Алена Андрэеўна Кіш
| Алена Андрэеўна Кіш | |
|---|---|
 | |
| Дата нараджэння | 1889 |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 1949 |
| Грамадзянства | |
| Род дзейнасці | мастачка |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
.svg){kind=small}
Алена Андрэеўна Кіш (1889 або 1896, Слуцкі павет, цяпер Слуцкі раён Беларусі — 1949) — беларуская мастачка-прымітывістка, аўтарка маляваных дываноў.
Біяграфія[правіць | правіць зыходнік]
Мастачка-вандроўніца, значную частку жыцця хадзіла па вёсках і малявала дываны, часам за кавалак хлеба. Апошнія свае гады жыла ў малодшай сястры. Скончыла жыццё самагубствам, кінулася ў раку.[1]
Звесткі пра жыццё Алены Кіш і яе творы сабраны праз значны час пасля смерці мастачкі з ініцыятывы мастака Уладзіміра Басалыгі, які бачыў яе дываны ў дзяцінстве.
Значная калекцыя твораў захоўваецца ў архівах Заслаўскага гісторыка-культурнага музея.
Творчасць[правіць | правіць зыходнік]
Дываны з казачна-экзатычнымі сюжэтамі («Ліст да каханага», «Дзева на водах», «Рай», «У райскім садзе» і іншыя выраблены ў шматлікіх варыянтах[2]), адметны кампазіцыйным майстэрствам, своеасаблівым бачаннем і ўнікальнай вобразнасцю. Ёсць меркаванне, што змест твораў Алены Кіш звязаны з біяграфіяй мастачкі і ўяўленнем пра «жаночую долю» і марай пра «рай»[3]. Блізкасць да мясцовай традыцыйнай размалёўкі выявілася ў дэкаратыўнасці прапрацаваных дэталяў, лакальнасці колераў, шырокім выкарыстанні раслінных элементаў, акаймоўцы дываноў.
У снежні 2013 года адбылася выстаўка маляваных дываноў Алены Кіш «На шчасце» са збору Заслаўскага музея ў Мастацкай галерэі Міхаіла Савіцкага. Выстаўка падрыхтавана мастацтвазнаўкай Таццянай Бембель разам з беларускім мецэнатам Канстанцінам Цэрэтэлі[4]. Адкрываў вернісаж дырэктар гісторыка-культурнага музея-запаведніка «Заслаўе», мастацтвазнавец Мікалай Паграноўскі[5].
-
Мікалай Паграноўскі, Хрысціна Вітушка, Таццяна Бембель -
Мікалай Паграноўскі, Хрысціна Вітушка, Таццяна Бембель -
-
Мастачка Аксана Аракчэева -
Уладзімір Парфянок, Руслан Вашкевіч
Памяць[правіць | правіць зыходнік]
У 1996 годзе, да 100-годдзя нараджэння мастачкі, РУП «Белпошта» выпусціла памятны мастацкі канверт з арыгінальнай маркай.
У 2010 годзе на кінастудыі «Беларусьфільм» створана дакументальная стужка пра лёс мастачкі Алены Кіш «Маляваны рай»[6], рэжысёр Галіна Адамовіч.
Алена Кіш сярод гераінь аповесці Зараславы Камінскай «Русалкі клічуць».
Зноскі
- ↑ Бройка, Каця. Дзе знайсці беларускі рай? Распавядаем пра маляваныя дываны Алены Кіш . onliner.by (22 снежня 2022). Архівавана з першакрыніцы 30 студзеня 2023. Праверана 23 мая 2023.
- ↑ Басалыга У. Не пагарджаць святым сваім мінулым // «Мастацтва». 1992. № 12. С. 50-52.
- ↑ Оксана Коврик. Женский лик белорусской маляванкі // Женщины на краю Европы. Сб. статей. Ред. Е. Гапова. Минск: ЕГУ, 2003. С. 364—378.
- ↑ Константин Церетели: как сочетаются грузинский лев и белорусский банк - infobank.by. web.archive.org (11 сакавіка 2016). Архівавана з першакрыніцы 11 сакавіка 2016. Праверана 10 красавіка 2024.
- ↑ Выставка "маляванок" Алены Киш: произведения искусства, которые теперь пылятся на чердаках(недаступная спасылка). web.archive.org (24 студзеня 2021). Архівавана з першакрыніцы 24 студзеня 2021. Праверана 10 красавіка 2024.
- ↑ Маляваны рай Алёны Киш, режиссёр Галина Адамович, 2010(нявызн.). Праверана 10 красавіка 2024.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
- Алена Кіш: [Дываны маляваныя ] // Энцыкл. літ. і мастацтва Беларусі. — Мн., 1985. — Т. 2. — С. 385—386.
- Дзядзюля, С. Свет, сплецены з мараў: [Трагічнае жыццё Алены Кіш] / С. Дзядзюля // Мін. праўда. — 1993. — 21 кастр.
- Саламаціна, І., Кухарчык, Н. Яна была. 16 жанчын, якія сталі часткай гісторыі Беларусі. — Мн.: Галіяфы, 2019 — С. 42-44.
- Кіш Алена: [Маляваныя дываны] // Этнаграфія Беларусі: Энцыкл. — Мн., 1989. — С. 307—308.
- Кіш Алена Андрэеўна // Энцыкл. літ. і мастацтва Беларусі. — Мн., 1986. — Т. 3. — С. 61.
- Кіш Алена Андрэеўна // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8). — С. 314.
- Кулік, Я. Памяці Алены Кіш — выдатнай народнай мастачкі / Я. Кулік // Мастацтва. — 1994. — № 1. — С. 20.
- Сахута, Е. М. Народное искусство и художественные промыслы Белоруссии: [Творчасць А.Кіш ] / Мн., 1982. — С. 96.
- Сахута, Я. Райскі сад: [А.Кіш і яе дываны] // Мастацтва Беларусі. — 1988. — № 3. — С. 57-58.
- Сахута, Я. М. Беларускае народнае мастацтва: [Альбом. Работы А.Кіш]. — Мн., 1980. — С. 155.
- Святлова, Ж. Паміж двума сусветамі: [Адраджэнне А. Кіш] / Ж.Святлова // Слава працы. — 1995. — 4 кастр.
- Пракарына, І. Алена Кіш // Слава працы. — 1995. — № 7. — С. 2
- Тарасюк, Л. Алена Кіш: [Вершы] / Л.Тарасюк // ЛІМ. — 1993. — 3 снеж. — С. 9.
- Таямніцы народнай душы: [А. Кіш] // Мастацтва. — 1992. — № 12. — С. 47-52.
- Ягоўдзік, У. І. Алена Кіш: [Альбом] / У. І. Ягоўдзік. — Мн.: Беларусь, 1990. — С. 39.
- Ягоўдзік, У. І. Райскія сны Алены Кіш // Ягоўдзік У. І. Белыя рысы на чорным полі. — Мн., 1995. — С. 179—199.
- Ягоўдзік, У. І. Хто такая Алена Кіш: [Алена Кіш — майстар дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і проста жанчына] / Уладзімір Ягоўдзік // Работніца і сялянка. — 1992. — № 5/6. — С. 7.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Алена Кіш 1889 (1896) - 1949 гг.. web.archive.org (20 студзеня 2012). Архівавана з першакрыніцы 20 студзеня 2012. Праверана 10 красавіка 2024.
- Непрызнаная мастачка Алена Кіш, райскія дываны якой праз дзясяткі год пасля яе смерці ратавалі з-пад кароў у хлявах . Наша Ніва (14 чэрвеня 2018). Праверана 10 красавіка 2024.