Баскскія землі

Краіна баскаў на карце Еўропы

Баскскія землі (баскск.: Euskal Herria, ісп.: País Vasco, фр.: Pays Basque) — тэрыторыя традыцыйнага рассялення баскаў на стыку Францыі і Іспаніі, у заходніх Пірэнеях і на ўзбярэжжы Біскайскага заліва). Радзіма баскскай нацыі і баскскай мовы. Баскскія землі складаюцца з, перш за ўсё:

• Паўднёвай Краіны Баскаў, размешчанай у Іспаніі (па-баскску: Hegoalde — «Паўднёвая краіна»). Яна ж — Іспанская Краіна Баскаў.
• Паўночнай Краіны Баскаў на поўдні Францыі (па-баскску: Iparralde — «Паўночная краіна»). Яна ж — Французская Краіна Баскаў.

Іспанская Краіна Баскаў

Большасць баскскай нацыі пражывае ў межах Паўднёвай Краіны Баскаў. Іспанская, або Паўднёвая Краіна Баскаў складаецца з:

• Т.зв. аўтаномнай супольнасці Краіна Баскаў (тоеснасць назваў часткі і цэлага нярэдка спараджае блытаніну);
• Т.зв. аўтаномнай супольнасці Навара, тоеснай аднайменнай іспанскай правінцыі. (ісп.: Comunidad Foral de Navarra, баскск.: Nafarroako Foru Erkidegoa). Адміністрацыйны цэнтр Навары — Памплона (Ірунья).

Аўтаномная супольнасць Краіна Баскаў складаецца з вельмі старажытных і невялікіх па плошчы правінцый:

• Алава, ці Араба (ісп.: Álava, баскск.: Araba), адміністрацыйны цэнтр — Віторыя. Віторыя адначасова з'яўляецца сталіцай аўтаномнай супольнасці Краіна Баскаў;
• Біская (ісп.: Vizcaya, баскск.: Bizkaia), адміністрацыйны цэнтр — Більбаа;
• Гіпускаа (ісп.: Guipúzcoa, баскск.: Gipuzkoa), адміністрацыйны цэнтр — Сан-Себасцьян.

Яшчэ ў жніўні 1992 г. баскская партыя Эры Батасуна (Herri Batasuna) і Саюз Наварскіх Народаў паднялі пытанне аб далучэнні Навары да аўтаномнай супольнасці Краіна Баскаў, але ідэя так і не была рэалізавана.

Правінцыі Краіны баскаў: у Францыі (жоўтая частка) і ў Іспаніі (астатняя частка)

Французская краіна баскаў

Да Вялікай французскай рэвалюцыі Французская, або Паўночная Краіна Баскаў складалася з правінцый Лабурдан, Зуберу, а таксама Ніжняй Навары (былога Каралеўства Навара). Пасля рэвалюцыі падзел Францыі на правінцыі быў адменены. Станам на 2008 год Паўночная Краіна Баскаў з'яўляецца часткай дэпартамента Атлантычныя Пірэнеі, які ўваходзіць у рэгіён Аквітанія.

Гісторыя Баскскіх земляў

Паводле некаторых версій паходжання баскаў, яны з'яўляюцца адным з найменш асіміляваных і змяшаных з іншымі народаў, якія пражывалі на тэрыторыі Заходняй Еўропы з часоў палеаліту.

З I стагоддзя да н.э. да сярэдзіны V стагоддзя тэрыторыя, заселеная баскамі, намінальна была пад уладай Рымскай імперыі. З-за гарыстага характару мясцовасці рымлянам не ўдалося пракрасціся ва ўсе населеныя баскамі вобласці, што дазволіла Краіне баскаў захаваць сваю мову і нацыянальную самабытнасць.

У перыяд панавання вестготаў, а затым арабаў на Пірэнейскім паўвостраве, большая частка Баскскіх земляў заставалася незалежнай і стала апорай Рэканкісты. У XI—XV стст. Паўднёвая Краіна Баскаў была пад уладай Каралеўства Навары і Кастыліі.

Іспанская частка Краіны баскаў з пачатку XVI стагоддзя ўвайшла ў склад адзінай Іспанскай дзяржавы, часткова захоўваючы аўтаномію да 1876 года. Французская частка захоўвала некаторую аўтаномію да Вялікай французскай рэвалюцыі. У найноўшай гісторыі частка Краіны баскаў упершыню атрымала аўтаномію ў Іспаніі пасля перамогі Народнага фронту ў 1936 годзе, аднак была пазбаўлена самакіравання пасля падзення рэспублікі ў 1939 годзе.

У 1953 г. студэнты Універсітэта Більбаа (Біская, Іспанія) стварылі падпольную арганізацыю «Экін» (у перакладзе: «Трымацца!»), якая ставіла сваёй мэтай аб'яднанне ўсіх Баскскіх земляў) у адзіную суверэнную дзяржаву. Пад уплывам «Экіна», у Францыі ў 1963 годзе ўзнік баскскі нацыяналістычны рух «Эмбата» (Embata, забаронена ў 1974 годзе)…

У адпаведнасці з канстытуцыяй Іспаніі 1978 года частка Іспанскай краіны баскаў атрымала спачатку часовую, са студзеня 1980 года — пастаянную аўтаномію.

Гл. таксама

• Каталонскія землі
• Галісія

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Баскскія землі