Асноўны баявы танк

Асноўны танк Т-80У.

Асноўны танк Т-90СМ.

Асноўны танк Т-72Б3.

Асноўны танк Т-14.

Асноўны баявы танк (АБТ) — тэрмін у сучаснай замежнай класіфікацыі танкаў, які пазначае баявую машыну — шматмэтавы танк, які спалучае высокую агнявую моц і добрыя абароненасць і рухомасць, які замяніў «сярэднегарматны» і «цяжкагарматны» - раннія пяхотныя і кавалерыйскія танкі і які ўжываецца ў пяхоце (матарызаванай (механізаванай) пяхоце) і бранявых і танкавых войсках (бранятанкавых войсках, БТВ).

У англамоўнай тэрміналогіі — Main battle tank (MBT), у бранятанкавых войсках. Таксама ў англамоўнай тэрміналогіі ўжываюцца тэрміны «battle tank» (баявы танк) і «universal tank» (універсальны танк).

У нямецкамоўнай тэрміналогіі ўжываецца тэрмін Kampfpanzer (скарочана KPz), які даслоўна можна перавесці на беларускую мову як «баявы танк».

Гісторыя

Даваенны час

18 ліпеня 1929 года РВС СССР прыняў «Сістэму танка-трактарнага і аўто-бранявога ўзбраення Рабоча-Сялянскай Чырвонай Арміі»

Да асноўных танках па тыпах у РСЧА адносіліся наступныя маркі машын:

• разведвальны танк — Т-37;
• агульнавайсковы танк — Т-26;
• аператыўны танк — БТ;
• танк якаснага ўзмацнення ТРГК — Т-28;
• магутны танк асаблівага прызначэння — Т-35.

Другая сусветная вайна

У Другой сусветнай вайне найбольш запатрабаванымі па масе апынуліся сярэднія і цяжкія танкі. Пры гэтым тактычныя функцыі кожнага з двух тыпаў танкаў па масе вар'іраваліся ў залежнасці ад ваеннай дактрыны той ці іншай краіны. Напрыклад, калі ў СССР і Германіі танкі да пачатку Другой сусветнай вайны дзяліліся на класы па баявой масе (лёгкія, сярэднія і цяжкія) або па стратэгічным або тактычным задачам, то, напрыклад, у Вялікабрытаніі танкі дзяліліся на тыпы па тактычнаму прызначэнню родаў зброі (так званыя пяхотныя і кавалерыйскія). Са спецыяльных танкаў некаторае распаўсюджванне атрымалі перад вайной хімічныя (пазней, агнямётные) танкі, а падчас вайны арттанк (САУ) розных мадэляў. Напрыклад, савецкія агнямётныя танкі былі адной з мадыфікацый Т-34.

Лёгкія танкі, валодаючы высокай рухомасцю, праходнасцю і мінімальнай прыкметнасцю, мелі тады ўжо недастатковыя агнявую моц і абароненасць (напрыклад, неслі лёгкую браню, здольную абараніць ад снарада калібрам не больш за 20 мм). Натуральна, найбольш запатрабаванымі ў Другой сусветнай вайне лёгкія танкі апынуліся ў якасці разведвальных машын, для якіх якасці найбольш масавых лёгкіх танкаў былі аптымальныя. Яркі прыклад такіх танкаў савецкія БТ.

Сярэднія танкі, саступаючы лёгкім па рухомасці, усё ж валодалі дастатковай рухомасцю разам з добрай абароненасцю і адносна вялікай агнявой моцай. Пры гэтым сярэдні танк параўнальна танны і просты ў вытворчасці і эксплуатацыі (у параўнанні з цяжкімі танкамі). Т-34 як тэхнічна самы ўдалы танк, безумоўна стаў класікай сярэдніх танкаў Другой сусветнай вайны. Сукупнасць тактыка-тэхнічных якасцяў зрабіла выкарыстанне Т-34 як у якасці агульнавайсковага (пяхотнага) танка, так і аператыўнага, для масіраванага глыбокага наступлення буйнымі сіламі. Натуральна ў Вялікай Айчыннай вайне Т-34 стаў самым масавым танкам у РСЧА, фактычна стаўшы своеасаблівым правобразам АТ.

Магутныя танкі асаблівага прызначэння або цяжкія танкі самыя марудныя, але разам з тым высокаабароненыя і валодаючыя самай вялікай пасля цяжкіх САУ агнявой моцай. Але таксама цяжкія танкі самыя дарагія і складаныя ў вытворчасці і эксплуатацыі. (Напрыклад досыць дасканалыя цяжкія танкі ІС — спачатку ІС-1 і затым ІС-2 — савецкая прамысловасць стварыла толькі ў 1943-м, калі ўжо эвакуіраваныя заводы і КБ на новых месцах ужо год як працавалі на поўную магутнасць і перавысілі даваенны аб'ем вытворчасці.) Гэта натуральным чынам вызначыла баявое прымяненне такіх баявых машыны: альбо ў якасці фактычна супрацьтанкавага сродка, як гэта было з германскімі «Тыграмі», альбо, як гэта было з савецкімі ІС-2, у якасці сродку якаснага ўзмацнення, дзе агнявой моцы і абароненасці сярэдняга танка недастаткова (напрыклад для разбурэння артылерыйскіх дотаў). Натуральна цяжкія танкі былі параўнальна нешматлікія.

Пасляваенны час

Сярэднія і цяжкія танкі, як тыпы баявых машын па масе, працягваюць існаваць і пасля Другой сусветнай вайны, а вось па родах зброі, аператыўнага і тактычнага прымянення мяжы класіфікацыі сталі сцірацца. Яркія прыклад найбольш удалых пасляваенных цяжкіх танкаў — пасляваенныя танкі ІС. Аднак да 1960-ых прагрэс у вытворчасці рухавікоў, артылерыйскім узбраенні танкаў, а таксама ў тэхналогіі вырабу броні зрабілі магчымым стварэнне асноўнага танка, сумяшчаючага высокую рухомасць, манеўранасць і параўнальную таннасць вытворчасці і эксплуатацыі сярэдняга танка і абароненасць і агнявую моц цяжкага танка па масе і задачам. Гэта значыць, у выніку грань паміж сярэднім і цяжкім танкам таго часу і задачам іх прымянення фактычна сцёрлася. Да гэтага дадаліся: новыя гладкаствольныя танкавыя гарматы, здольныя страляць як артылерыйскімі так і рэактыўнымі снарадамі (апошняе зрабіла непатрэбнымі спецыялізаваныя ракетныя танкі), і прагрэс бартавога радыёэлектроннага абсталявання і, у прыватнасці, абсталяванне танкаў лазерным прыцэльна-дальнамерным абсталяваннем. Уласна з гэтага часу пачынаецца летапіс скарачэння ў СССР мадэляў па прызначэнню АТ (АБТ).

Пасля, па меры ўдасканалення процітанкавых сродкаў, асноўныя танкі сталі абсталёўвацца актыўнай і дынамічнай абаронай, таксама удасканальваемых з далейшым развіццём процітанкавых сродкаў. У прыватнасці ў цяперашні час актыўна вядуцца работы па стварэнні так званай электрычнай броні.

Сучаснасць

У цяперашні час пераважная большасць сучасных танкаў, якія стаяць на ўзбраенні УС сучасных дзяржаў, належаць да віду асноўных, так як сярэднія і цяжкія, інакш, па НАТАўскай класіфікацыі асноўных баявых танкаў (АБТ). Натуральна сучасныя АТ нашмат пераўзыходзяць першыя АТ і, тым больш, раннія танкі па абароненасці, рухомасці і агнявой моцы. У прыватнасці савецкія Т-80 і Т-90 у цяперашні час самыя хуткасныя серыйныя асноўныя танкі.

Літаратура

• Сост.: Б. А. Курков, В. И. Мураховский, Б. С. Сафонов и др. Основные боевые танки / Под ред. Б. С. Сафонова, В. И. Мураховского. — М.: Изд. компания «Арсенал-пресс», при участии торг. дома «Радуга» (Украина), 1993. — 191 с. — ISBN 5-85139-004-2.
• Обозрение Армии и Флота. Аналитика, факты, обзоры, № 5 — 2012, с. 8 — 11
• М. Б. Барятинский, Все танки СССР. Самая полная энциклопедия М.: Яуза, ЭКСМО, 2012. — 512 с.: ил. — (Новая танковая энциклопедия). — ISBN 978-5-699-62615-1.