Маніфест Кіра

	; Пярэдняя частка
	; Пярэдняя частка
	Маніфест Кіра. 539
Матэрыял	гліна
	Брытанскі музей
	(інв. 90920)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Цыліндр Кіра — гліняны цыліндр, на якім Кір Вялікі загадаў выбіць клінапісам спіс сваіх перамог і міласцівых учынкаў, а таксама пералік продкаў. Артэфакт быў выяўлены пры раскопках Вавілона ў 1879 годзе і паступіў у Брытанскі музей.

Цыліндр атрымаў шырокую вядомасць пасля таго, як апошні шах Ірана ў 1960-я гады абвясціў нанесены на яго тэкст першай у гісторыі дэкларацыяй правоў чалавека: Кір выказваецца за адмену рабства і за свабоду веравызнання. Шах паабяцаў будаваць сваю палітыку ў адпаведнасці з запаветамі заснавальніка персідскай дзяржаўнасці.

Утрыманне[правіць | правіць зыходнік]

У даволі вялізнай прадмове маніфеста малююцца «бязладдзе» вавілонскага цара Набаніда і крыўды, якія ён прычыніў богу Мардуку, храму Эсагіле і Вавілона. Калі цярпенне бога Мардука вычарпалася, ён адшукаў Кіра, цара Аншана, уручыў яму ўладу над народамі і, нарэшце, даручыў яго клопатам Вавілон, народ якога сустракаў яго з вялікай радасцю як збавіцеля ад паганага цара Набаніда. У канцы маніфеста змешчана малітва да вавілонскіх багоў аб пасланні дабрабыту Кіру і яго сыну і спадчынніку Камбісу. У гэта апраўленне змешчаны ўласна тэкст маніфеста, напісаны ад асобы Кіра.

Ён адкрываецца поўнай тытулатурай Кіра, складзенай на вавілонскі лад: «Я — Кір, цар мностваў, цар вялікі, цар магутны, цар Вавілона, цар Шумера і Акада, цар чатырох кірункаў свету, сын Камбіса, цара вялікага, цара Аншана, нашчадак Тэіспа, цара вялікага, цара Аншана, вечнае царскае семя, кіраванне якога любяць багі Бэл і Набу, валадарства якога прыемна для іх сардэчнай радасці». Затым у «Маніфесце» ад асобы Кіра гаворыцца, як яго шматлікія войскі мірна ўступілі ў Вавілон. Пасля гэтага ідзе пералік мерапрыемстваў, ажыццёўленых Кірам, якія цалкам пацвярджаюцца іншымі крыніцамі.

Кір прэтэндаваў на ролю цара-вызваліцеля, і ён выканаў свае абяцанні, дадзеныя народам, якія скарыліся яго ўладзе. Выпадак у гісторыі выключны, але цалкам вытлумачальны. Імкнучыся да сусветнага валадарства, Кір добра разумеў, што пры дапамозе аднаго персідскага войска толькі гвалтам яму гэтай мэты не дасягнуць. Ён разумеў таксама, што краіны старажытнай цывілізацыі, якія сталі аб’ектам персідскіх заваяванняў, паражоны смяротнай хваробай і гатовы бачыць у ім свайго збавіцеля. Кір умела выкарыстоўваў гэту акалічнасць, чым і тлумачацца як яго дзіўныя ваенныя поспехі, так і рэпутацыя «бацькі» і «вызваліцеля», якая замацавалася за ім у памяці не толькі персаў, але і заваяваных ім народаў, у тым ліку вавіланян, грэкаў і іўдзеяў.

Кір у «Маніфесце» казаў: «Ад [……] да Ашура і Сузаў, Агадэ, Эшнуны, Замбана, Метурну, да межаў краіны Куці, гарадоў [па той бок] Тыгра, жытло якіх было заснаваны ў глыбокай старажытнасці, багоў, якія жылі ў іх, я вярнуў на іх месцы і зрабіў іх вечнае жытло. Я сабраў усіх іх людзей і вярнуў у іх паселішчы. І багоў Шумера і Акада, якіх Набанід у гневе ўладара багоў перанёс у Вавілон, па загадзе бога Мардука, вялікага пана, я ўдачна змясціў у іх палацы, жытло радасці сэрца».

Ажыццяўленне гэтай меры, якая мела першараднае значэнне для лёсаў стваранай ім Персідскай імперыі, Кір пачаў адразу ж пасля заваявання Вавілона. «З кісліму па адару-месяц (з 25 лістапада 539 па 23 сакавіка 538 года да н.э.) багі краіны Акад, якіх Набанід звёз у Вавілон, вярнуліся ў свае рэзідэнцыі», — паведамляе вавілонская хроніка. Гэты крок выклікаў усеагульнае ўхваленне вавіланян. Ён сімвалізаваў вяртанне да міру і звыкламу парадку.