На сопках Маньчжурыі
| На сопках Маньчжурыі | |
|---|---|
 | |
| Дата выпуску | 24 красавіка 1908 |
| Жанр | вальс |
| Мова песні | руская |
| Аўтар | Ілля Аляксеявіч Шатроў |
| Кампазітар | |
На сопках Маньчжурыі (Мокшанскій полкъ на сопкахъ Маньчжуріи) — рускі вальс пачала XX веку, прысвечаны загінулым у Руска-японскай вайне жаўнерам 214-га рэзервовага Макшынскага пяхотнага палка. Аўтар — ваенны капельмайстар палка І. А. Шатроў.[1]
Перадгісторыя[правіць | правіць зыходнік]
У лютым 1905 года 214-й рэзервовы Макшынскі пяхотны полк у цяжкіх боях між Мукдэном і Ляаянам (гл. Мукдэнская бітва) папаў у японскае акружэнне. У крытычны момант, калі скончаваліся боепрыпасы, камандзір палка палкоўнік Пётр Пабыванец аддаў загад: «Сцяг і аркестр — наперад!..» Капельмайстар Шатроў вывеў аркестр на бруствер акопаў, аддаў загад граць баявы марш і повёў аркестр наперад за сцягам палка. Натхнёныя салдаты кінулісь у штыкавую атаку. Пад час бою полк пад музыку аркестра бесперапынна атаковаў японцаў і, у канцы канцоў, прарваў акружэнне. У бою загінуў камандзір палка, з 4000 асабовага саставу палка асталося 700 людзей, з аркестра ў жывых асталося толькі 7 музыкантаў. За гэты подзвіг усё музыкі аркестра былі награждены Георгіеўскімі крыжамі, Ілля Шатроў — афіцэрскім ордэнам Святого Станіслава 3-й ступені з мячамі (другое адобнае ўзнагароджване капельмайстраў), а аркестр удастоены ганаровых сярэбраных труб.[2][2][3]
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Пасля заканчэння руска-японскай вайны Макшанскі полк яшчэ цэлы год заставаўся ў Маньчжурыі, дзе Ілля Шатроў, аднойчы папаўшы па загаду новага камандзіра палка на гаўптвахту, пачаткаў пісать вальс (рус.) «Мокшанский полк на сопках Маньчжурии» (лета 1906 год), прысвечаны баявымі таварышам, якія загінулі.[2]
З 18 верасня 1906 года Макшанскі полк быў перадыслакаваны ў Самару. Тут Шатроў пазнаёміўся і пасябраваў з педагогам, кампазітарам і нотавыдаўцом Оскарам Філіпавічам Кнаўбам, які дапамог ў завяршэнні працы над вальсам і яго выданні. Летам 1907 года ноты вальса Иллі Шатрова прадавалісь у краме танных выданняў Оскара Кнаўба.
У Самары ў Струкаўскім садзе 24 красавіка 1908 года адбылося першае выкананне вальса духавым аркестрам. Спачатку публіка даволі холадна спаткала гэты вальс, аднак пасля папулярнасць вальса стала расці, а з 1910 года тыражы грамафоных пласцінак з запісам вальса сталі пераўзыходзіць тыражы іншых модных вальсаў. Толькі за першыя 3 гады пасля напісання гэты вальс перавыдаваўся 82 разоў.
Першы варыянт тэксту к вальсу, які лёг у аснову наступных варыяцый, напісаў самарский паэт і пісьменнік Стафан Пятроў (Вандроўнік).
У канцы Другой сусветнай вайны вальс «На сопках Маньчжурыі» нярэдка выконваўся па радыё і на канцэртах у сувязі з урачыстасцямі, звязанымі з перамогай Чырвонай Арміі над Японіяй ў Маньчжурыі.
Тэкст[правіць | правіць зыходнік]
З-за шырокага распаўсюджвання некаторыя куплеты змянялісь пад час вустнай перадачы.
| Вариант 1906 года
Степана Петрова (Скитальца) (первый) |
Дореволюционный
вариант исполнения |
Вариант
Алексея Машистова (послереволюционный) |
Довоенный
вариант вальса |
|---|---|---|---|
| Страшно вокруг,
И ветер на сопках рыдает Порой из-за туч выплывает луна, Могилы солдат освещает. Белеют кресты Далёких героев прекрасных. И прошлого тени кружатся вокруг, Твердят нам о жертвах напрасных. Средь будничной тьмы, Житейской обыденной прозы, Забыть до сих пор мы не можем войны, И льются горючия слезы. Плачет отец, Плачет жена молодая, Плачет вся Русь, как один человек, Злой рок судьбы проклиная. Так слёзы бегут Как волны далёкого моря, И сердце терзает тоска и печаль И бездна великого горя! Героев тела Давно уж в могилах истлели, А мы им последний не отдали долг И вечную память не спели. Мир вашей душе! Вы погибли за Русь, за Отчизну. Но верьте ещё мы за вас отомстим И справим кровавую тризну! |
Вовек не забыть нам
Этой ужасной картины, И то, что Россия могла пережить Беды и позора годины! В китайской (вар.) японской земле На дальних равнинах Востока Осталися тысячи наших лежать По воле несчастного Рока. Зачем же зачем Над нами судьба посмеялась, И так бесполезно, без всякой нужды Солдатская кровь проливалась?! И в сердце теперь Осталась надежда на тризну Со знаньем Судьбы умираем за Русь, За Веру, Царя и Отчизну! Пережили мы Бездну великого горя, И слёзы невольно бегут из очей, Как волны далёкого моря. Рыдают отцы, Матери, дети, вдовицы, А там далеко на манчжурских полях Белеют кресты и гробницы. Мир вашей душе, Народные наши витии! Примите последний прощальный привет От горестной скорбной России! |
Ночь подошла,
Сумрак на землю лёг, Тонут во мгле пустынные сопки, Тучей закрыт восток. Здесь, под землёй Наши герои спят Песню над ними ветер поёт И звёзды с небес глядят. То не залп с полей пролетел — Это гром вдали прогремел. И опять кругом всё спокойно, Всё молчит в тишине ночной. Спите бойцы, Спите спокойным сном. Пусть вам приснятся нивы родные, Отчий далёкий дом. Пусть погибли вы в боях с врагами, Подвиг ваш к борьбе нас зовёт! Кровью народной омытое знамя Мы понесём вперёд! Мы пойдём навстречу новой жизни, Сбросим бремя рабских оков! И не забудут народ и Отчизна Доблесть своих сынов! Спите, бойцы, Слава навеки вам. Нашу отчизну, край наш родимый Не покорить врагам! Ночь. Тишина. Лишь гаолян шумит. Спите, герои, память о вас Родина-мать хранит. |
Тихо вокруг.
Сопки покрыты мглой. Вот из-за туч блеснула луна, Могилы хранят покой. Белеют кресты — Это герои спят. Прошлого тени кружатся вновь, О жертвах боёв твердят. Тихо вокруг, Ветер туман унёс, На сопках манчжурских воины спят И русских не слышат слёз. Плачет, плачет мать родная, Плачет молодая жена, Плачут все, как один человек, Злой рок и судьбу кляня. Пусть гаолян Вам навевает сны, Спите, герои русской земли, Отчизны родной сыны. Вы пали за Русь, Погибли за Отчизну. Но верьте, мы за вас отомстим И справим мы славную тризну. |
Сусветная вядомасць[правіць | правіць зыходнік]
«Анегін» — брытанска-амерыканскі фільм 1999 года рэжысёра Марты Файнс.
У рамане «Каханак Вялікай Мядзведзіцы» Сяргея Пясецкага выконваўся пад назвай «На сопках Маньчжурыі» пад час застолляў.
ЗША[правіць | правіць зыходнік]
Амерыканскі рок-гурт The Ventures — Manchurian beat.
Швецыя[правіць | правіць зыходнік]
Шведскі рок-гурт The Spotnicks — Manscurian Beat.
Фінляндыя[правіць | правіць зыходнік]
Першыя грамафоныя запісы песні былі зроблены ў пачатку 1920-х гадоў, але больш шырокую вядомасць у Фінляндыі вальс набыў у сярэдзіне 1930-х гадоў пасля яго выкананні акардэаністам В. Вэстэрінам. Уздым папулярнасці адбыўся пасля яго выканання ў 1945 году фінскім спеваком Айма Вільха Андэрсанам. Вальс выконваўся:
- Вэйка Ахвенайнэн,
- фінскі поп-гурт The Sounds, заснаваны ў 1963 годзе (не блытаць з аднайменым індзі-рок гуртом, заснаваны ў 1999 году); выкананая ёй у 1963 годзе версія вальса Mandshurian Beat (Mantsurian kukkulat) з'яўляецца першай фінскай кампазіцыяй, мільённы аб'ём, якой перавысіла продаж за межамі краіны, у дадзеным выпадку — у Японіі,
- фінскі гурт Agents — інструментальная версія вальса Mandschurian beat, 1998 год,
- спявачка Лайла Кіннунэн запісала песню на абаіх — рускім і фінскім — мовах пад назвай Mandshurian kummut; рускамоўная версія песні ўвайшла ў Фінляндыі ў верхнія радкі рэйтынгаў, што з'яўляецца рэдкасцю для краіны.
Польшча[правіць | правіць зыходнік]
Вальс выкарыстаны ў фінальным эпізодзе знакамітага польскага серыяла «Ночы і дні» у сцэне, з рускімі афіцэрамі, якіх сядзяць на тэрасе ў кафэ.
Мелодыя вальса з'яўляецца цэнтральнай музыкальнай тэмай у фільме «Аб чым не гутараць» і гучыць у момант зараджэння, развіцця і крушэнні кахання галоўных герояў.
Ізраіль[правіць | правіць зыходнік]
У канцы трэцяй серыі другога сезона серыяла «Штисель», рассказывающего аб жыцці ультраортодоксальных яўрэяў у иерусалимском раёне Геула, адна з гераінь у крузе блізкіх родзічаў исполняет мелодыю вальса на акардэоне.
Японія[правіць | правіць зыходнік]
У 1972 годзе на мелодыю вальса быў запісаны сінгл дуэта «The Peanuts».
Розныя выканаўцы[правіць | правіць зыходнік]
- Yeslikes — Mandschurian Beat
- The Vagabonds — Mandschurian Beat
- Vergissmeinnicht — Outro (On The Hills Of Manchuria)
Пародыі[правіць | правіць зыходнік]
У савецкім школьным фальклоры 1970—1980-х гадоў песня стала аб'ектам цыкла непрыстойных парадыйных куплетаў, вядомага пад назвай «Ціха ў лесе». К канцу 1990-х гадоў ён страціў сувязь з першакрыніцай.[4][5]
Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Грачёва О. А. Две судьбы. // Военно-исторический журнал. — 2009. — № 4. — С.35.
- ↑ а б в Исаенко А. И. Знамя и оркестр — вперёд! // Независимое военное обозрение, 02.06.2006.
- ↑ «Знамя и оркестр, вперед!..» — Документальный фильм, режиссёры Усова Людмила, Петрова Елена — Россия, 2008.
- ↑ Лурье М. Л. Пародийная поэзия школьников.
- ↑ Лурье М. Л. Очерки современного детского фольклора.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- по страницам художественного альбома «Манджурія». Русско-японская война. изд. А. В. Мартынова — СПб, 1906 г. На сопках Маньчжурии на YouTube
- Из истории вальса «На сопках Маньчжурии»
- «На сопках Маньчжурии» / Песенные истории. Song story
- «На сопках Манчжурии» в исполнении Михаила Ивановича Вавича, запись 1910 года
- «На сопках Маньчжурии» в исполнении Марии Эмской, запись 1911 года
- «На сопках Маньчжурии» в исполнении Василия Дмитриевиа Шумского, запись 1915 года
- «На сопках Маньчжурии» в исполнении Ликэ Штефэнеску (Румыния), цимбалы, дореволюционное исполнение
- «На сопках Маньчжурии» в исполнении Юлии Александровны Запольской
- «На сопках Маньчжурии» в исполнении Ивана Козловского, запись 1949 года
- «На сопках Маньчжурии» в исполнении Олега Погудина
- Дископедия вальса «На сопках Маньчжурии» на сайте Russian-Records.com — «Энциклопедия российской грамзаписи»
- Разные варианты исполнения вальса на сайте sovmusic.ru