Марыя Фядосьеўна Ветрава

Марыя Фядосьеўна Ветрава
Дата нараджэння	3 студзеня 1870(1870-01-03)
Месца нараджэння	Саланіўка, Гараднянскі раён, Украіна
Дата смерці	12 лютага 1897(1897-02-12) (27 гадоў)
Месца смерці	Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя
Грамадзянства	Расійская імперыя
Адукацыя	Вышэйшыя жаночыя курсы[d] гімназія
Веравызнанне	праваслаўе
Партыя	Народная воля
Род дзейнасці	палітык, рэвалюцыянерка, настаўніца

Марыя Фядосьеўна Ветрава (укр.: Марія Федосіївна Вєтрова; нар. 3 студзеня 1870, в . Саланіўка, Чарнігаўская губерня, Расійская імперыя — 12 лютага 1897, Санкт-Пецярбург, Расійская імперыя) — украінская рэвалюцыянерка, член «Групы нарадаволец».

Здзейсніла самаспаленне ў знак пратэсту супраць турэмных парадкаў, і яе гібель выклікала шэраг «ветраўскіх дэманстрацый».

Біяграфія

Маці — казачка Аляксандра Мікалаеўна Ветрава, бацька служыў павятовым натарыусам. Шлюб бацькоў не быў царкоўным, таму дачка лічылася пазашлюбнай. Вядома, што ў Марыі былі родная сястра Еўдакія Фядосьеўна (настаўніца ў земскай школе вёскі Саланіўка) і стрыечная сястра Марыя.

У раннім дзяцінстве выхоўвалася сялянкай, потым — у дзіцячым прытулку. Адукацыю атрымала ў гімназіі Чарнігава, якую скончыла са званнем «хатняя настаўніца». Працавала настаўніцай у Любэчы (з 12 студзеня 1889 года), з красавіка 1889 года, па рэкамендацыі Марыі Канстанцінаўны Занькавецкай, — два месяцы ў тэатральнай трупе Мікалая (Міколы) Карпавіча Садоўскага.

З 1890 па 1894 год працавала настаўніцай у аднакласным жаночым вучылішчы ў Азове, у 1894 годзе паступіла на Бястужаўскія курсы. У 1895 годзе праводзіла летнія канікулы недалёка ад Яснай Паляны у вёсцы Бабурынкі ў сваіх знаёмых, у маёнтку прафесара Джонса. Там жа недалёка знаходзіўся хутар Уладзіміра Рыгоравіча Чарткова — Дземінкі. Праз Джонса пазнаёмілася з Чартковым.

Яна стала жаданым госцем у Дземінках, усім падабаўся выдатны голас, якім яна выконвала ўкраінскія мелодыі. У адзін з дзён, калі Ветрава гасцявала ў Дземінках, туды прыехаў Леў Талстой. Ён з бачным задавальненнем слухаў яе спевы. Падчас размовы Леў Мікалаевіч стаў пераконваць Ветраву кінуць грахоўны горад і пасяліцца ў вёсцы.

Ветрава сказала Талстому: «Я не зусім згодная з вамі, Леў Мікалаевіч. Для таго каб ясна ўсведамляць, што рабіць, як жыць, для гэтага абавязкова прыходзіцца вучыцца і нават менавіта ў тых гарадах, супраць якіх вы так выступаеце. Бо правінцыя наша, мілая, сонная правінцыя, здольная толькі абудзіць патрэбнасць жыцця, можа быць толькі тым, што складае занадта рэзкі кантраст з ідэалам, які малюецца юнацтвам». «Мабыць, вы маеце рацыю», — задуменна прамовіў Леў Мікалаевіч.

З восені 1895 года Ветрава вучыла рабочых Абухоўскага завода ў нядзельнай школе. Вясной 1896 года Марыя здымала пакой у доме 6 па Малой італьянскай вуліцы ў Санкт-Пецярбургу.

Была арыштаваная ў 6 гадзін раніцы 22 снежня 1896 года і змешчана ў Дом папярэдняга зняволення, па справе Лахцінскай друкарні разам з Ганнай Шуляцікавай. 23 студзеня турму Трубяцкой бастыён Петрапаўлаўскай крэпасці спачатку — у 3-ю, а затым — у 7-ю (другі паверх) камеру. Дапытвалі яе жандарскі афіцэр Шмакаў, пракурор Кічын А. Е. і Семыкін, карыстаючыся душэўнай дэпрэсіяй арыштаванай, дамагліся ад яе прызнання, што і прывяло Ветраву да фатальнага кроку.

Разважаючы ў турме пра свабоду, роўнасць і справядлівасць, яна запісала ў дзённіку: «Талстой кажа, што гэтых ідэалаў можна дасягнуць асабістым удасканаленнем кожнага. Так, вядома, прыйдзецца прыйсці да гэтых вынікаў, калі пад асабістым удасканаленнем разумець вялікі ўплыў на развіццё свядомасці ў навакольных». Выхоўваць у навакольных (гэта значыць у масе працоўных) свядомых змагароў за свабоду і справядлівасць — вось гэта будзе зусім канкрэтнае, а не абстрактнае «самаўдасканаленне» (31.12.1896).

Ветрава здзейсніла самагубства ў знак пратэсту супраць турэмных парадкаў (абліла сябе газай з лямпы для асвятлення ў камеры і падпаліла сябе 8 лютага 1897 года). 12 лютага у 7 гадзін 30 хвілін раніцы яна памерла ад апёкаў у турэмным шпіталі. У ноч на 13 лютага была пахавана. Месца пахавання невядомае.

«Ветраўскія» дэманстрацыі

4 сакавіка 1897 года адбылася дэманстрацыя ў памяць Марыі ветравой. «Ветраўскія» дэманстрацыі паўтараліся неаднаразова на працягу некалькіх гадоў. Максім Горкі пад уражаннем пра адну з «Ветраўскіх» дэманстрацый напісаў «Песню пра Буравесніка». Акадэмік Струмілін Станіслаў Густававіч піша: «для мяне, у прыватнасці, памятны дзень 4 сакавіка 1897 года, калі я ўпершыню атрымаў баявое хрышчэнне ў барацьбе з царызмам і адчуў сябе грамадзянінам, стаў пачатковым днём усёй маёй далейшай грамадскай дзейнасці».

Лісты

Лісты Ветравай да жаніха Шапашнікава Г. М., напісаныя ў 1895—1897 гадах, былі ўпершыню апублікаваныя ў часопісе «Пытанні гісторыі» (1983).

Літаратура

• Самоубийство М. Ф. Ветровой и студенческие беспорядки // Каторга и ссылка. — 1926. — № 2.
• В. Бахирев (псевд. В. Махновца). Как держать себя на допросах. — август 1900.
• Куделли П. Ф. Народовольцы на перепутье. — Л., 1926.
• Ростов Н. Драма в Бастионе. — М.: Библиотека «Огонёк» № 27 (752), сентябрь 1933.
• Могилянский М. В девяностые годы // Былое. — 1924. — № 24.
• Ветрова Мария Федосеевна // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)
• Брайнин И. Б., Шапошников В. Г. Ветровские демонстрации // Вопросы истории. — 1983. — № 2. — С. 178—181.

Спасылкі

• Марыя Вятрова ў памяці пакаленняў.