Прагляд зыходнага тэксту старонкі Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр

{{Славутасць
|Тып                    = Манастыр
|Беларуская назва       = Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр
|Арыгінальная назва     = 
|Выява                  = Полацак, Спаса-Еўфрасіньнеўскі манастыр.jpg
|Шырыня выявы           = 
|Подпіс выявы           = Спаса-Праабражэнскі сабор Спаса-Ефрасіннеўскага манастыра
|Краіна                 = Беларусь
|Назва месцазнаходжання = Горад
|Месцазнаходжанне       = Полацк
|Каардынаты             = 
|Канфесія =
|Епархія = Полацкая
|Тып манастыра = Жаночы
|Першае згадванне =
|Заснаванне = 1125
|Асноўныя даты = {{Славутасць/Даты||||||}}
|Скасаваны =
|Будынкі = {{Славутасць/Будынкі||||||}}
|Вядомыя насельнікі =
|Рэліквіі =
|Настаяцель =
|Сучасны статус = Дзеючы манастыр
|Стан =
|Сайт =http://spas-monastery.by/
|Commons =  
}}
[[Выява:1992. Stamp of Belarus 0012.jpg|150px|thumb|Паштовая марка Беларусі]]
'''Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр''' — жаночы [[Праваслаўе|праваслаўны]] [[манастыр]] у [[Полацк]]у ([[Беларусь]]), адзін з найбольш шанаваных манастыроў [[Руская праваслаўная царква|Рускай праваслаўнай царквы]].

== Гісторыя ==
Заснаваны святой князёўнай [[Ефрасіння Полацкая|Ефрасінняй Полацкай]] у [[1125]] г., калі яна пасялілася каля Праабражэнскай бажніцы ў Сяльцы. З цягам часу тут былі пастрыжаны ў манаства сёстры вялебнай Ефрасінні: родная Еўдакія (Градзіслава) і стрыечная Еўпарксія (Звеніслава) — адзіная дачка полацкага князя [[Барыс Усяславіч|Барыса Усяславіча]].

У [[1161]] годзе намаганнямі Св. Ефрасінні быў узведзены мураваны [[Спаса-Праабражэнская царква (Полацк)|Спаса-Праабражэнскі сабор]] — найбольш захаваны помнік старажытнаполацкай архітэктуры. Яго будаўніком быў майстар Іаан.

У [[1161]] годзе на гэты храм Ефрасіння ахвяравала [[пазалота|пазалочаны]] напрастольны крыж ([[Крыж Ефрасінні Полацкай]]) з часціцамі мошчаў шматлікіх святых і [[Жыватворчы Крыж Хрыстовы|Жыватворчага Крыжа Хрыстова]]. Крыж быў выразаны тутэйшым майстрам-ювелірам [[Лазар Богша|Лазарам Богшам]].

У [[XIII стагоддзе|XIII ст.]] крыж быў вывезены з Полацка ў Смаленск, а адтуль пазней у Маскву, а потым вернуты ў манастыр [[Іван Грозны|Іванам Грозным]] пасля [[Аблога Полацка (1563)|захопу ім Полацка ў 1563 годзе]].

У 1580 годзе, пасля [[Аблога Полацка, 1579|ўзяцця Полацка]] (1579) [[Стэфан Баторый|Стэфанам Баторыям]], манастыр перададзены [[езуіты|езуітам]]. У 1654 годзе, пасля захопу горада маскоўскімі войскамі, зноў перайшоў да праваслаўных. У 1667 годзе, пасля вяртання Полацка войскамі Рэчы Паспалітай, зноў перададзены езуітам, у якіх заставаўся да 1820 года.

У [[1820]] годзе расійскія ўлады выгналі езуітаў з Полацку, манастыр перайшоў у дзяржаўную ўласнасць. У [[1832]] г. манастыр быў перададзены духоўнаму ведамству і ў [[1840]] г. адноўлены. У [[1841]] г. Крыж Ефрасінні Полацкай быў зноў вернуты ў Спаса-Праабражэнскі сабор.

У [[1840-я|1840-х]] гадах старажытная мясцовасць была прылічана да разраду першакласных. У манастыры размясцілася Спаса-[[Ефрасіннеўскае духоўнае вучылішча]]. У [[1847]] г. пры ігуменні Клаўдзіі (Шчыпаноўскай) была пабудавана '''Ефрасіннеўская [[трапезная]] царква'''.

У [[1897|1897 годзе]] пры ігуменні Яўгеніі (Гаваровіч), паводле праекта архітэктара [[У. Ф. Коршыкаў|У. Ф. Коршыкава]] ў псеўдавізантыйскім стылі была ўзведзена манументальная пяціглавая [[Крыжаўзвіжанскі сабор (Полацк)|Крыжаўзвіжанская царква]].

У [[1921]] г. манастыр быў зачынены, крыж рэквізаваны, у [[1928]] г. перавезены ў [[Мінск]], у [[1929]] — у [[Магілёў]]. У [[1941]] у час [[Вялікая Айчынная вайна|Вялікай Айчыннай вайны]] Крыж Ефрасінні Полацкай бясследна знік і дагэтуль не знойдзены.

У [[1929 год у гісторыі беларускага выяўленчага мастацтва|1929]] годзе экспедыцыяй у складзе расійскіх мастакоў і рэстаўратараў [[Ігар Эмануілавіч Грабар|Ігара Грабара]], {{нп5|Рыгор Восіпавіч Чырыкаў|Рыгора Чырыкава|ru|Чириков, Григорий Осипович}} і П. І. Юкіна ў Спаса-Ефрасіннеўскім манастыры былі выяўлены і раскрыты фрэскі ХІІ ст.

<center><gallery mode=packed heights=180> 
Выява:Head of Saint Polatsk Savior Euphrosine Monastery 01.jpg|Галава Святой, 38 х 59 см, паўднёвая сцяна
Выява:Praying Saint Polatsk Savior Euphrosine Monastery.jpg|Святы, які моліцца. 162 х 68 см, [[алтар]], паўднёвая сцяна
Выява:Saint Basil The Great Polatsk Savior Euphrosine Monastery.jpg|[[Васілій Вялікі]]. 170 x 111,5 см, [[алтар]], паўднёвая сцяна
</gallery></center>

== Архітэктура ==
На пачатак 20 ст. архітэктурны комплекс манастыра фарміравалі размешчаныя [[курданёр]]ам вакол невялікай плошчы 3 мураваныя храмы, [[брама|брам]]а-[[званіца|званіц]]а (16 ст.), 2-павярховы, збудаваны яшчэ езуітамі келейны корпус (пачатак 18 ст.), каля 20 драўляных і мураваных жылых і гаспадарчых будынкаў, сад і агарод. У другой палавіне 19 ст. да [[брама|брам]]ы прыбудаваны 2 бакавыя жылыя корпусы і ўзведзена вежа (не збераглася), у пачатку 20 ст. з заходняга боку [[брама|брам]]ы пастаўлены 2-павярховы жылы корпус. У сярэдзіне 19 ст. побач са Спаса-Праабражэнскай царквой пабудавана «цёплая» царква-[[трапезная|трапезн]]ая ў імя прападобнай Ефрасінні Полацкай. У 1899 г. ўзведзены вялікі мураваны сабор у гонар Уздвіжэння Крыжа Гасподняга. Галоўная планіровачная вось манастыра вызначаецца [[брама]]й-[[званіца]]й і Спаса-Праабражэнскай царквой.

== Літаратура ==
* Праваслаўныя храмы Беларусі : энцыклапедычны даведнік / А. М. Кулагін; [рэдакцыйны савет: Г. П. Пашкоў, Л. В. Календа]. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2007. — 653 с. 2000 экз. — ISBN 978-985-11-0389-4
* {{Крыніцы/БелЭн|12к|Полацкі Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр}} — С. 467—468.
* ''Майоров А. В.'' [http://www.drevnyaya.ru/vyp/2011_2/part_1.pdf Печать Евфросинии Галицкой из Новгорода] // Древняя Русь. Вопросы медиевистики" № 2(44), июнь 2011. — С. 5-25.

== Спасылкі ==
{{ГККРБ|212Г000624}}
{{Commons|Category:}}
* [http://spas-monastery.by/ Сайт Спаса-Ефрасіннеўскага манастыра] {{ref-ru}}
* {{radzima|5092}}
* {{ГБ|http://globustut.by/polock/index.htm#evfr_monast_main}}
* {{Архіварта|spasa-eufrasinneuski-manastyr}}

{{Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр}}
{{Полацкае княства}}
{{Полацкая школа дойлідства}}
{{Славутасці Полацка}}

[[Катэгорыя:Праваслаўныя манастыры Беларусі]]
[[Катэгорыя:Манастыры Полацка]]
[[Катэгорыя:Жаночыя манастыры]]
[[Катэгорыя:Спаса-Ефрасіннеўскі манастыр| ]]
[[Катэгорыя:Аб’екты, названыя ў гонар Ефрасінні Полацкай]]