Таварыства падхарунжых
Тавары́ства падхару́нжых[1][2], змова Высоцкага[1][2] — тайная арганізацыя, заснаваная 15—16 снежня 1828 года ў школе падхарунжых пяхоты ў Варшаве па ініцыятыве падпаручніка П. Я. Высоцкага.
Мэта[правіць | правіць зыходнік]
Мэтай таварыства была падрыхтоўка ўзброенага паўстання.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Ва ўстаноўчым пасяджэнні ўдзельнічалі Ю. Гуроўскі, Ю. Дабравольскі, К. Каршніцкі, А. Ласкі, К. Махнацкі, С. Панінскі, К. Пашкевіч, С. Ціхоўскі. Дзень заснавання выбраны з нагоды дня імянін зняволенага ў турму маёра В. Лукасінскага (кіраўніка Нацыянальнага масонства) прызнанага падхарунжымі сваім духоўным папярэднікам. Падтрымлівала сувязь з сеймавай апазіцыяй (калішанамі і інш.), мела кантакты з І. Лялевелем, Ю. У. Нямцэвічам і інш.
Першы раз таварыства планавала ўзняць паўстанне ў сакавіку, другі раз — 20 мая 1829 года ў час карананыі Мікалая I у якасці польскага караля, але планы не здзейснены. Да лета 1830 года актыўнасць членаў таварыства знізілася, са жніўня пачала фарміравацца структура больш разгалінаванага таварыства, у якое, апрача падхарунжых, уступалі студэнты, інтэлігенцыя. Да кастрычніка секцыі таварыства ўтвораны ў большасці варшаўскіх палкоў пяхоты, батальёне сапёраў, артылерыйскіх батарэях, зімовай школе артылерыі, Варшаўскім універсітэце (гурткі М. Швейзера, Н. Шыманскага, Я. Барткоўскага), у таварыства ўваходзіла каля 200 малодшых афіцэраў. Слабасцю таварыства былі адсутнасць адзінага кіраўнінтва і наяўнасць саперніцтва паміж начальнікамі секцый. Складзены ў гэты час план паўстання прадугледжваў забойства цэсарэвіча Канстанціна Паўлавіча, дэзарганізацыю і раззбраенне рускага войска ў Варшаве і нейтралізацыю польскіх генералаў, верных цэсарэвічу. У сувязі з арыштамі студэнтаў і некаторых падхарунжых, зменай міжнародных абставін (падрыхтоўка рускай інтэрвенцыі з удзелам польскай арміі ў Бельгію) вырашана прыспешыць ажыццяўленне плана.
Зноскі[правіць | правіць зыходнік]
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Швед В. В. Тавары́ства падхару́нжых, змова Высоцкага // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 373. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Bielecki, R. Belwederczycy i podchorążowie / Robert Bielecki. — Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989. — 332, [4] s. — ISBN 83-03-02587-2.
- Tokarz, W. Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa / Wacław Tokarz. — Warszawa: Gebethner i Wolff, 1925. — 276 s., 1 mapa.
- Швед В. Тавары́ства падхару́нжых, змова Высоцкага // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2001. — С. 492. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0214-8.