Поліэстэрнае валакно
Поліэстэрнае валакно (міжнародная абрэвіятура PES) — гэта сінтэтычныя вырабы з групы тэкстыльных валокнаў з поліэтылентэрэфталату (ПЭТ), полібутылентэрэфталату (ПБТ) і політрыметылентэрэфталату (ПТФ). Абазначэнне поліэфірных валокнаў звычайна адносіцца да вырабаў з ПЭТ, з якога зроблена пераважная большасць валокнаў[1].
Гістарычнае развіццё[правіць | правіць зыходнік]
Натуральны поліэстэр вядомы прыкладна з 1830 года, першы сінтэтычны поліэстэр быў выкарыстаны ў Першую сусветную вайну ў якасці воданепранікальнага матэрыялу . Сінтэтычнае поліэфірнае валакно было вынайдзена ў Англіі ў 1941 годзе і прамыслова вырабляецца з 1947 года[2].
У 2012 годзе сусветная вытворчасць поліэстэрных валокнаў дасягнула 53 мільёнаў тон, з якіх 63 % у выглядзе нітак і 37 % як валокнавая маса. (У 2004 года агульная вытворчасць склала 29 млн т)[3].
Хімічны склад[правіць | правіць зыходнік]
Валакно — гэта лінейная макрамалекула, галоўны ланцуг якой -[-CO-O-]- складаецца як мінімум на 85 % з эстэру, атрыманага шляхам полікандэнсацыі[1].
Вытворчасць[правіць | правіць зыходнік]
Асноўнай сыравінай з’яўляецца нафта, з якой атрымліваюць дыметылтэрэфталат і гликоль. У выніку полікандэнсацыі абодвух злучэнняў утвараецца поліэтылентэрэфталат[4].
Уласцівасці і прымяненне поліэстэрных валокнаў[правіць | правіць зыходнік]
Поліэстэрныя валокны можна знайсці практычна ва ўсіх тэкстыльных вырабах[5].
Да найбольш важных станоўчых асаблівасцяў можна аднесці:
Высокая ўстойлівасць да святла, надвор’я і мікраарганізмаў (шторы, заслоны)
Нізкая вільгоцеўспрымальнасць (хуткае высыханне)
Многія ўласцівасці можна лёгка палепшыць з дапамогай хімічных або механічных працэсаў. Напрыклад:
Падвышаная малекулярная арыентацыя можа павялічыць трываласць (корды для шын, канвеерныя стужкі, швейныя ніткі)
Догляд вырабаў з поліэстэрнага валакна[правіць | правіць зыходнік]
Белую або светлую трыкатажную ніжнюю бялізну можна сціраць у кіпені. Гальштукі, шалікі, хусткі і іншыя «шаўковыя» тканіны мыюць толькі ў цёплай вадзе. Тлушчавыя плямы выдаляюцца толькі перхлорэтыленам або бензінам. Гэтыя вырабы можна гладзіць толькі праз мокрую анучу пры тэмпературы да 160 °C. Для змешаных тканін з поліэстэру і воўны тэмпература вады для мыцця можа падымацца да 30 °C і прасы не павінны перавышаць 150 °C[6].
Уздзеянне на навакольнае асяроддзе[правіць | правіць зыходнік]
Поліэстэрныя валокны і вырабы з іх з’яўляюцца найбуйнейшай крыніцай мікрапластыку, які забруджвае прыроду. Вылучэнне мікрапластыку адбываецца ў асноўным падчас мыцця адзення з поліэстэру, калі падчас аднаго цыклу мыцця вылучаюцца сотні тысяч драбнюткіх поліэфірных валокнаў і фрагментаў[7].
Уплыў на здароўе чалавека[правіць | правіць зыходнік]
Даказана, што поліэстэр, як і іншыя Сінтэтычныя валокны, аказвае негатыўнае ўздзеянне на лёгкія пры ўдыханні яго драбнюткіх валокнаў. Ёсць шэраг даследаванняў, якія паказваюць, што ў рабочых на заводах па апрацоўцы сінтэтычных валокнаў, у тым ліку поліэстэру, з цягам часу ўзнікалі такія сімптомы, як кашаль і дыхавіца ў выніку хранічных запаленчых рэакцый, выкліканых валокнамі, якія затрымліваюцца ў лёгкіх і могуць заставацца там назаўсёды з-за іх нераскладальнасці. У выпадку працяглага высокага ўздзеяння гэта прыводзіць да развіцця пнеўмасклерозу[8][9].
Зноскі
- ↑ а б textiletechinfo.com(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 9 лютага 2014. Праверана 24 мая 2023.
- ↑ de.scribd.com.
- ↑ textilescommittee.nic.in.
- ↑ teonline.com(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 чэрвеня 2017. Праверана 24 мая 2023.
- ↑ Pospíšil a kol.: Příručka textilního odborníka, SNTL Praha 1981, str. 184—191
- ↑ dormando.de(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 7 красавіка 2017. Праверана 24 мая 2023.
- ↑ https://www.theguardian.com/science/2016/sep/27/washing-clothes-releases-water-polluting-fibres-study-finds
- ↑ https://medium.com/@sayanbasak/are-we-breathing-in-microplastics-a-soft-touch-perspective-433767fcb04e
- ↑ https://thorax.bmj.com/content/thoraxjnl/30/2/204.full.pdf
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Alfons Hofer, Stoffe : 1. Textilrohstoffe, Garne, Effekte, str. 359—389, 7. völlig überarbeitetet Auflage, Frankfurt am Main: Deutscher Fachverlag, 1992, ISBN 3-87150-366-5
- Denninger/Giese: Textil- und Modelexikon, Deutscher Fachverlag Frankfurt/Main 2006, ISBN 3-87150-848-9, str. 550—551
- Denninger: Lexikon Technische Textilien, Deutscher Fachverlag Frankfurt/Main 2009, ISBN 978-3-86641-093-0, str. 318
- Loy: Chemiefasern für technische Textilprodukte, Deutscher Fachverlag 2008, ISBN 978-3-86641-197-5, str. 34-43
 | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Прыродныя (натуральныя) |
| ||||||
| Хімічныя |
| ||||||