Апаратныя клоны NES

Дзякуючы папулярнасці арыгінальнай Nintendo Entertainment System (NES, вядомай у Японіі як «Family Computer» ці «Famicom»), сістэма стала адной з самых кланаваных у свеце гульнявых кансоляў. Такія прылады атрымалі мянушку «Фаміклоны» (ад англ. «Famicom» і «clone»), і з’яўляюцца электроннымі прыладамі для запуску гульняў, прызначаных для NES/Famicom. Сотні неліцэнзійных клонаў былі створыны пачынаючы з канца 80-х да нашых дзён. Тэхналогіі, скарыстаныя ў такіх клонах, развіваліся на працягу многіх гадоў. У той час, калі раннія клоны мелі вялікія друкаваныя платы, а ўся электроніка была выканана на інтэгральных схемах старонніх вытворцаў, пазнейшыя (прыкладна пасля 1996 года) клоны сталі выкарыстоўваць адзіны чып, які аб’яднаў у сабе CPU, PPU і гукавы працэсары. Яшчэ пазнейшы чып стаў бяскорпусным — крышталь мантаваўся наўпрост на плату і заліваўся зверху компаўндам.

У некаторых рэгіёнах, асабліва ў Паўднёвай Амерыцы, Паўднёвай Афрыцы, Кітаі, Паўночнай Карэі і на прасторах былога Савецкага Саюзу, дзе «NES» і «Famicom» ніколі афіцыйна не выпускаліся і не прадаваліся, такія клоны былі адзінай даступнай гульнявой сістэмай. Так было з Dendy, надзвычай паспяховым клонам Famicom, які дасягнуў вельмі высокай папулярнасці ў краінах СНД на пачатку—сярэдзіне 90-х гадоў XX стагоддзя. У іншых краінах такія сістэмы маглі стаяць на прылаўках крам побач з арыгінальнымі NES. Часта гэта выклікала судовыя разбіральніцтвы.

Многія з клонаў вонкава былі падобныя на NES, а часцей на Famicom. Звычайна надпіс «Family Computer» замяняўся назвай клона (Dendy, Kenga, Pegaso і інш.). Сама ж Nintendo амальні ніколі не згадвалася, хоць у рэдкіх выпадках былі клоны, якія называліся «Nintendo».

Некаторыя клоны адкрыта прадаюцца як «Сумяшчальныя з NES». Аднак, мабыць каб пазбегнуць праблем з Nintendo, вельмі часта яны прадаюцца хоць і ў вельмі прывабнай скрыні, на якой могуць быць выяўлены скрыншоты сучасных гульняў, на скрынях буйнымі літарамі напісана «Ультрасучасныя забаўляльныя тэхналогіі!», «Сучасная 3D-графіка», «Чысты лічбавы гук», на скрынях ні слова не напісана аб сумяшчальнасці з NES/Famicom. Некаторыя вытворцы аддаюць перавагу больш сціплым апісанням, такія як «Васьмібітная прыстаўка» (8 bit game), «Гульнявая прыстаўка», «TV-Game».

Патэнт Nintendo

Некаторыя з патэнтаў Nintendo на «Famicom» мінулі ў 2003 годзе, а ў 2005 мінуў патэнт на чып блакіравання «10NES». І хоць Nintendo па-ранейшаму належаць некаторыя звязаныя з NES гандлёвыя маркі, апаратныя клоны NES ужо не з’яўляюцца незаконнымі на падставе парушэння аўтарскіх праў. Гэтае пытанне ўскладняецца разным тэрмінамі мінання патэнта ў розных краінах. У 2005 годзе Nintendo, нягледзячы на сканчэнне тэрміна дзеяння патэнта, падала позву ў суд на Gametech з-за продажу сістэмы PocketFami. Nintendo прайграла пазоў. Аднак вытворцы Фаміклонаў, якія ўбудоўваюць ў прылады гульні, абароненыя аўтарскім правам, ці выпускаюць іх на картрыджах, могуць быць названы незаконнымі, бо гульні могуць па ранейшаму належыць іх праваўладальнікам, патэнты на многія гульні могуць быць аформлены на 95 гадоў з моманту выдання гульні.

Патэнты

Utility patents U.S. Patent 4,687,200  (англ.) U.S. Patent 4,799,635  (англ.) U.S. Patent 5,070,479  (англ.) U.S. Patent 5,207,426  (англ.) U.S. Patent 5,426,762  (англ.)

Design patents U.S. Patent D376,826  (англ.) U.S. Patent D376,795  (англ.) U.S. Patent D377,488  (англ.) U.S. Patent D379,832  (англ.) U.S. Patent D381,628  (англ.) U.S. Patent D382,868  (англ.)

Фаміклоны ў свеце

Бразілія

З 1989 года NES і Famicom-сумяшчальныя кансолі вырабляліся і прадаваліся ў Бразіліі мясцовымі кампаніямі, некаторыя з іх таксама ўвозілі і прадавалі арыгінальныя картрыджы і прыстаўкі NES. Першая сістэма была выпушчана ў 1989 годзе і называлася «DynaVision Dynacom», выкарыстоўвала 60-кантактны фармат картрыджа (як у Famicom). У 1990 годзе быў выпушчаны самы папулярны ў Бразіліі клон вытворчасці CCE, ён меў двайны слот для гульнявых картрыджаў і дазваляў далучаць 72-кантактны амерыканскі тып картрыджа і 60-кантактны японскі тып. BitSystem, які таксама ўжываў амерыканскі фармат картрыджа, быў выраблены не існуючай зараз кампаніяй Dismac. Сістэма Phantom была выпушчана ў 1991 годзе кампаніяй Gradiente, і была самым папулярным бразільскім клонам NES, джойсцікі якога вонкава нагадвалі джойсцікі Sega Mega Drive. У 1993 годзе Nintendo сама прыйшла ў Бразілію і выпусціла NES з амерыканскім слотам картрыджа. Афіцыйная версія выраблялася фірмай Playtronic.

Паўднёвая Афрыка

У Паўднёвай Афрыцы клоны, вядомыя як «TV Game», па-ранейшаму шырока даступныя. Адзін з клонаў, папулярных на пачатку 90-х, называўся «Golden China», апошні клон — «TeleGamestation». Старыя мадэлі былі вонкава падобны на Famicom, але навейшыя нагадвалі PlayStation One, джойстыкі таксама нагадвалі такія ж ад PlayStation. Таксама быў даступны клон з убудаванай клавіятурай і чорна-белым маніторам, які называўся «Mini Tower», да якога патрэбна было набываць навучальныя картрыджы. Скрыні стракатыя надпісамі «dazzling graphics» («асляпляльная графіка»), манітор на скрыні паказвае футбольны матч. Ліцэнзійныя гульні можна было купіць ва ўсіх фірменных крамах «законна», альбо набыць пірацкія картрыджы (пераважна вытворчасці Кітаю) — на рынку ці ў некаторых крамах. Большасць пірацкіх картрыджаў былі шматгульнёвымі, часта са шматразоў паўтаральнымі гульнямі. Лагатыпы і копірайты арыгінальных вытворцаў гульняў часта былі выдалены, у некаторых выпадках зменены і арыгінальныя назвы гульняў, напрыклад, Dr. Mario стаў называцца «Medical Hospital». Пазней, у 2002 годзе ў продажы з’явіўся 16-бітны «TeleGamestation 2», клон Sega Mega Drive. Nintendo змагалася з імпартам пірацкай прадукцыі з Кітаю ў Паўднёвую Афрыку, аднак на працягу многіх гадоў пірацкія картрыджы заўсёды можна было без складанасцяў знайсці на рынках і ў крамах.

Польшча

Pegasus IQ-502

У Польшчы самым папулярным клонам з’яўляецца «Pegasus», клон NTSC-версіі NES, які працуе ў рэжыме PAL. Ён выкарыстоўвае 60-кантактныя картрыджы (Famicom). «Pegasus» прадаваўся як на рынках, так і ў буйных крамах электронікі, і нават рэкламаваўся на тэлебачанні. Светлавы пісталет пастаўляўся ў камплекце «Set Action Pegasus» і сваім выглядама нагадваў Zapper. На джойстыках ад «Pegasus» былі дзве дадатковыя кнопкі. Існуе дзве мадэлі «Pegasus»: MT777DX і IQ-502 (Micro Genius IQ-502).

Terminator

Другім папулярным клонам Famicom у Польшчы быў BS-500AS, вядомы як «Terminator». Як і «Pegasus», ён прызначаўся для 60-кантактных картрыджаў, вонкава нагадваў Sega Mega Drive. BS-500AS усё яшчэ можна купіць сёння ў невялікіх крамах цацак і на рынках, там жа прадаюцца і пірацкія гульнявыя картрыджы, а таксама іншыя клоны, такія як «Polystation».

Расія

Dendy Junior

У Расіі самым папулярным клонам Famicom была прыстаўка Dendy. Dendy быў выпушчаны ў 1992 годзе на заказ фірмы «Steepler» і вырабляўся ў Тайвані на заводах TXC Corporation. Паколькі на тэрыторыі СНД ніколі не прадаваўся афіцыйны NES/Famicom, Dendy была самай папулярнай гульнявой кансоллю («відэапрыстаўкай») свайго часу. Ніхто ў тыя гады не знаў пра існаванне арыгінальнай NES/Famicom, а ўсе клоны называлі імем Dendy. Даходы ад продажу Dendy былі настолькі вялікімі, што кампанія «Steepler» выпусціла сваю ўласную тэлеперадачу — «Денди — Новая реальность», і стварыла сетку фірмовых крам Dendy ў Маскве і Санкт-Петэрбургу, рэкламуючы кансолі і картрыджы да іх. Акрамя таго, быў выпушчаны мультфільм «Прыгоды сланяня Дэндзі». Пад брэндам «Dendy» выпускалася некалькі мадэляў: Dendy Classic (Micro Genius IQ-501), Dendy Classic II (Micro Genius IQ-502), Dendy Junior, Dendy Junior II, Dendy Junior IIP, Dendy Junior IVP. Серыя Junior вонкава капіравала арыгінальны Famicom; прыстаўкі выдавалі выяву ў сістэме PAL, у той час, як хуткасць CPU, для сумяшчальнасці з картрыджамі Famicom, была для сістемы NTSC. Існавала SECAM-версія Dendy, з якой з дапамогай простай апаратнай мадыфікацыі можна атрымаць сігнал RGB.

На тэрыторыі СНД прадаваліся не толькі Dendy. Сотні іншых клонаў з Кітаю пастаянна ўвозіліся і прадаваліся на рынках і ў крамах электронікі, што працягваецца нават зараз. Часта можна было сустрэць такія кансолі як «Subor», «Lifa», «Kenga», «Intelling» і іншыя. Якасць іх вар’іравалася ад добрай да вельмі нізкай. Некаторыя прыстаўкі ламаліся праз некалькі тыдняў пасля пакупкі, іншыя ж працуюць да сённяшніх дзён. Нават цяпер клоны Famicom усё яшчэ знаходзяцца ў продажы. Электроннае начынне пірацкіх картрыджаў і клонаў сёння вырабляецца ў Кітаі, а корпусы — у Расіі. Асноўныя кампаніі, што вырабляюць і пастаўляюць кансолі і пірацкія картрыджы і сёння — «New Game» і «Simba’s». Гэтыя кампаніі займаюцца вытворчасцю і продажам клонаў і іншай папулярнай гульнявой сістэмы — Sega Mega Drive.

Індыя

У Індыі розныя клоны NES прадаваліся ў крамах, як і кансоль Terminator, якая ў Індыі была вельмі папулярнай. «Samurai India» у цяперашні час адзіны дыстрыб’ютар Nintendo Wii, і мае ліцэнзію на продажы NES пад гандлёвай маркай «Samurai».

Паўднёва-ўсходняя Азія

У Паўднёва-Усходняй Азіі Micro Genius прадавалася ў якасці альтэрнатывы арыгінальнай Famicom. Выраблялася яна ў Тайвані ў 1990-я гады, і магла ўжывацца з 60-ці кантактнымі картрыджамі, большасць з якіх былі шматгульнёвымі. У Micro Genius было некалькі арыгінальных гульняў, у тым ліку Chinese Chess і Thunder Warrior.

Гульні і праграмы

Паколькі ні водны з пірацкіх клонаў не змяшчае чып праверкі рэгіёна «10NES», большасць з іх здольны запускаць гульні, якія не з’яўляюцца афіцыйнымі выданнямі для NES і не будуць запускацца на арыгінальнай NES. Акрамя таго, многія сучасныя клоны NES пастаўляюцца з ужо ўбудаванымі гульнямі, прашытымі на ўнутраным чыпе аб’ёмам ад 128 кілабайт да некалькіх мегабайт. Гэтыя ўбудаваныя гульні звычайна толькі дапаўняюць, але не замяняюць слот для картрыджа, хоць некаторыя клоны пастаўляюцца без слота, дазваляючы запускаць толькі ўбудаваныя гульні, колькасць якіх можа вар’іравацца ад 1 да некалькіх мільёнаў (шматразова паўтораныя ў спісе аднолькавыя гульні), але колькасць менавіта арыгінальных гульняў, без паўтораў, звычайна не перавышае 10 розных гульняў. Ігры, як правіла, з’яўляюцца прамымі пірацкімі копіямі арыгінальных гульняў для NES і Famicom, з якіх звычальна выдалена ўся інфармацыя аб сапраўдным стваральніку гульні, і запісана інфармацыя аб той пірацкай канторы, якая мадыфікавала арыгінальную гульню (напрыклад, на тытульным экране Tom & Jerry можа красавацца лагатып New Game). Часам змены закранаюць графіку і, радзей, музыку ў гульне. Пірацкія картрыджы бываюць аднагульнёвымі, «шчырымі шматгульнёўкамі» (дзе шчыра ўказана колькасць гульняў) і «несумленнымі шматгульнёўкамі» (дзе можа быць указаны лік гульняў аж да 9999999 і нават больш, але насамрэч там 2-10 простых гульняў). Картрыджы, якія ўваходзяць у камплект клонаў, звычайна змяшчаюць гульні аб’ёмам 64К і менш і якія можна лёгка падзяліць на асобныя «падгульні» ці ўзроўні. Такія чынам, «Track and Field» і «Circus Charlie» прысутнічаюць на вялікім адсотку такіх шматгульнёвак, дзе яны падзелены на ўзроўні і кожны ўзровень у меню можа пазначацца як асобная гульня. Duck Hunt (часта з пазначаным у меню картрыджа рэжымам Clay Shot як асобная гульня) таксама ўваходзіць у стандартны набор фаміклона і апраўдвае яго камплектацыю светлавым пісталетам. Аднак, у камплекце з некаторымі клонамі пастаўляюцца ўласныя ліцэнзаваныя гульні, альбо нідзе не зарэгістраваныя свае распрацоўкі. Большасць пірацкіх картрыджаў вырабляецца ў Кітаі.

Існуе таксама некалькі дзясяткаў арыгінальных гульняў, створаных тайваньскімі кампаніямі, такімі як Micro Genius і Idea-Tek, напрыклад, Chinese Chess, Journey to the West і інш., партаваныя гульні з больш сучасных кансоляў, напрыклад Donkey Kong Country 4 (спроба перанесці SNES’аўскую Donkey Kong Country на NES), Earthworm Jim III, Aladdin альбо Lion King. Дзве апошнія гульні выходзілі як па ліцэнзіі, так і вырабленыя піратамі, і ў пірацкай версіі гульцамі прызнаны больш якаснымі прыемнымі, чым ліцэнзійныя порты гэтых гульняў. Гісторыя працягваецца — у нашыя дні піратамі для NES выпушчаны такія гульні, як Angry Birds альбо Plants vs. Zombies. Варта таксама адзначыць, што часам пірацкімі распрацоўшчыкамі выпускаліся працягі ўжо існых і папулярных гульняў, напрыклад Tiny Toon 6.

• 
  Пірацкія 60-кантактныя картрыджы
• 
  Картрыдж з фірмовай налепкай Dendy
• 
  Картрыдж «120 in 1»
• 
  Платы картрыджаў без карпусоў

Тыпы Фаміклонаў

Клоны NES адрозніваюцца дызайнам корпусу, якасцю ўнутраных дэталяў, наяўнасцю і колькасцю ўбудаваных гульняў, дадатковай электронікай (напрыклад, клоны з убудаваным ВК-экранам, клавіятурай альбо Brick Game). З пункту гледжання знешняга выгляду і асноўных канструктыўных адметнасцяў можна пазначыць чатыры асноўных віды:

Кансоль

Многія клоны вонкава нагадваюць арыгінальны Famicom (прыклад: Dendy Junior), некаторыя клоны былі зроблены ў карпусах, якія нагадвалі іншыя кансолі, пачынаючы ад SNES і Mega Drive, і заканчваючы X-Box 360 і PlayStation, таксама корпус клона мог быць арыгінальнай распрацоўкай, быў нават корпус у выглядзе мадэлі аўтамабіля. Клоны ў выглядзе кансолі амаль заўсёды ўжываюць картрыдж як носьбіт інфармацыі, як правіла сумяшчальныя з Famicom (60 кантактаў), радзей са NES (72 кантакты), бываюць клоны з двума партамі для картрыджаў. Кансольны тып Фаміклонаў найбольш папулярны ў Азіі, Расіі, некаторых краінах Еўропы, абмежаванай колькасцю прадаецца ў ЗША праз сражэйшы кантроль аўтарскіх правоў.

Хэндхэлд

Гэты тып Фаміклонаў маюць убудаваны ВК-экран, і сілкуюцца ад батарэек, таму могуць ужывацца як паўнавартасная партатыўная гульнявая кансоль. Адзін з першых партатыўных клонаў — Top Guy. Быў таксама распаўсюджаны экзэмпляр у выглядзе Gameboy'ю, які меў ВК-экран і здольны працаваць з ім аўтаномна, як Brick Game, які таксама меў магчымасць далучэння да тэлевізара праз кампазітны ўваход. Каб картрыджы Famicom’а можна было ўставіць у раздым такога клона, у камплекце пастаўляўся перахаднік.

Джойстык

Gunboy, прызначаны для аднаго і двух гульцоў.

Гэты тып папулярны ў Паўночнай Амерыцы і Заходняй Еўропе. Уяўляе з сябе гульнявы кантролер, унутры якога свбрана ўсё апаратнае начынне. Часта такія клоны могуць працаваць ад батарэек.

Навучальны камп’ютар

Навучальны камп’ютар Mega Kid MK-1000, клон Famicom’а

Вонкава такі тып Фаміклона нагадвае хатні камп’ютар 80-х, альбо сучасную клавіятуру альбо клон ліцэнзійнага Famicom BASIC kit. Як правіла, архітэктура прыстаўкі і клавіятура аб’яднаны ў адзін блок. Клон можа працаваць са звычайнымі гульнявымі картрыджамі і «навучальнымі» картрыджамі. Звычайна прадаюцца з «навучальным картрыджам» у камплекце, іх можна дакупаць асобна, хоць каштуюць яны даражэй і сустракаюцца значна радзей. На картрыджы змяшчаецца некалькі простых праграм, такіх як «Тэкставы рэдактар», «Excel» і версія BASIC (найбольш распаўсюджаны G-BASIC, пірацкая версія Family BASIC, і F-BASIC, распрацаваны піратамі і значна абмежаваны ў магчымасцях). Таксама картрыдж можа змяшчаць некалькі навучальных праграм — матэматычныя гульні, англійскую мову, трэнажор працы з клавіятурай. Меню картрыджа можа нагадваць рабочы стол Windows. На картрыджы могуць змяшчацца гульні, гуляць у якія можна праз клавіятуру і/альбо мыш, а таксама звычайныя NES-гульні (напрыклад Donkey Kong). Варта адзначыць, што клавіятурныя клоны могуць быть сумяшчальнымі з Family Keyboard, але не з усімі яе магчымасцямі (з-за рознай раскладкі клавіш).

Прылады-эмулятары

Па сутнасці фаміклонам не з’яўляюцца, аднак такія машыны могуць запускаць дампы картрыджаў NES і Famicom, запісаныя ў выглядзе файла на Flash-носьбіт, USB-флеш альбо CD/DVD-дыск. Бываюць як кансольнага тыпу (у выглядзе кансолі, далучальнай да тэлевізара, кіраванне ажыццяўляецца з дапамогай уласнага джойсціка, так і партатыўнага тыпу. Апроч NES, машына-эмулятар часта можа запускаць гульні і ад іншых кансоляў (Sega Mega Drive, Super Nintendo і інш.).

Эмуляваць гульні NES можна таксама і на звычайным ПК, мацнейшых кансолях (напрыклад, на PlayStation), смартфоне, планшэтным камп’ютары і іншых.

Сумяшчальнасць

Уся архітэктура NES сабрана на адзіным бяскорпусным чыпе

Большасць Фаміклонаў будуць выдатна працаваць з арыгінальнымі картрыджамі Famicom і NES, у іх адсутнічае чып праверкі рэгіёна, а часам можа быць два раздымы (пад японскія і амерыканскія картрыджы). Ступень апаратнай сумяшчальнасці з рознымі аксэсуарамі Famicom/NES вар’іруецца, таксама праграмнае забеспячэнне не заўсёды можа быць сумяшчальным з арыгіналам. Большасць Фаміклонаў выкарыстоўваюць 9-штырковы тып раздыму джойсціка і парта пашырэння (вонкава падобны на камп’ютарны COM-порт DB-9) альбо 15-штырковы (ідэнтычны парту пашырэння ў арыгінальнага Famicom). Звычайна порт другога джойсціка з’яўляецца портам пашырэння (для далучэння аксесуараў, напрыклад светлавога пісталета альбо 3D-акуляраў). Калі ў кансолі маецца 15-штырковыя раздымы для джойсцікаў то праблем з далучэннем аксесуараў звычайна не ўзнікае. У некаторых клонаў порт пашырэння можа быць выведзены асобна ад партоў джойсціка і мець 15-штырковы раздым, але не факт, што ў яго будуць распаяны ўсе кантакты. Магчыма, ён забяспечвае сумяшчальнасць толькі з пісталетам і такі аксэсуар, як Family Trainer альбо 3D-акуляры, працаваць з клонам не будзе. Таксама распайка кантактаў можа адрознівацца ад арыгіналу, у такім выпадку спроба далучыць да клона арыгінальны аксесуар можа выклікаць паломку. Многія сучасныя Фаміклоны могуць быць пазбаўлены «антэннага выхаду» (RF-мадулятара) і такія мадэлі могуць далучацца толькі праз кампазітны ўваход тэлевізара.

Гл. таксама

• Nintendo Entertainment System
• Спіс гульняў на NES