Кір Малодшы

Кір Малодшы
Нараджэнне	V стагоддзе да н.э.
Смерць	401 да н.э. бітва пры Кунаксе[d]
Род	Ахеменіды
Бацька	Дарый II[d]
Маці	Парысаціда[d]
Жонка	Аспасія з Факеі[d]

Кір Малодшы — малодшы сын персідскага цара Дарыя II і яго зводнай сястры Парысатыды. Ён нарадзіўся не раней за 423 г. да н.э. і карыстаўся асаблівай любоўю маці, якая спадзявалася высунуць яго ў спадчыннікі прастола ў абыход старэйшага сына Арсака (Аршака) (пасля Артаксеркс II).

Калі Дарый вырашыў працягнуць барацьбу з Афінамі шляхам падтрымкі лакедэманян у Пелапанескай вайне, Парысатыдзе ўдалося (у 407 г.) пераканаць яго прызначыць юнага Кіра сатрапам Лідыі, Фрыгіі і Кападокіі, а таксама галоўнакамандуючым усіх войскаў у Анатоліі. У саюзе са спартанскім адміралам Лісандрам Кір перамог Афінскую імперыю і набыў папулярнасць у па-антыафінску настроеных полісах Элады.

Пасля смерці Дарыя ў Персію пад імем Артаксеркса II панаваў старэйшы брат Кіра, Аршак. Карыйскі сатрап Тысаферн, быўшы цесцем новага цара, тут жа стаў пераконваць яго ў змове Кіра, аднак дзякуючы заступніцтву маці таму ўдалося выехаць з Вавілона ў сваю сатрапію, дзе ён прыняўся з дапамогай грэчаскіх саюзнікаў рыхтаваць звяржэнне брата.

Пад маркай падрыхтоўкі паходу ў Пісідыю і спрэчкі з Тысафернам за гарады Іоніі Кір сабраў пад сваімі сцягамі да 20 000 ратнікаў, большасць з якіх складалі грэчаскія найміты. Увесну 401 г. да н.э. яны рушылі на паўднёвы ўсход. Дасягнуўшы берагоў Еўфрата, Кір абвясціў пра свой намер дамагацца звяржэння брата і без супраціўлення ўвайшоў у межы Месапатаміі.

Грэчаскія найміты Кіра атрымалі перамогу над спешна сабраным Артаксерксам пры падтрымцы Тысаферна войскам у бітве пры Кунаксе, але Кір загінуў і з яго смерцю перамога абярнулася паражэннем. Тысаферну хітрасцю ўдалося схапіць і забіць грэчаскіх правадыроў, уключаючы спартанца Клеарха. Грэкі, якія выжылі ў бітве, пад кіраўніцтвам Ксенафонта не без прыгод дабраліся да чарнаморскага ўзбярэжжа; падзеі гэтыя апісаны Ксенафонтам у знакамітым сачыненні «Анабасіс Кіра».

Грэчаскія і персідскія падыходы пры ацэнцы асобы Кіра разыходзяцца. Для персаў ён — сікафант, які з-за асабістага славалюбства прывёў чужакоў у сэрца роднай краіны. Для Ксенафонта ён — увасабленне ўсіх элінскіх дабрадзейнасцей, першы варварскі кіраўнік з грэчаскім выхаваннем, прадцеча элінізму.