Сутыкненне цывілізацый

Сутыкненне цывілізацый
англ.: The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order
Аўтар	Сэмюэл Філіпс Хантынгтан
Жанр	палітычная філасофія
Мова арыгінала	англійская мова
Арыгінал выдадзены	1996
Серыя	Philosophy
Выдавецтва	АСТ, Мідгард
Выпуск	1996
Старонак	576
Носьбіт	кніга
ISBN	978-5-17-039454-8

«Сутыкненне цывілізацый і пераўтварэнне сусветнага парадку» (англ.: The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order; 1996) — гісторыка-філасофскі трактат Сэмюэла Хантынгтана, прысвечаны свеце пасля халоднай вайны. Гэтая кніга стала працягам і развіццём ідэй аўтара, выкладзеных у яго больш ранняй працы — артыкуле «Сутыкненне цывілізацый?» ( The Clash of Civilizations? ), апублікаванай у 1993 годзе ў амерыканскім паліталагічным часопісе «Міжнародныя адносіны» ( Foreign Affairs ). Абгрунтаваў ідэю шматпалярнага свету.

Змест

Карта этнакультурнага падзелу цывілізацый, пабудаваная па канцэпцыі Хантынгтана: заходняя культура (цёмна-сіні колер), лацінаамерыканская культура (фіялетавы колер), японская культура (ярка-чырвоны колер), сінская культура (цёмна-чырвоны колер), культура Індыі (аранжавы колер), ісламская культура (зялёны колер), праваслаўная культура (бірузовы колер), будыйская культура (жоўты колер) і афрыканская культура (карычневы колер)

Канфлікты паміж цывілізацыямі

Хантынгтон сцвярджае, што геаграфічнае суседства цывілізацый нярэдка прыводзіць да іх супрацьстаяння і нават канфліктаў паміж імі. Гэтыя канфлікты звычайна адбываюцца на стыку або аморфна акрэсленых рубяжах (faultlines) цывілізацый. Часам гэтыя канфлікты можна прадбачыць зыходзячы з логікі развіцця і ўзаемадзеяння цывілізацый.

Асноўныя ідэі кнігі

• Цывілізацыі — гэта вялікія кангламераты краін, якія валодаюць якімі-небудзь агульнымі вызначальнымі прыкметамі (культура, мова, рэлігія і г. д.). Асноўнай прыкметай, па якой вызначаецца цывілізацыя, найбольш часта з'яўляецца агульнасць рэлігіі;
• Цывілізацыі, у адрозненні ад краін, звычайна існуюць доўгі час — як правіла, больш тысячагоддзя;
• Пасля ўзнікнення самых ранніх цывілізацый (Старажытны Егіпет, Старажытны Шумер, Вавілонія, Старажытны Кітай, Старажытная Індыя), на працягу амаль трох тысячагоддзяў паміж імі не было ніякіх кантактаў або гэтыя кантакты былі вельмі рэдкімі і абмежаванымі;
• Кожная цывілізацыя бачыць сябе самым важным цэнтрам свету і ўяўляе гісторыю чалавецтва адпаведна гэтаму разуменню;
• Заходняя цывілізацыя ўзнікла ў VIII—IX стагоддзях нашай эры. Яна дасягнула свайго зеніту ў пачатку XX стагоддзя. Заходняя цывілізацыя аказала вырашальны ўплыў на ўсе астатнія цывілізацыі;
• Успрыманне заходняга ўплыву (вэстэрнізацыя) і тэхналагічны прагрэс (мадэрнізацыя) могуць адбывацца паасобна або супадаць (часткова або цалкам);
• Рэлігійны фанатызм часта з'яўляецца рэакцыяй абывацеля на мадэрнізацыю, вестэрнізацыю ці ж на спалучэнне таго і іншага;
• Некаторыя цывілізацыі (заходняя, індуісцкая, сінская, праваслаўная, японская і будысцкая) маюць свае «стрыжневыя», гэта значыць галоўныя, краіны (core states), а іншыя цывілізацыі (ісламская, лацінаамерыканская і афрыканская) не маюць цэласных краін. Цывілізацыі, якія маюць core states, звычайна больш стабільныя;
• У працэсе глабальных пераменаў, міжнародныя арганізацыі, якія ўзніклі пасля Другой сусветнай вайны (ААН і інш.) Павінны будуць паступова змяняцца ў бок больш справядлівага уліку інтарэсаў усіх краін. Напрыклад, у Савеце Бяспекі ААН павінна быць прадстаўлена кожная цывілізацыя.

Крытыка

Прэзідэнт РФ Уладзімір Пуцін называў «шкоднай» тэорыю Хантынгтана пра «сутыкненні цывілізацый»: «Нельга падзяляць свет па прыкмеце культур».

Спіс цывілізацый

(паводле класіфікацыі Хантынгтана)

1. Заходняя цывілізацыя
2. Ісламская цывілізацыя
3. Індуісцкая цывілізацыя
4. Сінская цывілізацыя
5. Японская цывілізацыя
6. Лацінаамерыканская цывілізацыя
7. Праваслаўная цывілізацыя
8. Афрыканская цывілізацыя
9. Будысцкія цывілізацыя

Падобныя працы

• «Расія і Еўропа» (Мікалай Данілеўскі)
• «Гісторыя арабскай цывілізацыі» (Лебон)
• «Заход Еўропы» (Шпенглер)
• «Візантызм і славянства» (Лявонцьеў)
• «Зразуменне гісторыі» (Тойнбі)
• «Этнагенез і біясфера Зямлі» (Гумілёў)
• «Ноосферы» (Вярнадскі)

Спасылкі

• Хантынгтон С. Сутыкненне цывілізацый. - М.: АСТ, 2003 - ISBN 5-17-007923-0
• Артыкул Сэмюэля Хантынгтона «Сутыкненне цывілізацый?» - На рускай мове.
• Артыкул Сэмюэля Хантынгтана «Сутыкненне цывілізацый?» Архівавана 21 жніўня 2010. - На англійскай мове.
• Дыскусія вакол цывілізацыйнай мадэлі: С.Хантингтон адказвае апанентам
• Аналіз электронных лістоў пацвердзіў «сутыкненне цывілізацый»