Пругкія хвалі

Пру́гкія хва́лі — механічныя ўзбурэнні, якія распаўсюджваюцца ў пругкім асяроддзі. Узнікаюць пры землетрасеннях, выбухах, ударах.

Разнавіднасці пругкіх хваль — гукавыя хвалі і ультрагукавыя хвалі.

Віды пругкіх хваль

У вадкасцях і газах існуюць пераважна падоўжныя хвалі разрэджання-сціскання (часцінкі асяроддзя зрушваюцца ў напрамку распаўсюджання).

У ізатропных цвёрдых целах, якія маюць пругкасць зруху, існуюць падоўжныя і папярочныя хвалі (часцінкі асяроддзя зрушваюцца ў напрамках, перпендыкулярных да распаўсюджання).

У анізатропных асяроддзях (крышталях) пругкія хвалі падоўжна-папярочныя (часцінкі зрушваюцца ўздоўж трох узаемна перпендыкулярных напрамкаў, якія не супадаюць з напрамкам распаўсюджання).

Паблізу паверхні цвёрдага асяроддзя могуць існаваць паверхневыя акустычныя хвалі.

У абмежаваных цвёрдых целах (пласцінках, стрыжнях) узнікаюць т.зв. нармальныя пругкія хвалі — камбінацыя падоўжных і папярочных хваль.

Распаўсюджанне ў асяроддзі

На мяжы асяроддзяў пругкія хвалі адбіваюцца і пераламляюцца. Пры гэтым у цвёрдым асяроддзі ўзнікаюць і падоўжныя і папярочныя пругкія хвалі.

На перашкодах можа адбывацца дыфракцыя хваль і іх рассеянне.

З-за ўнутранага трэння (вязкасці) і цеплаправоднасці асяроддзя пругкія хвалі затухаюць з адлегласцю (гл. паглынанне хваль).

Пры вялікіх амплітудах хваль іх узаемадзеянне з асяроддзем становіцца нелінейным.

У тэхніцы

Пругкія хвалі ўлічваюцца пры тэхнічных разліках падмуркаў, станкоў, турбін, самалётаў, караблёў, пры рашэнні геафізічных задач (распаўсюджанне пругкіх хваль ад землетрасенняў, зрухаў зямной кары), пры кантролі ядзерных выпрабаванняў.

Літаратура

• Пругкія хвалі // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 13: Праміле — Рэлаксін / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 13. — С. 47. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0216-4 (т. 13).
• Фёдоров Ф. П. Теория упругих волн в кристаллах. — М., 1965. (руск.)
• Красильников В. А., Крылов В. В. Введение в физическую акустику. — М., 1984. (руск.)