Ільяс Джансугураў

Ільяс Джансугураў
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	1 мая 1894(1894-05-01)
Месца нараджэння	Капальскі павет[d], Сямірэчанская вобласць, Сцяпное генерал-губернатарства, Расійская імперыя
Дата смерці	26 лютага 1938(1938-02-26) (43 гады)
Месца смерці	Алматы, Алмацінская вобласць, Казахская ССР, СССР
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Жонка	Фаціма Габітава
Дзеці	Булат Ільясавіч Габітаў[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, драматург, журналіст
Грамадская дзейнасць
Партыя	КПСС
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ільяс Джансугураў (каз.: Ілияс Жансүгіров; 1 мая 1894 — 26 лютага 1938) — казахскі паэт, класік казахскай літаратуры. Першы старшыня Саюза пісьменнікаў Казахстана (1934—1936).

Біяграфія

Нарадзіўся 1 мая 1894 года ў ауле № 4 Аксуйскай воласці Капальскага павета Сямірэчанскай вобласці. Паходзіў з роду матай племя найман Сярэдняга жуза. Да 1920 года ён жыў і рос у ауле, пас жывёлу і займаўся земляробствам. У той час ён не мог атрымаць адпаведнага навучання, бо ў яго раёне адсутнічалі школы. Займаўся самаадукацыяй, умеў чытаць і пісаць на казахскай. У 1916 годзе пазнаёміўся з творамі Абая, Шангерэя, Байтурсынава, Дулатава, Карашава, Кудайбердыева і прачытаў усе выданні «Улен Кітаб» казахскай літаратуры.

Пасля заканчэння кароткатэрміновых настаўніцкіх курсаў у Ташкенце (1920 года) працаваў настаўнікам, быў супрацоўнікам газеты «Тілшi» («Карэспандэнт»; цяпер «Жетысу»).

З 1922 года загадваў інстытутам асветы ў Дакладным (Алматы). У 1925—1928 гадах вучыўся ў Камуністычным інстытуце журналістыкі ў Маскве. У 1928—1932 гадах — супрацоўнік газеты «Еңбекшi қазақ» (цяпер «Егемен Қазақстан»).

У 1932—1934 гадах — старшыня арганізацыйнай камісіі і 1-й старшыня Саюза пісьменнікаў Казахстана. Удзельнік Першага з’езда савецкіх пісьменнікаў (1934). З 1934 года — рэдактар ​​Казпалітвыдата, адначасова з’яўляецца сябрам ЦВК КазАССР.

У 1937 годзе арыштаваны па палітычным абвінавачанні, а 26 лютага 1938 года расстраляны па прысудзе «тройкі». Рэабілітаваны пасмяротна ў 1957 годзе.

Асабістае жыццё

Быў жанаты 4 разы.

• Першая жонка (1912—1914) — Жаміла, была ўдавой яго дзядзькі (дачка мясцовага бая).
• Другая жонка (1922—1925) — Аманша Берэнтаева, памерла будучы цяжарнай і з аслабленым здароўем, не вытрымала перадродавых схватак, у той момант Джансугураў быў у ад’ездзе на вучобе ў Камуністычным інстытуце журналістыкі ў Маскве.
• Трэцяя жонка (1929—1931) — Фаціма (Баціма) Тарэбаева. Дзеці ў шлюбе: сын Саят і дачка Сайра. Падчас ад’езду Фацімы на вучобу ў Маскву, Джансугураў завёў адносіны на баку з жонкай славутага педагога Біляла Сулеева Фацімой Габітавай. У 1931 годзе Джансугураў развёўся з Фацімой Тарэбаевай, а ў 1943-м яна памерла ад туберкулёзу.
• Чацвёртая жонка (1932—1938) — Фацімa Зайнулінаўна Габітавa (татарка па нацыянальнасці) (1903—1968). У сувязі з арыштам Біляла Сулеева развялася і ажанілася з Джансугуравым, а пасля его смерці за Мухтара Аўэзава.

Фаціма Габітава з Ільясам Джансугуравым у гасцях на лецішчы ў Максіма Горкага падчас першага з’езда пісьменнікаў СССР.

Дзеці ў шлюбе з Фацімой Тарэбаевай

• Саят Жансугураў (1930—2021) — гарняк, кандыдат тэхнічных навук. У Саята дзве дачкі Жамал (1956) і Рэзеда (1958)

Усынаўлённыя дзеці

Ільяс Джансугураў усынавіў двух дзяцей ад шлюба Фацімы Габітавай з Білялам Сулеевым:

• Сын — Жанібек Сулееў (1923—1943) — загінуў у Вялікую Айчынную вайну пад Смаленскам
• Сын — Азат Білялавіч Сулееў (1930—1997) — цюрколаг (перакладчык з казахскай на рускую)

Дзеці ў шлюбе з Фацімой Габітавай

• Дачка — Умут Жансугурава (1933—1997), урач. У шлюбе з Абдулахі Карсакбаевым мела сына Нурлана (1958—1985)
• Дачка — Ільфа Жансугурава-Жандосава (1935—2024) — педагог, выкладчыца нямецкай мовы, былы прэзідэнт фонду Ільяса Жансугурава. У шлюбе з Санджарам Джандасавым мела дачок — Ажар, Дзінар, Жанар, Фаціму і сына Кенена.
• Сын — Булат Ільясавіч Габітаў-Жангусураў (1937—2004) — вядомы казахстанскі кінадраматург. Быў двойчы жанаты. У першым шлюбе нарадзілася дачка Джаміля (1958), а ў другім Лейла (1967) і Уміль (1971)

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).