Псеўдакапуляцыя

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Насякомае на кветцы офрыс насякоманоснай (Ophrys insectifera)

Псеўдакапуляцыя — імітацыя працэсу спаравання паміж самцом некаторых насякомых, прыцягнутага кветкамі шэрагу раслін (некаторыя архідэі), і структурамі, якія нагадваюць «самку», што ўтвараюцца гэтымі кветкамі[1][2][3]. Дадзенае з’ява часта разглядаюць у якасці прыкладу высокаспецыялізаванай энтамафіліі[4].

Кветкі архідэй роду офрыс (Ophrys)[5] (напрыклад, офрыс насякоманосная (Ophrys insectifera), Ophrys apifera) імітуюць знешні выгляд і пах неаплодненых самак адзіночных пчол з роду Andrena, прыцягваючы ў якасці апыляльнікаў самцоў гэтых насякомых[6]. Кветкі валодаюць дэталямі, якія адзначаюць відавую і палавую прыналежнасць — т. зв. візуальныя атрактанты, якія служаць для самцоў сігналам да пачатку заляцання. Таксама, каб самец не распазнаў падман да таго, як паспее апыліць кветку, на пялёстках звычайна маюцца асаблівыя вырасты і варсінкі, якія забяспечваюць імітацыю тактыльнага кантакту з целам самкі. Пах і форма гэтых кветак ўзбуджаюць палавыя інстынкты самцоў. Сядаючы на кветкі, яны вырабляюць на іх тыя ж рухі, як і пры сапраўдным сукуплення. Пакідаючы кветку, самец-апыляльнік нясе на галоўцы палінарый, пакідаючы яго на лычыку песціка іншага кветкі і ажыццяўляючы, такім чынам, перакрыжаванае апыленне  (руск.) (бел.. Пасля наведвання некалькіх кветак самцы ў далейшым ігнаруюць офрысы, і толькі 10 % з іх зноў садзяцца на іх кветкі[7]. У 2009 годзе было даказана, што офрысы вылучаюць аламоны[8] — асаблівую сумесь арганічных хімічных злучэнняў алкенаў і алканаў, якая імітуе пах ферамонаў самак насякомых, чым непасрэдна прыцягваюць самцоў[9]. Ферамоны, як правіла, з’яўляюцца відаспецыфічнымі для кожнага віду насякомых. Дзякуючы гэтай спецыфічнасці архідэі, якія пераймаюць паху самак таго ці іншага віду апыляльнікаў, забяспечваюць рэпрадуктыўную ізаляцыю ад блізкіх відаў архідэй[10][11]. У кветках гэтых архідэй адсутнічае нектар, які мог бы быць атрагентам для патэнцыйных апыляльнікаў.

Іншая група архідэй, кветкі якіх апыляюцца шляхам псеўдакапуляцыі самцамі насякомых, распаўсюджаная ў Аўстраліі. Тут растуць прадстаўнікі дзевяці розных родаў, якія маюць падобныя прыстасаванні[12]. Прыкладам служыць ўзаемаадносіны архідэі Chiloglottis trapeziformis і асы Neozeleboria cryptoides[13].

Псеўдакапуляцыя выяўленая ў мурашак роду Myrmecia. Самец Myrmecia urens (у якіх адсутнічае характэрная для мурашак антыбіятычная метаплеўральная залоза) такім чынам апыляюць архідэю {{bt-bellat||Leporella fimbriata}}[14].

Зноскі

  1. ↑ Англо-русский толковый словарь генетических терминов". Арефьев В. А., Лисовенко Л. А., Москва: Изд-во ВНИРО, 1995
  2. ↑ van der Pijl, L., Dodson, C. H. (1966) Orchid Flowers; Their Pollination and Evolution. Coral Gables, FL: Univ. Miami Press
  3. ↑ Pasteur, G. A Classificatory Review of Mimicry Systems(англ.) // Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics : journal. — Annual Reviews, 1982. — Т. 13. — С. 169. — DOI:10.1146/annurev.es.13.110182.001125
  4. ↑ van der Pijl, Leendert; Dodson, Calaway H. Chapter 11: Mimicry and Deception // Orchid Flowers: Their Pollination and Evolution (англ.). — Coral Gables: University of Miami Press, 1966. — С. 129—141. — ISBN 0-87024-069-2.
  5. ↑ Borg-Karlson A.-K. 1990 Chemical and ethological studies of pollination in the genus Ophrys (Orchidaceae). Phytochemistry 29: 1359—1387
  6. ↑ Stokl, J., P. M. Schluter, T. F. Stuessy, H. F. Paulus, R. Fraberger, D. Erdmann, C. Schulz et al. 2009. Speciation in sexually deceptive orchids: pollinator-driven selection maintains discrete odour phenotypes in hybridizing species. Biological Journal of the Linnean Society 98:439-451
  7. ↑ Illustrated Encyclopedia of Orchids. ISBN 0-88192-267-6.
  8. ↑ Ayasse, M. 2007. Chemical mimicry in sexually deceptive orchids of the genus Ophrys. Phyton- Annales Rei Botanicae 46:221-223.
  9. ↑ Schluter, P. M., P. M. Ruas, G. Kohl, C. F. Ruas, T. F. Stuessy, and H. F. Paulus. 2009. Genetic patterns and pollination in Ophrys iricolor and O-mesaritica (Orchidaceae): sympatric evolution by pollinator shift. Botanical Journal of the Linnean Society 159:583-598.
  10. ↑ Shuqing Xu, Philipp M. Schluter, Giovanni Scopece, Hendrik Breitkopf, Karin Gross, Salvatore Cozzolino, Florian P. Schiest. Floral isolation is the main reproductive barrier among closely related sexually deceptive orchids // Evolution. Advance online publication 9 June 2011.
  11. ↑ Nicolas J. Vereecken, Salvatore Cozzolino, Florian P. Schiestl. Hybrid floral scent novelty drives pollinator shift in sexually deceptive orchids // BMC Evolutionary Biology. 2010. V. 10. P. 103.
  12. ↑ И. Г. Мещерский — Причуды паразитизма, «Биология», № 34/1996
  13. ↑ Jones, D. (2006). A Complete Guide to Native Orchids of Australia including the Island Territories. New Holland Publishers (Australia), Sydney.
  14. ↑ Peakall, R. (1989). The unique pollination of Leporella fimbriata (Orchidaceae) by pseudocopulating winged male ants Myrmecia urens (Formicidae). Архівавана 30 верасня 2017. — Plant Systematics and Evolution 167, 137—148.

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Ayasse, M. 2007. Chemical mimicry in sexually deceptive orchids of the genus Ophrys. Phyton- Annales Rei Botanicae 46:221-223.
  • Schiestl, F. P., and S. Cozzolino. 2008. Evolution of sexual mimicry in the orchid subtribe orchidinae: the role of preadaptations in the attraction of male bees as pollinators. Bmc Evolutionary Biology 8.
  • Schluter, P. M., P. M. Ruas, G. Kohl, C. F. Ruas, T. F. Stuessy, and H. F. Paulus. 2009. Genetic patterns and pollination in Ophrys iricolor and O-mesaritica (Orchidaceae): sympatric evolution by pollinator shift. Botanical Journal of the Linnean Society 159:583-598.
  • Vereecken, N. J., and F. P. Schiestl. 2008. The evolution of imperfect floral mimicry. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 105:7484-7488.
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Псеўдакапуляцыя&oldid=4692102"