1-я паветраная армія (СССР)
| 1-я (26-я) паветраная армія | |
|---|---|
| Гады існавання | 1942—1992 |
| Краіна |
 СССР |
| Уваходзіць у |
Заходні фронт 3-і Беларускі фронт Беларуская ваенная акруга |
| Тып | паветраная армія |
| Войны | Вялікая Айчынная вайна |
| Удзел у | |
| Камандзіры | |
| Вядомыя камандзіры | гл. #Камандуючыя арміяй і #Камандуючыя 1 (26) ПА пасля вайны |
1-я паветраная армія — аператыўнае фарміраванне (аб’яднанне, паветраная армія) авіяцыі РСЧА Узброеных Сіл СССР падчас Вялікай Айчыннай вайны.
На фатаграфіі ў званні маршала авіяцыі.
Сфарміравана 10 мая 1942 года загадам народнага камісара абароны СССР № 0081 ад 5 мая 1942 года на аснове ВПС Заходняга фронту[1][2].
10 студзеня 1949 года пераназвана ў 26-ю паветраную армію.[3]
Гісторыя найменняў[правіць | правіць зыходнік]
Найменне фармавання, у розны перыяд часу:
- ВПС Мінскай ваеннай акругі (28.11.1918 г.);
- ВПС Заходняй ваеннай акругі (14.12.1918 г.);
- ВПС Беларускай ваеннай акругі (02.10.1926 г.);
- ВПС Беларускай асобай ваеннай акругі (26.07.1936 г.);
- ВПС Беларускага фронту (01.09.1939 г.);
- ВПС Беларускай асобай ваеннай акругі (14.11.1939 г.);
- ВПС Заходняй асобай ваеннай акругі (11.07.1940 г.);
- ВПС Заходняга фронту (22.06.1941 г.);
- 1-я паветраная армія (05.05.1942 г.);
- 26-я паветраная армія (20.02.1949 г.);
- 26-я паветраная Чырванасцяжная армія (22.02.1968 г.);
- ВПС Беларускай ваеннай акругі (04.1980 г.)[4][5];
- 26-я паветраная Чырванасцяжная армія (05.1988 г.).
- Ваенна-паветраныя сілы Рэспублікі Беларусь (15.06.1992 г.);
- Ваенна-паветраныя сілы і войскі СПА Рэспублікі Беларусь (2001 г.).
Баявы шлях[правіць | правіць зыходнік]
У 1942 годзе паветраная армія падтрымлівала наступленне войскаў Заходняга фронту на юхноўскім, гжацкім і ржэўскім кірунках. Удзельнічала ў Ржэўска-Сычэўскай, Ржэўска-Вяземскай, Арлоўскай, Смаленскай, Аршанскай, Віцебскай, Беларускай, Мемельскай аперацыях, а таксама ў паветранай аперацыі па знішчэнні нямецкай авіяцыі на аэрадромах у маі 1943 года.
Усяго за гады вайны лётчыкамі 1 ПА здзейснена звыш 290 000 самалёта-вылетаў. За баявыя заслугі 5 яе злучэнняў і часцей атрымалі ганаровае званне і ператвораны ў гвардзейскія, 50 прысвоены ганаровыя найменні, 44 узнагароджаны ордэнамі; больш за 17 тысяч яе воінаў узнагароджаны ордэнамі і медалямі, 145 лётчыкам і штурманам прысвоена званне Героя Савецкага Саюза, а 17 чалавек удастоены гэтага звання двойчы.
У складзе[правіць | правіць зыходнік]
З моманту стварэння паветраная армія ўваходзіла ў склад:
- Заходняга фронту;
- 3-га Беларускага фронту — з 24 красавіка 1944 года да канца вайны.
Камандны склад[правіць | правіць зыходнік]
Камандуючыя арміяй[правіць | правіць зыходнік]
- 5 мая 1942 года — генерал-лейтэнант авіяцыі Ц. Ф. Куцевалаў
- 18 чэрвеня 1942 года — генерал-лейтэнант авіяцыі, генерал-палкоўнік авіяцыі (з 17 сакавіка 1943) С. А. Худзякоў
- 27 мая 1943 года — генерал-лейтэнант авіяцыі М. М. Громаў
- 3 ліпеня 1944 года — генерал-палкоўнік авіяцыі Ц. Ц. Хрукін[6][7]
Начальнікі штаба[правіць | правіць зыходнік]
- 5 мая 1942 года — 9 жніўня 1944 года — палкоўнік, генерал-маёр авіяцыі (з сакавіка 1943) А. С. Пронін
- 12 лютага 1945 года — генерал-маёр авіяцыі І. М. Бялоў[7]1-я воздушная армия</ref>
- снежань 1950 года — снежань 1953 года — генерал-маёр авіяцыі А. С. Дземяшкевіч
Намеснікі камандуючага арміяй[правіць | правіць зыходнік]
- 5 мая 1942 года — 11 мая 1942 года — палкоўнік Іван Кліменцьевіч Самохін[8]
- 12 мая 1942 года — 7 жніўня 1942 года — палкоўнік Леанід Рыгоравіч Кулдзін, загінуў у паветраным баі[9]
Ваенныя камісары, зампаліты[правіць | правіць зыходнік]
- 5 мая 1942 года — брыгадны камісар, палкоўнік (з 20 снежня 1942), генерал-маёр авіяцыі (з 9 красавіка 1943) І. Р. Літвіненка
З 9 кастрычніка 1942 года пасада называецца намеснік камандуючага па палітчастцы.
- 23 сакавіка 1945 года — генерал-маёр авіяцыі І. Ц. Чарнышоў[10]
Склад[правіць | правіць зыходнік]
Першапачаткова ў склад арміі згодна з загадам НКА СССР[11] увайшло ўпраўленне, 4 авіядывізіі і іншыя часці:
- 201-я знішчальная авіяцыйная дывізія;
- 202-я знішчальная авіяцыйная дывізія;
- 203-я змешаная авіяцыйная дывізія;
- 204-я змешаная авіяцыйная дывізія;
- 3-і асобны вучэбна-трэніровачны авіяцыйны полк (перыяд баявых дзеянняў з 30.10.1942 па 20.01.1943. Перафармаваны ў 1-ю вучэбна-трэніровачную авіяцыйную брыгаду, перыяд баявых дзеянняў з 20.01.1943 па 15.09.1944 гг.)[12];
- 1-я разведвальная авіяцыйная эскадрылля (у складзе двух звёнаў (усяго 6 самалётаў));
- Асобная авіяцыйная эскадрылля сувязі (10 самалётаў У-2);
- 901-ы лёгкі бамбардзіровачны авіяцыйны полк (20 самалётаў у-2);
- і іншыя фарміравання.
Загадам НКА СССР № 00101 ад 23 мая 1942 года склад 1 ПА зменены, колькасць дывізій склала 13[13].
Пасля вайны[правіць | правіць зыходнік]
Пасля вайны дыслакавалася ў Беларускай ваеннай акрузе[14].
У лютым 1949 года 1-я паветраная армія перайменавана ў 26-ю паветраную армію (дырэктыва начальніка ГШ ВС СССР № ОРГ 120026 ад 10 студзеня 1949 года).
У красавіку 1980 года 26-я паветраная армія перафармавана ў ВПС Беларускай ваеннай акругі (дырэктыва начальніка ГШ УС СССР ад 1980 года № 314/1/00170).
У маі 1988 года ВПС Беларускай ваеннай акругі перафармаваныя назад у 26-ю паветраную армію (загад міністра абароны СССР ад 1988 года № 0018).
Камандуючыя 1 (26) ПА пасля вайны[правіць | правіць зыходнік]
У пасляваенны перыяд арміяй (у 1980-1988 гадах — ВПС Беларускай ваеннай акругі) камандавалі[15]:
- ліпень 1946 — люты 1947 — маршал авіяцыі Варажэйкін Р. А.
- люты 1947 — снежань 1948 г. — генерал-палкоўнік авіяцыі Рудэнка С. І.
- красавік 1949 — кастрычнік 1950 — генерал-палкоўнік авіяцыі Туркель І. Л.
- кастрычнік 1950 — жнівень 1951 — генерал-лейтэнант авіяцыі Ізотаў У. І. (ч. в. а.)
- жнівень 1951 — чэрвень 1953 — генерал-лейтэнант авіяцыі Рубанаў С. У.
- чэрвень 1953 — красавік 1955 — генерал-палкоўнік авіяцыі Судзец У. А.
- красавік 1955 — май 1956 — генерал-палкоўнік авіяцыі Красоўскі С. А.
- май 1956 — май 1958 — генерал-лейтэнант авіяцыі Сенатараў А. С.
- май 1958 — студзень 1964 — генерал-маёр авіяцыі, з 5.08.1958 генерал-лейтэнант авіяцыі Рыкачоў Ю. Б.
- студзень 1964 — люты 1972 — генерал-лейтэнант авіяцыі, з 19.02.1968 генерал-палкоўнік авіяцыі Жукоўскі С. Я.
- люты 1972 — снежань 1976 — генерал-маёр авіяцыі, з 23.02.1972 генерал-лейтэнант авіяцыі Бяда Л. І.
- сакавік 1977 — чэрвень 1982 — генерал-маёр авіяцыі, з 27.10.1977 генерал-лейтэнант авіяцыі Закрэўскі А. М.
- чэрвень 1982 — снежань 1984-генерал-маёр авіяцыі, з 16.12.1982 генерал-лейтэнант авіяцыі Буланкін В. С.
- снежні 1984 — май 1988 — генерал-маёр авіяцыі, з 30.04.1988 генерал-лейтэнант авіяцыі Малюкаў А. І.
- май 1988 — чэрвень 1992 — генерал-маёр авіяцыі, з 30.10.1989 генерал-лейтэнант авіяцыі Сядоў С. В.
Зноскі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ Западный фронт. 1 ВА Архівавана 3 жніўня 2012 года. Архівавана 3 жніўня 2012 года.
- ↑ 1-я воздушная армия. Allaces.ru
- ↑ Краткая историческая справка Архівавана 28 кастрычніка 2007. Архівавана 28 кастрычніка 2007 года.
- ↑ Директива Генерального штаба ВС СССР от 5 февраля 1980 года № 314/1/00170
- ↑ Директива штаба БВО от 12 февраля 1980 года № 03/0143
- ↑ Командующие воздушными армиями ВВС РККА в период 1942—1945 гг.
- ↑ а б 1-я воздушная армия
- ↑ Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь / В. П. Горемыкин. — М.: Кучково поле, 2014. — Т. 2. — С. 795-797. — 1000 экз. — ISBN 978-5-9950-0341-0.
- ↑ Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь / В. П. Горемыкин. — М.: Кучково поле, 2014. — Т. 2. — С. 633—635. — 1000 экз. — ISBN 978-5-9950-0341-0.
- ↑ Руководящий состав ВВС Советской Армии в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 гг.
- ↑ Приказ НКО СССР № 0081 от 05.05.1942 г. (Народный комиссар обороны СССР И. СТАЛИН ф. 4, оп. 11, д. 67, л. 244—246. Подлинник).
- ↑ Память народа::Боевой путь воинской части::1 учебно-тренировочная авиационная бригада (1 утабр)(недаступная спасылка). pamyat-naroda.ru. Архівавана з першакрыніцы 10 красавіка 2021. Праверана 10 красавіка 2021.
- ↑ Приказы НКО за 1942 год с грифом «Совершенно секретно»
- ↑ Сайт Министерства обороны Белоруссии. Архівавана 28 кастрычніка 2007. Архівавана 28 кастрычніка 2007 года.
- ↑ Феськов В. И. Вооружённые Силы СССР после Второй мировой войны: от Красной Армии к Советской (часть 2: Военно-воздушные силы, Войска ПВО, Ракетные войска стратегического назначения). / Под науч. ред. В. И. Голикова. — Новосибирск: Академиздат, 2020. — 648 с. — ISBN 978-5-6043239-9-1. — С.275.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Кожевников М. Н. Командование и штаб ВВС Советской Армии в Великой Отечественной войне 1941—1945 гг.. — Москва: Наука, 1977. — 288 с. — 70 000 экз.
- Кояндер Е. В. Я — «Рубин», приказываю.... — М.: Воениздат, 1978. — 277 с. — 65 000 экз. — мемуары заместителя начальника войск связи 1-й воздушной армии.
- Королев В. О. Гвардейцы первой штурмовой. — М.: Воениздат, 1980.
- Бойков П. М. На главных направлениях. — М.: Воениздат, 1984.
- М. Л. Дударенко, Ю. Г. Перечнев, В. Т. Елисеев и др. Освобождение городов: Справочник по освобождению городов в период Великой Отечественной войны 1941–1945 / под общ. ред. генерала армии С. П. Иванова. — Институт военной истории МО СССР. Центральный архив МО СССР. — М.: Воениздат, 1985. — 598 с. — (Справочник). — 50 000 экз.
- Зимин Г. В. Истребители. — М.: Воениздат, 1988.
- Памятная книжка ветерана 224-й штурмовой авиационной Жмеринской Краснознамённой дивизии. — Днепропетровск, 1989.
- Перов В. И., Растренин О. В. Штурмовая авиация Красной Армии. — М.: Издатель А. С. Акчурин, 2003. — Том 1. Суровая школа.
- Коллектив авторов. Перечень № 2 управлений общевойсковых, танковых, воздушных и саперных армий, армий ПВО, военных округов и органов управления флотилий, входивших в состав Действующей армии в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 гг / А.Грылёв. — Министерство обороны СССР. Военно-научное управление Генерального Штаба. — Москва: Воениздат, 1973. — Т. Директива Генерального штаба 1970 г. № Д-043. — 39 с.
- Дьяков Д. А. Совершенствование организационной структуры 1-й (26-й) воздушной армии белорусского военного округа (1945—1962 гг.) // Военно-исторический журнал. — 2010. — № 11. — С.16-19.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Герои Второй Мировой
- Боевой состав ВВС
- Авиаторы Второй мировой войны
- ОАО «558-й Авиационный ремонтный завод». Из истории 38-й подвижной авиаремонтной железнодорожной мастерской
- Перечень № 32 «Ремонтно-эвакуационных и трофейных частей и учреждений со сроками вхождения их в состав действующей армии в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 гг. Раздел 9. Ремонтные мастерские.»
- Сайт Министерства обороны Белоруссии