Нацыянал-легіянерская дзяржава
 | Артыкул — машынны пераклад іншамоўнага тэксту. |
| Гістарычная дзяржава | |||||
| Каралеўства Румынія | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Regatul României | |||||
|
|||||
 |
|||||
|
14 верасня 1940 — 14 лютага 1941
|
|||||
| Сталіца | Бухарэст | ||||
| Мова(ы) | румынская | ||||
| Афіцыйная мова | румынская | ||||
| Форма кіравання | фашызм, аднапартыйная сістэма, diarchy[d] і канстытуцыйная манархія | ||||
| Дынастыя | Гагенцаллерн-Зігмарынген | ||||
| Кіруючая партыя | Жалезная гвардыя | ||||
| Кіраўнікі дзяржавы | |||||
.svg){kind=small} Кароль Румыніі |
|||||
| • 1941-1942 | Міхай I | ||||
 Кандукэтор |
|||||
| • 1941-1942 | Іон Антанеску | ||||
| • 1941-1942 | Хорыя Сіма | ||||
Нацыянал-легіянерская дзяржава (рум.: Statul Naţional Legionar); афіцыйная назва — Каралеўства Румынія (рум.: Regatul României) — таталітарная фашысцкая дзяржава, якая кіравалась Кандуктарам Іонам Антанеску ў супрацоўніцтве з нацыяналістычным рухам Жалезная гвардыя. 20 студзеня 1941 года Жалезная гвардыя на чале з Хорыяй Сімай распачала спробу перавароту, якая суправаджалася генацыдам яўрэяў. На працягу чатырох дзён Антанеску паспяхова здушыў пераварот, і Жалезная гвардыя была выцеснена з урада.
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Жалезная гвардыя ўпершыню заключыла альянс з урадам Румыніі ў пачатку 1938 года, калі тагачасны прэм’ер-міністр Актавіян Гога[рум] заключыў 8 лютага 1938 года пагадненне аб абмежаваным супрацоўніцтве з лідарам Жалезнай гвардыі Карнэліў Зелеа Кадряну. Аднак такая палітычная дамоўленасць не спадабалася каралю Каралю II, які 11 лютага адправіў у адстаўку Гогу і замяніў яго патрыярхам Міронам Крыстэа.
Паміж 28 чэрвеня і 4 ліпеня 1940 г. Хорыя Сіма, намінальны лідэр Жалезнай гвардыі пасля смерці Кодрэану, працаваў намеснікам дзяржаўнага сакратара ў Міністэрстве адукацыі. Жалезная гвардыя была ўведзена ў кабінет Іона Гігурту, які прыйшоў да ўлады 4 ліпеня 1940 года, пасля савецкай акупацыі Бесарабіі і Паўночнай Букавіны. У склад новага ўрада былі прызначаныя тры гвардыі: Васіль Новеану — міністрам грамадскага дабрабыту, Сіма — міністрам рэлігіі і мастацтваў і Аўгусцін Бідэану — намеснікам дзяржаўнага сакратара ў Міністэрстве фінансаў. Аднак 7 ліпеня Сіма падаў у адстаўку, бо яму было адмоўлена ў чыста гвардзейскім кабінеце, а два яго калегі захавалі свае пасады. Прыхільнік і ідэолаг Жалезнай гвардыі Нічыфар Крайніч стаў міністрам прапаганды. Пасля адстаўкі Сіма 7 ліпеня яго замяніў іншы гвардыст, Раду Будзіштяну.
Кароль Караль II быў вымушаны адмовіцца ад прастола 6 верасня 1940 года, і яго замяніў яго 19-гадовы сын, кароль Міхаій I. Першым дзеяннем новага караля было прадастаўленне генералу Іёну Антанеску неабмежаванай улады ў якасці кандукэтара, адводзячы сябе да цырыманіяльнай ролі. Указ ад 8 верасня яшчэ больш акрэсліў паўнамоцтвы Антанеску. Каб утрымаць кантроль над стырном краіны і ў той жа час передаць вядучую ролю Жалезнай гвардыі, Антанеску прымусіў караля Міхая верасня абвясціць Румынію Нацыянальнай легіянерскай дзяржавай. Легіянерскі рух стал «адзіным рухам, прызнаным у новай дзяржаве», што зрабіла Румынію таталітарнай краінай. Антанеску стаў ганаровым лідэрам легіёну, а Сіма — віцэ-прэм’ерам. Гвардыя была ўзнагароджана чатырма партфелямі: унутраных спраў, адукацыі, замежных спраў і культаў. Акрамя таго, большасць пастаянных сакратароў і дырэктараў у міністэрствах таксама былі гвардзейцамі. Будучы дамінуючай палітычнай сілай, гвардыя таксама кантралявала прэсу і прапагандысцкія службы.
6 кастрычніка 1940 года Антанеску прысутнічаў на мітынгу Жалезнай гвардыі, апрануты ў легіянерскую форму. 8 кастрычніка нямецкія войскі пачалі пераход у Румынію і неўзабаве налічвалі больш за 500 000 чалавек. 23 лістапада Румынія далучылася да краін Воcі. 27 лістапада 64 былыя чыноўнікі былі пакараныя Жалезнай гвардыяй у турме Джылава ў чаканні суда. Пазней у той жа дзень былі забітыя гісторык і былы прэм’ер-міністр Нікалае Ёрга і эканаміст Віргіл Маджэару, былы міністр урада. 1 снежня ў Алба-Юліі адбыўся чарговы мітынг «Жалезнай гвардыі», прысвечаны 22-годдзю аб’яднання Трансільваніі з Румыніяй. Антанеску зноў прысутнічаў і выступіў з прамовай.
21 студзеня 1941 года легіянеры пад кіраўніцтвам Хорыіі Сімы пачалі спробу перавароту, якая суправаджалася генацыдам яўрэяў.
Падаўленне Паўстання таксама дало некаторыя дадзеныя аб ваеннай тэхніцы, якую выкарыстоўвала Жалезная гвардыя, у колькасці 5000 адзінак агнястрэльнай зброі (рэвальвераў, вінтовак і кулямётаў) і мноства гранат толькі ў Бухарэсце . Легіён таксама валодаў невялікімі браняванымі сіламі з дзвюх браніраваных паліцэйскіх машын і двух бронетранспарцёраў Malaxa UE. Для транспарту толькі ў Бухарэсце Легіён таксама меў амаль 200 грузавікоў.
14 лютага 1941 года Нацыянал-легіянерская дзяржава была афіцыйна скасаванана. Пазней было арыштавана больш за 9000 чалавек, датычных да Паўстання легіянераў, з якіх амаль 2000 (дакладней, 1842) былі прысуджаныя да розных тэрмінаў ад некалькіх месяцаў да пажыццёвага зняволення.