Паласатая плямістасць лісця збожжавых
Паласатая плямістасць лісця збожжавых — грыбковае захворванне збожжавых, выкліканае відам гельмінтаспорый злакавы (Pyrenophora tritici-repentis) (syn. Helminthosporium gramineum, Drechslera tritici-repentis, Drechslera graminea)[1]. Па ранейшай навуковай назве грыбковага патагену ў крыніцах таксама сустракаецца пад назвай паласаты гельмінтаспарыёз[2].
Сімптомы і шкоднасць[правіць | правіць зыходнік]
Гэта звычайнае захворванне збожжавых, якое часцей сустракаецца ў раёнах іх вырошчвання з прахалодным і вільготным кліматам. Упершыню з’явілася ў 1980-я гады. З ХХ стагоддзя яго шкоднасць пастаянна павялічваецца. Высокая ступень выяўленасці гэтай хваробы назіралася ў Польшчы ў 1990-я гады[3].
Хвароба развіваецца галоўным чынам на пшаніцы, жыце і трыцікале. Можа прывесці да страт ураджайнасці да 5-50 %. З’яўляецца рэдка і ў нізкай ступені на ячмені. Можа пашкоджваць цімафееўку лугавую (Phleum pratense). Захворванне развіваецца ў асноўным вясной і восенню[4].
Сімптомы[правіць | правіць зыходнік]
Першыя сімптомы з’яўляюцца на самых старых (ніжніх) лістах, потым паступова хвароба захоплівае ўсё вышэйшае і вышэйшае лісце. Сімптомамі з’яўляюцца бледна-жоўтыя плямы лінзападобнай або няправільна авальнай формы, акружаныя хларатычнай аблямоўкай, якія потым падаўжаюцца і становяцца светла-карычневымі[2]. Часам плямы не маюць межаў, альбо адбываецца толькі хлароз. Часта назіраецца невялікі некроз у сярэдзіне плямы. Пры высокай інтэнсіўнасці хваробы плямы зліваюцца паміж сабой, і заражаны ліст адмірае[1]. На плямах можа назірацца аліўкава-буры канідыяльны налёт грыба. Плямістасць асабліва праяўляецца ў перыяд цвіцення і налівання зерня. Лісце расшчапляецца, засыхае і адмірае. Ва ўспрыімлівых сартоў міцэлій грыба дыфузны, развіваецца ў тканках расліны, захоўваецца таксама ў зерні, пры прарастанні якога разбураюцца зародкавыя карані[2]. Расліны ўстойлівых сартоў пашкоджваюцца месцамі, грыбніца ў зародак не пранікае, яго каранёвая сістэма здаровая[2].
Эпідэміялогія[правіць | правіць зыходнік]
Збуджальнік зімуе на раслінных рэштках, на заражаным збожжы, на дзікіх травах і на азімых. Вясной на іх развіваюцца псеўдатэцыі . Палавыя споры (аскаспоры), якія яны вырабляюць, выклікаюць першасную інфекцыю . Іх нясе вецер. На працягу вегетацыйнага перыяду на заражаных раслінах ствараюцца канідыяльныя споры . Яны разносяцца ветрам і з’яўляюцца крыніцай другаснай інфекцыі , распаўсюджваючы хваробу[1].
Від Pyrenophora tritici-repentis можа развівацца пры шырокім дыяпазоне тэмператур. Аднак для заражэння раслін патрэбен даволі працяглы вільготны час. Неабходны час увільгатнення для лісця складае 12-24 гадзіны, у залежнасці ад успрымальнасці дадзенага сорту збожжавых да гэтага захворвання. Спораваму прарошчванню спрыяюць таксама высокія тэмпературы — 20-28 o C. Пры спрыяльных для ўзбуджальніка умовах інкубацыйны перыяд хваробы складае 3-8 дзён[1].
Меры аховы[правіць | правіць зыходнік]
Хвароба прадухіляецца альбо абмяжоўваецца такімі мерамі[1]:
- якасны збор рэшткаў ураджаю
- выкарыстанне агратэхнічных метадаў лячэння для паскарэння раскладання рэшткаў раслін
- вырошчванне сартоў, менш схільных да захворвання
- пры вырошчванні адчувальных сартоў выкарыстанне не збожжавых папярэднікаў .
Такія метады лячэння могуць ліквідаваць хваробу або значна паменшыць яе. Аднак, калі патрабуецца хімічная абарона, варта выкарыстоўваць хлоранітрылавыя (хлораталаніл ), трыязолавыя (эпоксіканазол ), стробілурыны (азоксістрабін ), імідазолавыя (прохлараз ) фунгіцыды . Апырскванне ажыццяўляецца галоўным чынам у фазе флагавага ліста, а пры масавым з’яўленні хваробы — яшчэ раней[1].
Зноскі
- ↑ а б в г д е red.: Selim Kryczyński i Zbigniew Weber. Fitopatologia. Tom 2. Choroby roślin uprawnych. — Poznań: PWRiL, 2011. — С. 280-283. — ISBN 978-83-09-01077-7.
- ↑ а б в г Буга С. Ф. Гельмінтаспарыёзы // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз.. — С. 30
- ↑ Fiedorow Zofia, Gołębniak Barbara, Weber Zbigniew. Choroby roślin rolniczych. — Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 2008. — ISBN 978-83-7160-468-3.
- ↑ Notatnik rolnika. Brunatna plamistość liści zbóż (10 мая 2017).(недаступная спасылка)