Іван Фёдаравіч Вадкоўскі
| Іван Фёдаравіч Вадкоўскі | |
|---|---|
| Дата нараджэння | 1790 |
| Дата смерці | 1849 |
| Бацька | Fyodor Vadkovsky[d] |
| Маці | Yekaterina Ivanovna Chernysheva[d] |
| Грамадзянства | |
| Прыналежнасць |
 |
| Званне | палкоўнік |
| Камандаваў | батальёнам |
| Бітвы/войны | вайна 1812 года: Бітва пад Кульмам |
Іван Фёдаравіч Вадкоўскі[1] (1790 — 1849) — палкоўнік, батальённы камандзір лейб-гвардыі Сямёнаўскага палка (1820)[1]; адзін з чатырох афіцэраў, асуджаных па справе аб паўстанні Сямёнаўскага палка, брат дзекабрыстаў Фёдара Фёдаравіча і Аляксандра Фёдаравіча Вадкоўскіх.
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]Сям'я
[правіць | правіць зыходнік]
Старэйшы сын сапраўднага тайнага саветніка, камергера і сенатара Фёдара Фёдаравіча Вадкоўскага (1764—1806) і Кацярыны Іванаўны Вадкоўскай (нар. 1766) народжанай графіні Чарнышовай.
Сёстры Вадкоўскіх — Соф'я Фёдараўна Вадкоўская-Безабразава-Ціміразева і Кацярына Фёдараўна Вадкоўская-Крыўцова актыўна ўдзельнічалі ў лёсе братоў-дзекабрыстаў праз сваіх мужоў-губернатараў. Яны блізка сябравалі з А. С. Пушкіным, В. А. Жукоўскім. Пасаджаным бацькам на вяселлі Кацярыны быў гісторык М. М. Карамзін. А яе адзіная дачка — Соф'я Мікалаеўна Крыўцова стала жонкай Пампея Мікалаевіча Бацюшкава, своднага брата паэта К. М. Бацюшкава.
Жонка — Елізавета Аляксандраўна Вадкоўская (народжаная Малчанава).
Дзеці:
- Кацярына Вадкоўская (Дохтурава) (? — 1881, муж — Сяргей Іванавіч Дохтураў)
- Варвара Вадкоўская (Каценіна) (1821—1863, муж А. А. Каценін)
- Фёдар Вадкоўскі (1824—1880, жонка Кацярына Васільеўна Цютчава).
Таксама апекаваў свайго непаўнагадовага пляменніка — сына рана памерлага брата Паўла.
Воінская служба
[правіць | правіць зыходнік]Вызначаны ў лейб-гвардыі Сямёнаўскі полк у 1807 годзе. У 1812 — падпаручнік. Удзельнік вайны 1812 года і замежных паходаў. У ягонай палатцы начаваў паручнік Чычэрын.
З успамінаў Чычэрына:
Бывайце спакой і сібарыцкае існаванне; стомлены, брудны, галаднаваты, без ложка, я ўсё-такі гатовы дабраслаўляць неба, абы поспехі нашы працягваліся. Цяпер у мяне няма нават палаткі. Сёння раніцай святлейшы (Кутузаў — заўв. Аўт.) У даволі ветлівых выразах папрасіў яе ў мяне, а я не так кепска выхаваны, каб адмовіць. І вось я перабраўся да Вадкоўскага, дзе вельмі нязручна; а ў маёй палатцы змяшчаецца лёс Еўропы.
Вызначыўся пад Кульмам, прыняўшы камандаванне «гасударавай ротай» палка. З 1820 — камандзір 1-га батальёна Сямёнаўскага палка.
Паўстанне ў палку
[правіць | правіць зыходнік]У красавіку 1820 вядомы сваім гуманным адносінах да падначаленых камандзір лейб-гвардыі Сямёнаўскага палка генерал-маёр Я. А. Пацёмкін быў зняты. Па рэкамендацыі Аракчэева новым камандзірам стаў Р. Я. Шварц з указаннем «падцягнуць полк». У палку, дзе раней былі адмененыя цялесныя пакаранні і прапаведавалася паважлівае стаўленне да ніжэйстаячых, стала ўкараняцца палачная дысцыпліна. З мая па кастрычнік 1820 г. было пакарана 44 салдата, яны атрымалі ў агульнай складанасці 14250 палачных удараў[2]. Шварц, на думку многіх, хто яго ведаў, быў вельмі неўраўнаважаным чалавекам і абражаў салдат і афіцэраў.
У маі 1820 Вадкоўскі, бачачы становішча, якое склалася ў палку, прыняў рашэнне сустрэцца з новым палкавым камандзірам «для прадстаўлення заўваг». Начальнік гвардзейскага штаба Бенкендорф, даведаўшыся пра гэта, выклікаў да сябе Вадкоўскага і звярнуў увагу на тое, што гэта не прынясе карысці, а толькі накліча на полк непрыемнасці, што варта дачакацца вяртання Аляксандра I (шэфа палка) з-за мяжы і звярнуцца асабіста да яго. Вадкоўскі, як і многія іншыя афіцэры-сямёнаўцы стаў шукаць магчымасці перайсці ў іншы полк.
Увечары 16 rастрычніка 1820 года 1-я рота («гасударава») 1-га батальёна, якім камандаваў Вадкоўскі, самавольна выйшла «на пераклічку» і вылучыла патрабаванне аб зняцці Шварца. Пасярэднікамі пры перамовах паміж салдатамі і камандаваннем выступалі капітан 1-й роты М. І. Кашкараў і Вадкоўскі (Шварц ухіліўся ад удзелу ў падзеях). Пасля безвыніковых перамоваў «гасударава рота» была зведзена ў Манеж, а потым адпраўлена ў Петрапаўлаўскую крэпасць. Даведаўшыся пра гэта узбунтаваліся яшчэ 3 роты першага батальёна. Вадкоўскі хадайнічаў перад камандаваннем аб вызваленні першай роты і атрымаў адмову. Тады з падчынення выйшаў увесь полк. У 4 гадзіны раніцы 18 кастрычніка каля 4 тысяч салдат сабралася на палкавым двары. Яны запатрабавалі альбо вызваліць 1-ю роту, альбо злучыць увесь полк у крэпасці. Камандаванне пагадзілася на другое. Пасля пакарання «завадатараў» з ліку салдат і расфарміравання палка па арміі 21 жніўня 1821 года быў выдадзены загад аб арышце М. І. Кашкарава, І. Ф. Вадкоўскага[1]. Аляксандр I быў упэўнены, што дзеянні салдат Сямёнаўскага палка накіроўваліся тайным таварыствам[3]:
Ніхто на свеце мяне не пераканае, што гэтае здарэнне было выдумана салдатамі або адбывалася адзіна, як паказваюць, ад жорсткага абыходжання з гэтымі палкоўніка Шварца. Ён быў заўсёды вядомы як добры і спраўны афіцэр і камандаваў з гонарам палком. З-за чаго ж зрабіцца яму варварам? Па маім перакананні тут крыюцца іншыя прычыны. Выкліканне, здаецца, было не ваеннае, бо ваенны ўмеў бы іх прымусіць ўзяцца за стрэльбу, чаго ніхто з іх не зрабіў, нават цесака не ўзяў… Прызнаюся, што я яго прыпісваю тайным таварыствам
У тым жа духу вялося і следства. Следчая камісія пад кіраўніцтвам А. Ф. Арлова працавала ў Віцебску. Вадкоўскі на допытах абвяргаў здагадкі аб падстраканні афіцэрамі салдат да бунту. Ён напісаў пра падзеі 1820 «апраўдальны артыкул», які перадала Аляксандру I сястра Вадкоўскага Соф'я Фёдараўна. Суд адбыўся 15 красавіка 1822 года, прысуд вынесены 22 красавіка. Вадкоўскі, Кашкараў і адстаўны палкоўнік Ермалаеў былі прысуджаныя да пазбаўлення чыноў, маёмасці і смяротнага пакарання[1]. Аўдытарыянскі дэпартамент (кіраванне ваенна-судовай часткай у рускай арміі) скончыў разгляд да жніўня 1822, знізіў пакаранне і перадаў справу імператару Аляксандру, які так і не вынес рашэнне па ёй. Да 1826 года знаходзіўся ў Віцебскай турме[1].
Толькі ў студзені 1826 года справу з аўдытарыяту запатрабаваў Мікалай I. 27 лютага 1827 года Мікалай загадаў адправіць Вадкоўскага ў тым жа чыне ў Каўказскі корпус папярэдне «вытрымаўшы ў крэпасці» два з паловай гады. У маі 1827 Вадкоўскі дамогся адстаўкі. Па дакладу генерала Патапава вялікаму князю Канстанціну Вадкоўскі «не змяніў свайго шкоднага ладу думак» і стараннасці ў службе не аказваў.
Пасля адстаўкі Вадкоўскі жыў у сваім маёнтку Пятроўскае Арлоўскай губерні пад негалосным паліцэйскім наглядам.
Зноскі
- ↑ а б в г д Вадковские: Иван Фёдорович // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 98. — 737 с.
- ↑ Фёдоров В. А. Солдатское движение в годы декабристов. 1816—1825 гг. М., 1963, с.92
- ↑ Из письма к Аракчееву 2 ноября 1820 г. («Русский архив», 1870, № 1, с.63)
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Вадковский И. Ф. Записки полковника Вадковского. 1820—1821. (Оправдательная статья)//Русская старина, 1873.— Т.7.— № 5.— с. 303—314.
- Мемуары декабристов. — М.: Издательство МГУ, 1981, с. 323—324.
- В. Дорофеев, «Елецкие декабристы», газета «Красное знамя», 2 декабря 1982 года,
- В. Дорофеев, «Бунтарский род», газета «Орловская правда», 14 декабря 1982 года,
- В. Дорофеев, «Умышлял на цареубийство», еженедельник «Литературная Россия», 5 сентября 1986 года.
- Владлен Дорофеев, книга «Лекарство от одиночества», повесть «Бунтарский род», Москва, 2005 г., ISBN 5-7949-0136-5
- Мельнікаў, М. Ф. Вадкоўскія / М. Ф. Мельнікаў // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2: Беліцк — Гімн / Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1994. — 537 с. — 20 000 экз. — ISBN 5-85700-142-0. — С. 179.
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]- Из рода Вадковских Архівавана 25 студзеня 2021.
- «Отсутствующие всегда виновны…» Статья А. Ю. Андреева на сайте «Музей декабристов»