Зруб: Розніца паміж версіямі

[дагледжаная версія]

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Версія ад 06:16, 8 снежня 2013

Зруб — канструкцыя з бярвенняў, аснова драўлянага збудавання ў выглядзе пакладзеных адно на адно і змацаваных па краях бярвенняў. Зруб рабіўся звычайна з хвоі, радзей з елкі, на Брэстчыне таксама ўжывалася асіна і вольха.

На тэрыторыі сучаснай Беларусі зруб вядомы з ІІ—ІІІ стст., калі ён прыйшоў на змену больш архаічнай слупавой канструкцыі збудаванняў. А з ў Х—ХІІІ стст. зрубная тэхніка стала пануючай на Беларусі. У далейшым на аснове зруба як планава-прасторавай адзінкі збудаванняў у выніку вар'іравання параметраў саміх збудаванняў і іх завяршэння былі вынайдзены разнастайныя віды кампазіцый: падоўжана-восевая, цэнтрычная і ярусная. Асабліва гэта характэрна для культавай архітэктуры.

На Беларусі па традыцыі зруб рабіўся адкрытым, не абмазваўся глінай і не тынкаваўся. Для ўцяплення пазы між бярвенняў маглі закладвацца імхом, або замазвацца глінай. Ужо ў ХХ ст. шырокае распаўсюджанне атрымала практыка ашалёўвання зруба хаты звонку. Звычайна першы вянок зруба (падваліны) рабіўся з моцнага дрэва (дуба), якое магло класціся проста на зямлю ці на спецыяльныя калодкі (штандары) ці камяні па вуглах.

Віды змацавання зруба

Злучалі бярвенні шляхам урубкі аднаго бервяна ў другое па вуглах зруба. Выдзяляюць наступныя спосабы змацавання бярвенняў:

Вугал у чашку

Вугал у чашку (спосабы злучэння у абло, у вугал, просты вугал, рускі вугал), або вугал з рэшткам, калі за сцены зруба выступалі канцы бярвення. Спачатку чашкі і пазы высякаліся ў ніжніх бярвеннях, а на іх накладваліся верхнія, а пазней пачалі высякацца ў верхніх, што лепей засцерагала бярвенні ад уздзеяння вільгаці. Тэхніка распаўсюджана ва ўсходняй і паўночнай Беларусі.

Просты замок

Зруб клаўся з брусоў, у месцы злучэння якіх рабіліся выемкі знізу і зверху для больш трывалага змацавання. Тэхніка распаўсюджана ў заходнім Палессі. Магчыма запазычаны з Украіны.

Вугал у каню

Чашкі вырэзваюцца з выемкай ў адным бервяне і з выступам ў другім. Лічыцца самабытнай з'явай заходняга Палесся.

Чысты вугал

Таксам гладкі, нямецкі або вугал у лапу — зруб клаўся з брусоў, якія не выступалі вонкі. Лічыцца, што тэхніка ўзнікла пад уплывам мураванай архітэктуры. Параўнальна шырока распаўсюджаны на захадзе Беларусі.

Гл. таксама

Літаратура

Якімовіч, Ю. А. Драўлянае дойлідства беларускага Палесся — Мн., 1978.
Сабаленка, Э. Р., Гуркоў, У. С., Іваноў, У. М., Супрун, Дз. Д. Беларускае народнае жыллё — Мн., 1973

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Зруб

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-'''Зруб''' — канструкцыя з бярвенняў, аснова драўлянага збудавання ў выглядзе пакладзеных адно на адно і змацаваных па краёх бярвенняў. Зруб рабіўся звычайна з сасны, радзей з яліны, на Брэстчыне таксама ўжывалася асіна і алешына.
+'''Зруб''' — канструкцыя з бярвенняў, аснова драўлянага збудавання ў выглядзе пакладзеных адно на адно і змацаваных па краях бярвенняў. Зруб рабіўся звычайна з [[Хвоя|хвоі]], радзей з [[Елка|елкі]], на Брэстчыне таксама ўжывалася [[асіна]] і вольха.
-На тэрыторыі сучаснай Беларусі зруб вядомы з ІІ-ІІІ стст., калі ён прыйшоў на змену больш архаічнай [[слупав]]ой канструкцыі збудаванняў. А з ў Х-ХІІІ стст. зрубная тэхніка стала пануючай на Беларусі. У далейшым на аснове зруба як планава-прасторавай адзінкі збудаванняў у выніку вар’іраваньня параметраў саміх збудаванняў і іх завяршэння былі вынайдзены разнастайныя віды кампазіцый: падоўжана-восевая, цэнтрычная і ярусная. Асабліва гэта характэрна для культавай архітэктуры.
+На тэрыторыі сучаснай Беларусі зруб вядомы з ІІ—ІІІ стст., калі ён прыйшоў на змену больш архаічнай слупавой канструкцыі збудаванняў. А з ў Х—ХІІІ стст. зрубная тэхніка стала пануючай на Беларусі. У далейшым на аснове зруба як планава-прасторавай адзінкі збудаванняў у выніку вар'іравання параметраў саміх збудаванняў і іх завяршэння былі вынайдзены разнастайныя віды кампазіцый: падоўжана-восевая, цэнтрычная і ярусная. Асабліва гэта характэрна для культавай архітэктуры.
 На Беларусі па традыцыі зруб рабіўся адкрытым, не абмазваўся глінай і не тынкаваўся. Для ўцяплення пазы між бярвенняў маглі закладвацца імхом, або замазвацца глінай. Ужо ў ХХ ст. шырокае распаўсюджанне атрымала практыка ашалёўвання зруба хаты звонку.
-Звычайна [[Падваліны|першы вянок зруба]] рабіўся з моцнага дрэва ([[дуб]]а), якое магло класціся проста на зямлю ці на спецыяльныя калодкі (штандары) ці камяні па вуглах.
+Звычайна першы вянок зруба (падваліны) рабіўся з моцнага дрэва ([[дуб]]а), якое магло класціся проста на зямлю ці на спецыяльныя калодкі (штандары) ці камяні па вуглах.
 == Віды змацавання зруба ==
@@ Радок 19: / Радок 19: @@
 === Вугал у каню ===
-* Чашкі вырэзваюцца з выемкай ў адным бервяне і з выступам ў другім. Лічыцца самабытнай з’явай заходняга Палесся.
+* Чашкі вырэзваюцца з выемкай ў адным бервяне і з выступам ў другім. Лічыцца самабытнай з'явай заходняга Палесся.
 === Чысты вугал ===
@@ Радок 31: / Радок 31: @@
 == Літаратура ==
-* Якімовіч, Ю. А. Драўлянае дойлідства беларускага Палесся. Мн., 1978.
+* ''Якімовіч, Ю. А.'' Драўлянае дойлідства беларускага Палесся — Мн., 1978.
-* Сабаленка, Э. Р., Гуркоў, У. С., Іваноў, У. М., Супрун, Дз. Д. Беларускае народнае жыллё. Мн., 1973
+* ''Сабаленка, Э. Р., Гуркоў, У. С., Іваноў, У. М., Супрун, Дз. Д.'' Беларускае народнае жыллё — Мн., 1973
 == Спасылкі ==
@@ Радок 38: / Радок 38: @@
 [[Катэгорыя:Архітэктура]]
-[[Катэгорыя: Драўляная архітэктура‎]]
+[[Катэгорыя:Драўляная архітэктура]]
 [[cs:Roubená stavba]]