caption   = <div style="background-color:#fee8ab"><small>
-'''[[Швецыя]]''': 13&nbsp;000&nbsp;<br>
+ | poptime   = каля 16 792 900 (2011)
-'''[[Венесуэла]]''': 10&nbsp;000&ndash;12&nbsp;000&nbsp; <br>
+ | popplace  = {{Сцягафікацыя|Румынія}}
-'''[[Аргенціна]]''': 10&nbsp;000&nbsp; <br>
+ | langs     = [[Румынская мова|румынская]]
-'''[[Славакія]]''': 9&nbsp;000<br>
+ | rels      = [[хрысціянства]]
-'''[[Расія]]''': 5308<ref>[http://www.perepis2002.ru/ct/doc/TOM_04_01.xls Вынікі перапісу насельніцтва Расіі 2002 г.]</ref><br>
+ | related   = [[малдаване]], [[арамуны]]
-'''[[Казахстан]]''' і '''[[Узбекістан]]'''
-|langs=[[румынская мова]]
-|rels=пераважна [[Праваслаўе|праваслаўныя]], а таксама [[каталіцызм|каталікі]], [[Атэізм|атэісты]] і [[Пратэстанцызм|пратэстанты]]
-|related=[[арамуны]], [[мегленарамыны]], [[істрарумыны]]
 }}
+'''Румыны''' ({{lang-ro|Români}}) — еўрапейскі народ, асноўнае насельніцтва [[Румынія|Румыніі]]. Буйныя абшчыны румынаў таксама існуюць у Венгрыі, Сербіі, Украіне, Грэцыі, Іспаніі, Германіі, ЗША, Канадзе і іншых краінах<ref>[http://joshuaproject.net/people_groups/14571 Romanian]</ref> Агульная колькасць у Румыніі (2011 г.) - каля 16 792 900 чал.<ref>[http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2013/07/REZULTATE-DEFINITIVE-RPL_2011.pdf Rezultate definitive ale Recensământului Populaţiei şi al Locuinţelor – 2011 (caracteristici demografice ale populaţiei)]</ref>. У Рэспубліцы Беларусь у 2009 г. жыло 106 чал., якія вызначылі сваю этнічную тоеснасць як румыны<ref>[http://web.archive.org/web/20100918165045/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf belstat.gov.by]</ref>.
-'''Румыны ''' (саманазва ромынь, romani) — народ у [[Еўропа|Еўропе]] (колькасць больш 21 млн чалавек), кажуць на [[румынская мова|румынскай мове]] раманскага моўнага гурта інда-еўрапейскай сям'і.
-== Паходжанне румынаў ==
+== Паходжанне ==
+Румынія - краіна Еўропы, на тэрыторыі якой з'явіліся адныя з першых прадстаўнікоў сучаснага віда чалавецтва. У старажытнасці рэчышча Дуная і яго прытокаў было зручным шляхам міграцый. У пачатку бронавага века ўся тэрыторыя Румыніі была заселена індаеўрапейскімі плямёнамі фракійцаў. У антычным свеце асабліва добра былі вядомы фракійцы-дакі, знакамітыя майстэрствам здабычы і апрацоўкі металаў. Акрамя таго, на тэрыторыі Румыніі сяліліся кельты, ілірыйцы і скіфы. У II ст. н. э. Дакія была заваявана рымскім імператарам Траянам. На працягу некалькіх стагоддзяў тут адбывалася раманізацыя — распаўсюджванне лацінскай мовы і рымскай культуры.
-{{main|Этнагенез румынаў}}
+Пасля заняпаду Рымскай імперыі на тэрыторыі Румыніі ў розныя часы адбываліся міграцыі готаў, гунаў, славян, авараў, венграў і г. д., з'яўляліся паселішчы прадстаўнікоў іншых народаў. Аднак раманамоўнае насельніцтва працягвала існаваць як на поўнач і ўсход, так і на поўдзень і захад ад Дуная. Яно размаўляла на некалькіх вельмі адрозных дыялектах, але ў іншых краінах Еўропы вызначалася адным тэрмінам "влахі". Важным у захаванні мясцовай усходняй раманскай культуры было фарміраванне ў XIV ст. дзяржаў Валахія і Малдова. У 1859 г. яны былі аб'яднаны. У 1878 г. была абвешчана незалежнасць Румыніі. У працэсе нацыянальнага адраджэння і распаўсюджвання румынскага нацыяналізму сярод раманамоўнага насельніцтва замацавалася агульная саманазва "румын", праз працэс адукацыі — агульная румынская літаратурная мова. У 1921 г. у склад Румыніі ўвайшла Трансільванія.
-== Гісторыя румынаў ==
-{{main|Гісторыя Румыніі}}
+У XIX - XX стст. у навуцы сфарміравалася 2 асноўныя версіі паходжання сучасных румынаў. Першая версія сцвярджала, што румыны - прамыя нашчадкі дакаў і іншых фракійцаў, якія перанялі, а потым здолелі захаваць раманскую культуру. Другая версія засноўвалася на пісьмовых крыніцах, якія практычна не ўзгадвалі раманамоўнае насельніцтва на тэрыторыі Румыніі ў ранняе сярэднявечча, а таму зыходзілі з думкі, што пасля нашэсцяў іншых народаў яно захавалася толькі ў асобных арэалах, а потым зноў распаўсюдзілася дзякуючы міграцыі. Археалагічныя знаходкі не дазваляюць вучоным прыйсці да адзінага меркавання, паколькі кожны бок тлумачыць іх на сваю карысць. Генетычныя даследаванні пачатку XXI ст. паказалі, што найстаражытнейшыя насельнікі тэрыторыі сучаснай Румыніі былі блізкімі да насельніцтва Малой Азіі, у той час як генетычная спадчына сучасных румынаў значна больш разнастайная і блізкая да народаў Паўднёвай Еўропы<ref>[http://www.abstractsonline.com/Plan/ViewAbstract.aspx?sKey=9104d115-92a8-455f-9092-18018d725616&cKey=0ccf0312-c1ae-43b0-977f-f9b4cf53e4c3&mKey={E8223F56-979E-4288-9D34-4B41E676A2D2} Analysis of mitochondrial DNA haplotypes of old human populations from the Bronze and Iron Age from Romania]</ref><ref>[http://www.khazaria.com/genetics/romanians.html Romanian Genetics: Abstracts and Summaries]</ref>.
-== Румынская мова ==
-{{main|Румынская мова}}
-== Крыніцы ==
+== Зноскі ==
+{{reflist|2}}
-<references />
+== Спасылкі ==
-<gallery>
+* [http://romaniatourism.com/traditions-folklore.html ROMANIA - Traditions and Folklore]
-File:Paleo-Balkan_languages_in_Eastern_Europe_between_5th_and_1st_century_BC_-_Spanish_and_English.png
+* [http://www.everyculture.com/No-Sa/Romania.html Countries and Their Cultures: Romania]
-File:Bgiusca Jirecek Line.jpg
+* [http://www.worldoftales.com/Romanian_folktales.html Romanian folktales]
-File:Romanian origins map.PNG
+* [http://www.localhistories.org/rumania.html A BRIEF HISTORY OF ROMANIA]
-</gallery>
+* [http://all-inclusive.by/stranyi/rumyniya/rumynskaya-kukhnya.html Румынская кухня]
-<gallery>
-File:A_Yugoslav_view_on_6th_to_8th_century_ethnic_distribution_in_Romania.svg.png
-File:FormatiuniPoliticeRomanestiSecolele IX XIII.svg
-File:Map-balkans-vlachs.png
-</gallery>
-<gallery>
-File:Romanians before WW1.jpg
-File:Romania harta etnica 2011.PNG
-</gallery>
 [[Катэгорыя:Раманскія народы]]
+[[Катэгорыя:Народы Еўропы]]
 [[Катэгорыя:Народы Румыніі]]