Ядзерная зброя Казахстана
У цяперашні час у Казахстане няма ядзернай зброі.
Пасля распаду СССР, Казахстану дастаўся велізарны ядзерны патэнцыял — чацвёрты ў свеце па сваёй магутнасці. Аднак, на момант здабыцця суверэнітэту Алма-Ата не мела тэхнічнай магчымасці ўжываць ядзерную зброю, што застаўся на тэрыторыі Казахстана ад СССР.[1]
На тэрыторыі Казахстана знаходзіліся найбуйнейшыя ў СССР выпрабавальныя, касмічныя і ядзерныя палігоны — Эмба, Сары-Шаган (Прыазерск), Байканур (таксама вядомы як Ленінск або Тюратам), Сяміпалацінскі палігон.
Першы прэзідэнт Казахстана Нурсултан Назарбаеў адмовіўся ад атамных боегаловак, атрыманых у спадчыну ад савецкага войска (Лісабонскі пратакол падпісаны 22 мая 1992 года). Гэта рашэнне віталі ЗША, Еўропа і ААН. Сяміпалацінскі атамны палігон быў зачынены яшчэ раней (1991). Па сцвярджэнні Нурсултана Назарбаева, адмова ад ядзернай зброі забяспечыў краіне значна больш эфектыўную бяспеку і прынёс магчымасць прыцягнуць масавыя інвестыцыі ў эканоміку краіны[2].
13 снежня 1993 г. Вярхоўны Савет РК прыняў пастанову «Аб далучэнні да Дамовы аб нераспаўсюджанні ядзернай зброі». Падпісана пагадненне паміж РК і ЗША аб знішчэнні шахтавых пускавых установак МБР, ліквідацыі наступстваў аварыйных сітуацый і прадухіленні распаўсюджвання ядзернай зброі.
У 1994 г. Казахстан, Расія, Вялікабрытанія і ЗША падпісалі Мемарандум аб гарантыях бяспекі ў сувязі з далучэннем Казахстана да Дамовы аб нераспаўсюджванні ядзернай зброі. Пазней да гарантый далучыліся Кітай і Францыя.
У гэтым жа 1994 годзе Казахстан праз В. Метэ прадаў ЗША уран на 24 ядзерныя бомбы (90 працэнтаў, 600 кілаграмаў). Сабраны для падводнага ядзернага паліва.[3]
У красавіку 1995 Казахстан вывез усе ядзерную зброю ў Расею.[1]
27 мая 1995 г у штольні былога Сяміпалацінскага ядзернага палігона быў знішчаны апошні ядзерны зарад.
У 1996 г з Казахстана у Расію былі выведзеныя стратэгічныя бамбавікі.
У верасні 1996 г. у адпаведнасці з Дамовай аб скарачэнні наступальных узбраенняў (СНУ-1) і Лісабонскай пратаколам скончаныя працы па дэмантажы МБР і шахтавых пускавых установак у Жангиз-Тобе (а неўзабаве і ў Державинске). У Расею былі выведзеныя абодва дыслакаваныя тут дывізіі расейскіх Ракетных войскаў стратэгічнага прызначэння.
30 верасня 1996 г. Казахстан далучыўся да Дамовы аб ўсеагульным забароне ядзерных выпрабаванняў.
У ліпені 2000 г. на былым Сяміпалацінскам выпрабавальным палігоне была знішчана апошняя ходні для ядзерных выпрабаванняў.
Аднак на тэрыторыі Сяміпалацінскага палігона захаваўся (на 2002 год) аб'ект, які не зможа разбурыць прамое ядзерную трапленне. Там раней захоўвалася ядзерная зброя.[4]
2008 год — кандыдатура Прэзідэнта Казахстана Нурсултана Назарбаева вылучана на суісканне Нобелеўскай прэміі міру, за ўклад казахстанскага лідара ў нераспаўсюджванне ядзернай зброі.[5][6]
Заўвагі[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ а б Міф аб ядзерным раззбраенні — 10 Ліпеня 2008 — Наш Свет — Казахстанская Рэспубліканская Газета Архівавана 19 сакавіка 2011.
- ↑ Выступленне Дзяржаўнага сакратара РК К. Саудабаева на сімпозіуме 29 жніўня 2007года — akorda.kz Архівавана 21 снежня 2007.
- ↑ Аперацыя «Сапфір». Як амерыканцы ў 1994 годзе таемна купілі ў Казахстана уран на 24 ядзерныя бомбы (гісторыя)
- ↑ У Казахстане ёсць ядзерную зброю / Дзень за днём / Інтэрнэт-газета.
- ↑ У Злучаных Штатах Амерыкі кандыдатура Прэзідэнта Казахстана Нурсултана Назарбаева вылучана на суісканне Нобелеўскай прэміі міру » Агенцтва «Медыя-Сістэм»(недаступная спасылка)
- ↑ Нобелеўская прэмія для Назарбаева — 11 Ліпеня 2008 — KAZAKHSTAN PORTAL