Дзікае паляванне караля Стаха
| Дзікае паляванне караля Стаха | |
|---|---|
| Жанр | Аповесць |
| Аўтар | Караткевіч, Уладзімір Сямёнавіч |
| Мова арыгінала | беларуская |
| Дата напісання | 1958 |
| Дата першай публікацыі | 1964 |
Дзікае паляванне караля Стаха - аповесць беларускага пісьменніка Уладзіміра Караткевіча, упершыню апублікаваная ў часопісе «Маладосць» у 1964 годзе. Лічыцца класікай беларускай літаратуры.
Сюжэт
Малады навуковец-фалькларыст Андрэй Беларэцкі, збіўшыся з шляху падчас буры, трапляе ў радавы замак Яноўскіх — Балотныя Яліны. Яго прымае гаспадыня замка, Надзея Яноўская, апошняя прадстаўніца свайго роду. Яна распавядае Беларэцкаму, што род Яноўскіх пракляты з-за здрады, здзейсненае яе продкам, Раманам Старым, на дваццаць пакаленняў. Надзея — дваццатае пакаленне роду, яна чакае хуткай смерці, з якой спыніцца і род Яноўскіх. Яна распавядае пра зданяў, з'яўленне якіх прадвесціць яе гібель — Дзікім паляванні, Малога Чалавека, Блакітнай Жанчыне.
Беларэцкі застаецца ў замку, каб абараніць Надзею і разблытаць клубок падзей. Ён бачыць Малога Чалавека — істота невялікага росту, з вельмі доўгімі пальцамі, якое зазірае ў вокны па начах; Блакітную Жанчыну, якая сыйшла са старадаўняга партрэта, на Якога спадзяёмся вельмі падобная. Паступова Беларэцкі знаёміцца з астатнімі жыхарамі — сваякамі Яноўскай Свеціловічам, Берманам, Дубатоўкам, паляўнічым і следапытаў Рыгорам. У адзін з вечароў на балоце яго пераследуе Дзікае паляванне — група маўклівых вершнікаў на конях, якія скачуць бясшумна, свабодна перасоўваюцца па дрыгве, робяць велізарныя скачкі і пакідаюць сляды старажытных падкоў. Беларэцкі цудам паспявае схавацца ў замку і з падвоенай энергіяй працягвае пошукі людзей, якія хаваюцца за Дзікага паляваннем. Разам з Рыгорам яны раскрываюць тайну гібелі бацькі Надзеі, загнанага ў балота Дзікага паляваннем за два гады да прыезду Беларэцкага. Паступова яны раскрываюць і таямніцу Дзікага палявання. Усе коннікі падпільнованыя і забітыя мясцовымі мужыкамі, коні — прадстаўнікі выміраючай пароды дрыгкантаў — патанулі ў балоце. Знікаюць і прывіды замка. Малы Чалавек аказваецца братам Бермана, вар'ятам-калекай, якога Бергман выпускаў з патаемных калідораў, а Блакітная Жанчына — самай Надзяй, якая блукае па замку ў сне.
Беларэцкі ажэніцца з Яноўскай і вязе яе з Балотных Ялін. З часам яна вылечваецца ад пастаяннага страху і лунатызму, у іх нараджаецца дзіця.
Месца дзеяння і персанажы
Аповяд вядзецца ад імя галоўнага героя, Андрэя Беларэцкага, якому 96 гадоў. Сама ж гісторыя адбылася ў часы яго маладосці, увосень 1888 нейдзе ў глухой балоцістай мясцовасці Віцебшчыны ці Магілёўшчыны, прамой спасылкі ў кнізе на гэта няма.
Дзеючыя асобы
- Андрэй Беларэцкі - галоўны персанаж, ад чыйго імя вядзецца апавяданне. Малады навуковец-фалькларыст, які займаецца зборам старажытных беларускіх легенд. Выпадкова трапляе ў маёнтак Яноўскіх падчас буры.
- Надзея Яноўская - далікатная 18-гадовая дзяўчына, апошні нашчадак старажытнага шляхецкага роду Яноўскіх, якая жыве ў радавым маёнтку пасля дзіўнай гібелі бацькі, Рамана Яноўскага. З-за знаходжання ў пастаянным страху хварэе на лунатызм.
- Рыгор Дубатоўк - далёкі сваяк Яноўскіх, шляхціц. Вясёлы дзед-балака, жартаўнік, умее размясціць да сабе людзей, якія добра гаворыць па-беларуску. Пасля, аднак, высветлілася, што пад гэтай маскай хаваецца хітры і бязлітасны чалавек, галоўны злыдзень, які прыдумаў дзікае паляванне з мэтай знішчыць Яноўскіх і займець іх замак і маёмасць.
- Алесь Варона - малады шляхціц, вельмі напышлівы і запальчывы, саўдзельнік дубатоўкі, вершнік дзікага палявання, які адчувае глыбокую асабістую непрыязнасць да Беларэцкаму. У свой час сватаўся да Надзеі, але атрымаў адмову.
- Андрэй Свеціловіч - студэнт Кіеўскага універсітэта, выключаны за ўдзел у хваляваннях. Светлы, наіўны, адкрыты, але рашучы чалавек, з юных гадоў неўзаемна закаханы ў Надзею. Становіцца сябрам і надзейным паплечнікам Беларэцкага, але гіне ад рук дзікага палявання.
- Ігнась Берман-Гацэвіч - вонкава які нагадвае ляльку аматар кніг 35 гадоў. Пасля апынулася, што ён таксама з'яўляўся далёкім сваяком Яноўскіх, і таксама прэтэндаваў на маёнтак, для чаго прыдумаў Малога Чалавека, з той жа мэтай, што і Дубатоўк - звесці гаспадыню з глузду.
- Рыгор - селянін, паляўнічы, які добра ведае мясцовыя лясы. Выглядае сувора, але ў душы вельмі добры чалавек. Дапамагае Беларэцкаму і Свеціловічу перамагчы дзікае паляванне.
Экранізацыя, інсцэнізацыя
Аднайменны фільм быў зняты ў 1979 годзе. Караткевічу экранізацыя яго твора не асабліва спадабалася, так як у фільме практычна адсутнічала адна з ключавых тэм аповесці - смутак аб цяжкам лёсе беларускага народа.
У 1989 годзе на сцэне Нацыянальнага тэатра оперы і балета адбылася прэм'ера оперы «Дзікае паляванне караля Стаха», якую напісаў кампазітар Уладзімір Солтан. Пастановачная група была адзначана Дзяржаўнай прэміяй Беларусі за 1990 год.