Статут КПСС

РСДРП — РСДРП(б) — РКП(б) — УКП(б) — КПСС

Гісторыя партыі Кастрычніцкая рэвалюцыя Ваенны камунізм Новая эканамічная палітыка Ленінскі заклік Сталінізм Хрушчоўская адліга Перыяд застою Перабудова

Партыйная арганізацыя Палітбюро Сакратарыят Аргбюро Цэнтральны Камітэт Абкам Акругкам Гаркам Райкам Парткам

Кіраўнікі партыі Уладзімір Ленін Іосіф Сталін Мікіта Хрушчоў Леанід Брэжнеў Юрый Андропаў Канстанцін Чарненка Міхаіл Гарбачоў

Статут З’езды партыі Канферэнцыі партыі ВЛКСМ Праўда Ленінская гвардыя Апазіцыі ў УКП(б) Вялікі тэрор Антыпартыйная група Генеральная лінія партыі Руская партыя Еўсекцыя

Статут Камуністычнай партыі Савецкага Саюза — асноўны закон ўнутранага жыцця Камуністычнай партыі Савецкага Саюза.

Статут вызначаў правы і абавязкі членаў КПСС, яе арганізацыйныя прынцыпы, нормы ўнутрыпартыйнага жыцця і метады яе практычнай дзейнасці. З’яўляўся абавязковым для ўсіх камуністаў і партыйных арганізацый і забяспечваў выкананне Праграмы Камуністычнай партыі Савецкага Саюза.

Новы тэкст статута або змены, якія ўносіліся ў стары тэкст, прымаліся з’ездам КПСС альбо партыйнай канферэнцыяй.

Рэдакцыі статута

• рэдакцыя II з’езда РСДРП (1903)
  Вярхоўным органам РСДРП з’яўляўся з’езд; вышэйшым органам паміж з’ездамі — Савет партыі, які павінен быў аб’ядноўваць дзейнасць Цэнтральнага камітэта (ЦК), накіроўваючага практычную дзейнасць партыі, і рэдакцыі Цэнтральнага органа (ЦО, газеты «Іскра»), якая ажыццяўляла ідэйнае кіраўніцтва. На з’ездзе разгарэлася барацьба вакол пытання аб членстве ў партыі (§ 1 Статуту). Фармулеўка У. І. Леніна патрабавала ад членаў партыі асабістага ўдзелу ў працы адной з яе арганізацый. У фармулеўцы Ю. В. Мартава членам партыі мог лічыцца кожны, які аказвае партыі рэгулярнае асабістае садзеянне пад кіраўніцтвам адной з яе арганізацый. З’езд прыняў Статут, падрыхтаваны Леніным; але § 1 прайшоў у рэдакцыі Мартава. Па гэтым прынцыпе РСДРП раскалолася на фракцыі бальшавікоў і меншавікоў.
  • частковыя змены на III з’ездзе РСДРП (1905)
    § 1 прыняты ў фармулеўцы В. І. Леніна. Паміж з’ездамі кіраўніцтва партыяй перададзена ЦК.
• рэдакцыя IV (Аб’яднаўчага) з’езда РСДРП (1906)
  У аснову партыйнай жыцця лег прынцып дэмакратычнага цэнтралізму.
  • частковыя змены на V (Лонданскім) з’ездзе РСДРП (1907)
    З’езд выбірае толькі ЦК, які сам прызначае рэдакцыю ЦО.
  • частковыя змены на Шостай (Пражскай) Усерасійскай канферэнцыі РСДРП (1912)
    Дапушчаны прынцып кааптацыі.
• рэдакцыя VІ з’езда РСДРП(б) (1917 г.)
  Патрабаванне да прыему ў партыю толькі па рэкамендацыі 2-х членаў. Выключэнне з партыі вырашаецца агульным сходам мясцовай арганізацыі. З’езд абірае Рэвізійную камісію.
• рэдакцыя Восьмай Усерасійскай канферэнцыі РКП(б) (1919)
  Асновай партыі з’яўляецца партыйная ячэйка. Для ўступлення неабходны кандыдацкі стаж. Вызначана структура падраздзяленняў на розных узроўнях арганізацыі.
• рэдакцыя Дванаццатай Усерасійскай канферэнцыі РКП(б) (1922)
  • частковыя змены на XIV з’ездзе УКП(б) (1925)
    Утворана Партколлегия ЦКК для разгляду парушэнняў партыйнай этыкі, Праграмы і Статута.
• рэдакцыя XVII з’езда УКП(б) (1934)
  Вызначана роля і месца Камуністычнай партыі як «… перадавой, арганізаваны атрад пралетарыяту Саюза ССР, вышэйшая форма яго класавай арганізацыі». Цэнтральная кантрольная камісія (ЦКК) ператворана ў Камісію партыйнага кантролю (КПК) пры ЦК.
  • частковыя змены на XVIII з’ездзе УКП(б) (1939)
    Палажэнне аб правах члена партыі, адмена перыядычных масавых чыстак партыі. Створаны новы орган — Усесаюзная партканферэнцыя.
• рэдакцыя XIX з’езда КПСС (1952)
  Выключаны параграфы аб скліканнях Усесаюзных партконференций, пашыраны пералік абавязкаў члена партыі. Замест Палітбюро утвораны Прэзідыум ЦК КПСС, Аргбюро скасавана.
  • частковыя змены на XX з’ездзе КПСС (1956)
    Цэхавыя партыйныя арганізацыі могуць стварацца ў першасных арганізацыях, якія маюць звыш 50 камуністаў.
• рэдакцыя XXII з’езда КПСС (1961)

• • частковыя змены на XXIII з’ездзе КПСС (1966)
  • частковыя змены на XXIV з’ездзе КПСС (1971)
  • частковыя змены на XXVII з’ездзе КПСС (1986)

Тэксты статутаў

• Устав ВКП(б), принят Двенадцатой Всероссийской конференции РКП(б), изменения XIV съезда ВКП(б)
• Устав ВКП(б), принятый XVII съездом ВКП(б)
• Устав КПСС, утвержден XXII съездом, частичные изменения внесены XXIII и XXIV съездами КПСС

Спасылкі

• У. І. Ленін Даклад аб статуце партыі 29 ліпеня (11 жніўня) 1903 г.