Перайсці да зместу

Дэяніра

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
Дэяніра
Пол жанчына
Бацька Эней[d], Dexamenus[d] або Дыяніс
Маці Алфея
Муж Геракл
Дзеці Glenus[d], Hodites[d], Макарыя, Ctesippus[d], Hyllus[d] і Glycisonetes[d]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Гвіда Рэні. «Выкраданне Дэяніры». Луўр

Дэяніра (стар.-грэч.: Δηϊάνειρα, Δῃάνειρα) — у грэчаскай міфалогіі[1] дачка калідонскага (або з Плеўрона) цара Айнея і Алфеі (або дачка Дыяніса), сястра Мелеагра, жонка Геракла, маці Гераклідаў.

Дэяніра і Мелеагр

[правіць | правіць зыходнік]

З ранніх гадоў Дэяніра ўмела абыходзілася са зброяй і кіравала калясніцай. Яе называюць ваяўніцай[2]. Пасля гібелі Мелеагра ўсе яго сёстры з гора ператварыліся ў птушак-цацарак, толькі Дэяніра і яшчэ адна сястра Горга захавалі чалавечае аблічча дзякуючы ўмяшанню Дыяніса.

Геракл і Дэяніра

[правіць | правіць зыходнік]
Эвелін дэ Морган. Дэяніра

Геракл, спусціўшыся ў царства мёртвых за Керберам, сустрэў там Мелеагра, які прасіў яго ўзяць у жонкі Дэяніру. Вярнуўшыся на Зямлю, Геракл прыёшоў да Айнея прасіць рукі яго дачкі. Аднак у Калідоне ў Геракла з'явіўся супернік - рачны бог Ахелой. Айней вырашыў, што руку Дэяніры атрымае той, хто выйдзе пераможцам у барацьбе. У бітве Ахелой звяртаўся да хітрыкаў, ператвараўся ў змяю і быка. Аднак, калі Геракл адламаў рог Ахелою ў абліччы быка, той быў пераможаны. У выніку Айней аддаў Гераклу Дэяніру ў жонкі. Пакінуўшы палац Айнея, Дэяніра і Геракл шмат падарожнічалі.

Калі на Геракла напалі дрыёпы Феадаманта, Дэяніра білася побач з ім і была паранена ў грудзі[3].

Ад Геракла яна нарадзіла чатырох сыноў — Гіла, Ктэсіпа, Глена, Аніта[4] (паводле Дыядора, трох: Гіла, Гленея і Гадыта[5]) і дачку — Макарыю.

Аднойчы Геракл прыйшоў з жонкай да ракі Эвен. Цераз гэту бурную раку перавозіў за плату падарожнікаў на сваёй шырокай спіне кентаўр Нес. Нес прапанаваў перанесці Дэяніру на іншы бераг, і Геракл пасадзіў яе на спіну кентаўра. Сам жа Геракл пераплыў бурную раку, але як толькі ён выйшаў на бераг, пачуў крык Дэяніры, якая клікала на дапамогу. Кентаўр, захоплены яе прыгажосцю, хацеў яе выкрасці. Геракл смяротна параніў яго стралой з лука. Нес, паміраючы і жадаючы адпомсціць, параіў Дэяніры сабраць яго кроў, бо яна нібы дапаможа ёй захаваць каханне Геракла.

Аднойчы, даведаўшыся, што Геракл сабраўся ажаніцца з захопленай ім у Эхаліі Іолай, Дэяніра прапітала крывёй Неса хітон і паслала яго Гераклу. Аднак кроў Неса, які загінуў ад стралы Геракла, змазанай жоўцю лернейскай гідры, апынулася ядам, ад якога ў страшных муках Геракл загінуў. Даведаўшыся пра тое, што выклікала смерць мужа, Дэяніра скончыла жыццё самагубствам, закалоўшыся мячом[6]; або павесіўшыся[7]. Яна памерла каля Трахіна, яе магіла каля Гераклеі пад гарой Этай; таксама магілу паказвалі ў Аргасе[8].

Дзеючая асоба трагедыі Сафокла «Трахінянкі» і трагедыі Сенекі «Геркулес на Эце». Авідзій склаў ліст Дэяніры да Геракла (Гераіды IX).

У гонар Дэяніры названы астэроід (157) Дэяніра, адкрыты ў 1875 годзе.

Зноскі

  1. Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.367-368
  2. Нон. Дзеянні Дыяніса XXXV 88
  3. Схолии к Аполлонию Родосскому. Аргонавтика I 1212 // Примечания В. Г. Боруховича в кн. Аполлодор. Мифологическая библиотека. Л., 1972. С.134
  4. Гесіёд. Пералік жанчын, фр.25 М.-У.; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка I 8, 1; II 7, 5-8
  5. Дыядор Сіцылійскі. Гістарычная бібліятэка IV 37, 1
  6. Сафокл. Трахінянкі 900—942
  7. Дыядор Сіцылійскі. Гістарычная бібліятэка IV 38, 3; Гігін. Міфы 36
  8. Паўсаній. Апісанне Элады II 23, 5