Перайсці да зместу

Дзэта-функцыя Рымана

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Дзэта-функцыя Рымана
Выява
Дзэта-функцыя Рымана на камплекснай плоскасці
Названа ад Бернхард Рыман і Леанард Эйлер
Вывучаецца ў аналітычная тэорыя лікаў[d]
Формула, якая апісвае закон або тэарэму [1]
Пазначэнне ў формуле , , і
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Якасны графік дзэта-функцыі Рымана на рэчаіснай восі. Злева ад нуля значэнні функцыі павялічаны ў 100 разоў для нагляднасці

Дзэта-функцыя Рымана — функцыя камплекснай зменнай , якую пры вызначаюць з дапамогай рада Дзірыхле:

дзе .

У зададзенай вобласці гэты рад збягаецца, з’яўляецца аналітычнаю функцыяй і дапушчае аналітычны працяг на ўсю камплексную плоскасць без адзінкі.

Дзэта-функцыя Рымана для рэчаісных s > 1

Тоеснасць Эйлера

[правіць | правіць зыходнік]

У зыходнай вобласці таксама справядліва прадстаўленне ў выглядзе бесканечнага здабытку (тоеснасць Эйлера)

,

дзе здабытак бярэцца па ўсіх простых ліках p.

Гэта роўнасць з’яўляецца адной з асноўных уласцівасцей дзэта-функцыі.

  • Існуюць яўныя формулы для значэнняў дзэта-функцыі ў цотных цэлых пунктах:
    дзе  — лік Бернулі.
    • Напрыклад,
  • Пра значэнні дзэта-функцыі ў няцотных цэлых пунктах вядома мала: лічыцца, што яны ірацыянальныя і нават трансцэндэнтныя, але пакуль даказана толькі ірацыянальнасць ліку ζ(3) (Ражэ Аперы, 1978). Таксама даказана, што сярод значэнняў ζ(5), ζ(7), ζ(9), ζ(11) ёсць хаця б адзін ірацыянальны[2].
  • Пры
    дзе  — функцыя Мёбіуса
    дзе  — лік дзельнікаў ліку
    дзе  — лік простых дзельнікаў ліку
  • мае ў пункце просты полюс з вылікам, роўным 1.
  • Дзэта-функцыя пры задавальняе ўраўненне:
    дзе  — гама-функцыя Эйлера. Гэта ўраўненне называецца функцыянальным ураўненнем Рымана.
  • Для так званай ксі-функцыі Рымана
    уведзенай Рыманам для даследавання , гэта ўраўненне прымае выгляд:

Нулі дзэта-функцыі

[правіць | правіць зыходнік]

Як вынікае з функцыянальнага ўраўнення Рымана, у паўплоскасці , функцыя мае толькі простыя нулі ў адмоўных цотных пунктах:

Гэтыя нулі называюцца «трывіяльнымі» нулямі дзэта-функцыі. Далей, пры рэчаісных . Такім чынам, усе «нетрывіяльныя» нулі дзэта-функцыі — камплексныя лікі. Акрамя таго, яны размяшчаюцца сіметрычна адносна рэчаіснае восі і адносна вертыкалі і ляжаць у паласе , якая называецца крытычнаю паласою. Згодна з гіпотэзаю Рымана, яны ўсе знаходзяцца на крытычнай прамой .

Існуе даволі вялікая колькасць адмысловых функцый, звязаных з дзэта-функцыяй Рымана і аб’яднаных пад агульнай назваю дзэта-функцыі. Напрыклад:

якая супадае з дзэта-функцыяй Рымана пры q = 1 (бо сумаванне вядзецца ад 0, а не ад 1).
  • Полілагарыфм:
які супадае з дзэта-функцыяй Рымана пры z = 1.
якая супадае з дзэта-функцыяй Рымана пры z = 1 і q = 1 (бо сума бярэцца ад 0, а не ад 1).

Як функцыя рэчаіснай зменнай, дзэта-функцыя была ўведзена ў 1737 годзе Эйлерам, які і знайшоў формулу яе раскладання ў здабытак. Затым гэту функцыю разглядаў Дзірыхле і, асабліва паспяхова, Чабышоў пры даследаванні закону размеркавання простых лікаў. Але найбольш глыбокія ўласцівасці дзэта-функцыі былі выяўлены пазней, пасля працы Рымана (1859), у якой дзэта-функцыя разглядалася як функцыя камплекснай зменнай.

Зноскі