Праліў Хінлопена

Праліў Хінлопена
	нарв.: Hinlopenstretet
	; Спадарожнікавы здымак праліва Хінлопена і Паўночна-Усходняй Зямлі.
Характарыстыкі
Шырыня	10—60 км
Даўжыня	150 км
Найбольшая глыбіня	150 м
Размяшчэнне
	79°37′00″ пн. ш. 18°47′00″ у. д.HGЯO
Вышэйстаячая акваторыя	Паўночны Ледавіты акіян
Раздзяляе	Заходні Шпіцберген і Паўночна-Усходнюю Зямлю
Краіна	Нарвегія;
	NOR яшчэ не мае пазіцыйнай карты.
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Пралі́ў Хінло́пена^[1]^[2]^[3] (нарв.: Hinlopenstretet) — праліў у Паўночным Ледавітым акіяне, у нарвежскім архіпелагу Шпіцберген. Падзяляе астравы Заходні Шпіцберген і Паўночна-Усходняя Зямля^[⇨]. У праліве размешчаны мноства невялікіх астравоў^[⇨].

Быў названы па імені нідэрландскага купца, кітабоя і гандляра мехамі Тэймена Якабсана Хінлопена^[nl]^[⇨].

Геаграфія

Праліў Хінлопена знаходзіцца прыкладна ў 150 км на паўночны ўсход ад Лонгйіра і праходзіць з поўначы на поўдзень паміж усходнім узбярэжжам Заходняга Шпіцбергена і заходнім узбярэжжам Паўночна-Усходняй Зямлі. Праліў мае даўжыню каля 160 км і шырыню ад 9 да 50 км. Глыбіні змяняюцца ў сярэднім ад 150 м на поўначы да 100 м — на поўдні.

Ад праліва Хінлопена па абодва бакі разыходзяцца некалькі фіёрдаў, найбуйнейшым з якіх з’яўляецца Валенберг-фіёрд (нарв.: Wahlenbergfjorden), што ўразаецца ў заходняе ўзбярэжжа Паўночна-Усходняй Зямлі на 46 км углыб. Паверхня праліва ў большасці сваёй пакрыта пакавым лёдам, але значныя ўчасткі ўзбярэжжа ўсё ж вольныя.

Брамы

Па сваім абрысе праліў нагадвае бутэлькавае рыльца са звужэннем пасярэдзіне, дзякуючы чаму праліў умоўна дзеляць на дзве часткі: на паўночную, празваная Нардпортэн (нарв.: Nordporten), або, уласна, Паўночная брама, і паўднёвую — Сюрпортэн (нарв.: Sørporten), або Паўднёвая брама^[4].

Нардпортэн распасціраецца ад умоўнай мяжы з Паўночным Ледавітым акіянам на поўначы паміж мысамі Верлегенхукен (нарв.: Verlegenhuken, крайняя паўночная кропка Новай Фрысландыі) і Лангрунодэн (нарв.: Langgrunnodden, крайняя паўночна-заходняя кропка Паўночна-Усходняй Зямлі) і на поўдзень да мяжы паміж мысамі Твілінгнесет (нарв.: Tvillingneset) і Базісодэн (нарв.: Basisodden) пасярод праліва. Шырыня Нардпортэна складае ад 15 марскіх міль у ўваходу на поўначы і да прыблізна 5 марскіх міль у самай вузкай частцы праліва^[5]. Далей праліў пераходзіць у Сюрпортэн, што канчаецца мяжой паміж Астравамі Бастыяна, на паўднёвым захадзе, і языком вываднага ледавіка Бросвеля ля паўднёвага ўзбярэжжа Паўночна-Усходняй Зямлі^[6]. Тут, на крайнім поўдні, воды праліва Хінлопена выходзяць у праліў Эрыка Эрыксена^[no] і, урэшце, у акіян.

Астравы

Дыябазавыя скалы Алкеф’елет (Alkefjellet) ў праліве Хінлопена, пакрытыя птушыным базарам кайры.

На працягу ўсёй паўднёвай часткі праліва, у вобласці Сюрпортэна, знаходзіцца россып скалістых астравоў сукупнай плошчай 80 км². Ім дадзена агульная назва Фостэрскіх астравоў (нарв.: Fosterøyane), самыя буйныя з якіх (у парадку з поўначы на поўдзень):

Востраў Нюстрэма^[no] (Nyströmøya), каля 7 км²
Востраў Валберга^[no] (Wahlbergøya), к. 46 км²
Востраў фон Отэра^[no] (Von Otterøya), к. 20 км²
Востраў Бергрэна^[no] (Berggrenøya), к. 0,6 км²
Востраў Франца^[no] (Franzøya), к. 2 км²
Востраў Вільгельма^[no] (Wilhelmøya), к. 120 км²
Астравы Бастыяна^[no] (Bastianøyane), к. 5 км²
Астравы Рэнбека^[no] (Rønnbeckøyane), к. 0,2 км², самыя паўднёвыя і апошнія з астравоў.

Гісторыя

Лічыцца, што праліў Хінлопена быў названы ў гонар Тэймена Якабсана Хінлопена^[nl]^[7], аднаго з кіраўнікоў нідэрландскай гандлёвай і кітабойнай кампаніі «Noordsche Compagnie» з 1617 года^[8]^[9]^[10]. Упершыню дадзеная назва заўважана на карце Блаў (Blaeu) 1662 года. Іншыя картографы таго ж часу, такія як Фалк і Шэнк (Valk & Schenk), адзначалі праліў пад назвай Waygat. Абедзве назвы працяглы час выкарыстоўваліся раўназначна^[8]^[10].

У 1827 годзе лейтэнант Фостэр, адзін з членаў экіпажа экспедыцыі брытанскага даследчыка Уільяма Пары^[en], адправіўся на поўдзень па праліве Хінлопена для яго картаграфавання, у той час як сэр Пары быў заняты спробамі дасягнуць Паўночнага полюса па супрацьлеглым кірунку. Фостэр прасунуўся па праліве да групы астраўкоў, названых у яго гонар (Fosterøyane), і змог пацвердзіць, што ўсё на старой нідэрландскай карце было сапраўды ў адпаведнасці з яго ўласнымі назіраннямі. Картай, аб якой ідзе гаворка, верагодна, з’яўляецца карта Карнэліса Гіліса^[nl] і Аўтгера Рэпа (Cornelis Giles & Outger Rep) ад 1714 года^[10].

У 1864 годзе, падчас сваёй трэцяй экспедыцыі на Шпіцберген, шведскі картограф Нільс Адольф Эрык Нордэншэльд выратаваў экіпажы шасці вяслярных лодак у праліве Хінлопена. Выратаваныя вымушана пакінулі тры паляўнічыя судны, якія ўмерзлі ў лёд на поўдзень ад мыса Лейха Сміта, на паўночны ўсход ад вострава Паўночна-Усходняя Зямля. Яны вырашылі веславаць вакол паўднёвай часткі Паўночна-Усходняй Зямлі і працягнуць шлях уверх па праліве Хінлопена, які палічылі найбольш верагодным месцам для пошуку судоў для іхняга выратавання^[10].

На працягу XIX і XX стагоддзяў праліў Хінлопена наведваў шэраг даследчых экспедыцый, у тым ліку шведска-расійская экспедыцыя па градусных вымярэннях на Шпіцбергене^[sv] ў 1899—1902 гадах, якая зімавала ў Краз’ерпінтэне (Crozierpynten) ў паўночна-заходняй частцы праліва^[11].

Крыніцы

↑ Hinlopen Strait, Svalbard - Geographical Names, map, geographic coordinates (нявызн.). www.geographic.org. Архівавана з першакрыніцы 6 жовтня 2016. Праверана 5 чэрвеня 2017.
↑ Vorren, Torre O., et al. 2011. Glacial History of the Barents Sea Region. In: Jurgen Ehlers, Philip Leonard Gibbard, & Philip D. Hughes (eds.), Quaternary Glaciations — Extent and Chronology: A Closer Look, pp. 361—372. Amsterdam: Elsevier, p. 369.
↑ Conway, Martin. 1906. No Man’s Land: A History of Spitsbergen from Its Discovery in 1596 to the Beginning of the Scientific Exploration of the Country. Cambridge: Cambridge University Press, p. 360.
↑ Arctic Pilot: Sailing directions Svalbard–Jan Mayen. Vol. 7. Stavanger: The Norwegian Hydrographic Service and The Norwegian Polar Institute. 1988. p. 340. ISBN 82-90653-06-9.
↑ Nordporten (Svalbard) (нявызн.). Нарвежскі палярны інстытут. Праверана 20 кастрычніка 2013.
↑ Sørporten (Svalbard) (нявызн.). Нарвежскі палярны інстытут. Праверана 20 кастрычніка 2013.
↑ Norwegian Polar Institute. «Hinlopenstretet's history» (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 16 січня 2011. Праверана 5 червня 2017. (англ.)
↑ ^а ^б Hinlopenstretet (нявызн.). Нарвежскі палярны інстытут. Праверана 16 чэрвеня 2010. (англ.)
↑ Hinlopenstretet у інтэрнэт-выданні «Вялікай нарвежскай энцыклапедыі». (нарв.)
↑ ^а ^б ^в ^г Norsk Polarinstitutt, Cruisehåndbok for Svalbard Архівавана 16 студзеня 2011. (Праверана 16 чэрвеня 2010)
↑ Hinlopen Strait (англ.). spitzbergen.de. Праверана 16 чэрвеня 2010.

Літаратура

Conway, William Martin. No Man’s Land: A History of Spitsbergen from Its Discovery in 1596 to the Beginning of the Scientific Exploration of the Country. — Cambridge: Cambridge University Press, 1906. — ISBN 1313634263.

Спасылкі

http://www.caplex.no/Web/ArticleView.aspx?id=9314679 (нарв.)
Дзікая прырода праліва Хінлопена (англ.)
Геалогія і рэльеф праліва Хінлопена (англ.)
Гісторыя праліва Хінлопена (англ.)
Расліннасць праліва Хінлопена (англ.) Архівавана 16 студзеня 2011.

[1] Hinlopen Strait, Svalbard - Geographical Names, map, geographic coordinates (нявызн.). www.geographic.org. Архівавана з першакрыніцы 6 жовтня 2016. Праверана 5 чэрвеня 2017.

[2] Vorren, Torre O., et al. 2011. Glacial History of the Barents Sea Region. In: Jurgen Ehlers, Philip Leonard Gibbard, & Philip D. Hughes (eds.), Quaternary Glaciations — Extent and Chronology: A Closer Look, pp. 361—372. Amsterdam: Elsevier, p. 369.

[3] Conway, Martin. 1906. No Man’s Land: A History of Spitsbergen from Its Discovery in 1596 to the Beginning of the Scientific Exploration of the Country. Cambridge: Cambridge University Press, p. 360.

[los7-4] Arctic Pilot: Sailing directions Svalbard–Jan Mayen. Vol. 7. Stavanger: The Norwegian Hydrographic Service and The Norwegian Polar Institute. 1988. p. 340. ISBN 82-90653-06-9.

[5] Nordporten (Svalbard) (нявызн.). Нарвежскі палярны інстытут. Праверана 20 кастрычніка 2013.

[6] Sørporten (Svalbard) (нявызн.). Нарвежскі палярны інстытут. Праверана 20 кастрычніка 2013.

[7] Norwegian Polar Institute. «Hinlopenstretet's history» (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 16 січня 2011. Праверана 5 червня 2017. (англ.)

[B-8] а ^б Hinlopenstretet (нявызн.). Нарвежскі палярны інстытут. Праверана 16 чэрвеня 2010. (англ.)

[ВНЭ-9] Hinlopenstretet у інтэрнэт-выданні «Вялікай нарвежскай энцыклапедыі». (нарв.)

[F-10] а ^б ^в ^г Norsk Polarinstitutt, Cruisehåndbok for Svalbard Архівавана 16 студзеня 2011. (Праверана 16 чэрвеня 2010)

[E-11] Hinlopen Strait (англ.). spitzbergen.de. Праверана 16 чэрвеня 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]