Аб’яднанне Русі
Аб’яднанне Русі або збіранне рускіх зямель — распачаты ў XIV стагоддзі працэс рэінтэграцыі раздробленых рускіх княстваў вакол новых палітычных цэнтраў. Паглынанне адных княстваў іншымі ажыццяўлялася ў розных формах.
Аб’яднальныя працэсы пачаліся яшчэ ў XII—XIII стагоддзях, неўзабаве пасля ўзнікнення самастойных княстваў, але яны былі перапыненыя мангольскім нашэсцем (1237—1241)[1].
У Паўночна-Усходняй Русі гэты працэс узначаліла Вялікае княства Маскоўскае, якое выйшла пераможцам у жорсткай канкурэнтнай барацьбе з Вялікім Княствам Цвярскім і іншымі суседнімі княствамі. Яно стала асновай цэнтралізаванай Рускай дзяржавы. У Заходняй Русі збіранне рускіх зямель праводзіла Вялікае Княства Літоўскае. У меншых маштабах пашырэннем сваіх уладанняў за кошт суседзяў займаліся і іншыя вялікія княствы: Разанскае, Смаленскае, Бранскае, але ўсе яны, у канчатковым выніку, страцілі сваю незалежнасць і ўвайшлі ў склад Маскоўскага альбо Літоўскага вялікіх княстваў, паміж якімі ўзнікла агульная мяжа на мяжы XIV і XV стагоддзяў.
Да канца XV стагоддзя з вызваленнем ад мангола-татарскага прыгнёту і далучэннем Наўгародскай рэспублікі статус Масквы рэзка вырас, і абвастрылася як барацьба з Літвой, якая выявілася ў доўгай чарадзе руска-літоўскіх і, пасля ўтварэння Рэчы Паспалітай, руска-польскіх войнаў. З гэтага часу барацьба за спадчыну Старажытнай Русі была асэнсаваная маскоўскімі князямі як афіцыйная палітычная праграма. Далучэнне заходнерускіх зямель да Расійскай імперыі ў канцы XVIII стагоддзя пад лозунгам «Отторженная возвратих», а таксама кароткачасовае далучэнне Галіцкай Русі ў ходзе Першай сусветнай вайны ўспрымаліся ў Расіі як лагічны працяг і завяршэнне працэсу аб’яднання Русі[2].