Грын’ерд

Востраў Грын'ерд
	англ. Gruinard Island, гэльск. Eilean Ghruinneard
	; Від на востраў Грын'ерд з узбярэжжа Шатландыі
Характарыстыкі
Плошча	1,96 км²
Найвышэйшы пункт	106 м
Насельніцтва	0 чал.
Размяшчэнне
	57°53′30″ пн. ш. 5°28′00″ з. д.HGЯO
Архіпелаг	Унутраныя Гебрыды
Акваторыя	Грын'ерд Бэй
Краіна	Вялікабрытанія;
Рэгіён	Шатландыя
Раён	Рос-энд-Кромарці
	Востраў Грын'ерд
	Востраў Грын'ерд
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Востраў Грын’ерд ([ˈ ɡ r ɪ n j ə r d]^? GRIN-yərd;^[1] англ.: Gruinard Island, шатл. гэл.: Eilean Ghruinneard) — невялікі востраў авальнай формы ля ўзбярэжжа Шатландыі, даўжынёй прыблізна 2 км і шырынёй каля 1 км. Знаходзіцца ў заліве Грын'ерд Бэй, амаль пасярэдзіне між населенымі пунктамі Гайрлох і Алапул. Адлегласць ад узбярэжжа непасрэдна Шатландыі да найбліжэйшай кропкі вострава складае крыху больш за 1,1 км. Да канца 20-га стагоддзя востраў з’яўляўся небяспечным для пражывання усіх відаў млекакормячых з-за праведзеных там іспытаў біялагічнага ўзбраення, а менавіта сібірскай язвы.

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Востраў упершыню згадваецца дэканам Дональдам Манро, які здзяйсняў вандроўку па навакольных мясцінах у сярэдзіне 16-га стагоддзя. Ён пісаў, што гэтая тэрыторыя належала клану Макензі, «поўнілася лесам» (на сённяшні час на востраве дрэваў няма) і «добра падыходзіла да выхавання разбойнікаў і мяцежнікаў».

Па перапісу 1881 насельніцтва складала 6 чалавек, але ў 1920-х гг на востраве не засталося жыхароў.

Выпрабаванне біялагічнай зброі[правіць | правіць зыходнік]

У 1942 годзе, падчас Другой сусветнай вайны, Грын’ерд быў пляцоўкай для выпрабавання біялагічнай зброі вайсковымі навукоўцамі з парку Портан Даўн. У той час брытанскі ўрад праводзіў даследванне наконт здзяйсняльнасці нападу з выкарыстаннем сібірскай язвы: каб высветліць адчувальнасць Вялікабрытаніяй нападу з боку Германіі, а таксама жыццяздольнасць ідэі нападу на Германію з біялагічнай зброяй. Зыходзячы з прыроды зброі, над якой вяліся працы, было прызнана, што іспыты выклічуць распаўсюджанае і доўгатэрміновае забруджванне непасрэднай пляцоўкі спорамі сібірскай язвы. З мэтай абмежаваць забруджванне трэба было выкарыстоўваць аддалены і ненаселены востраў. Пасля агляду, Грын’ерд палічылі падыходзячым, і востраў быў рэквізаваны урадам Вялікабрытаніі ў ягоных уласнікаў.

Для грын’ердскіх выпрабаванняў быў абраны высокавірулентны штам сібірскай язвы пад назвай «Волам 14578» (англ.: "Vollum 14578"), названы ў гонар Р. Л. Волама (англ.: R. L. Vollum), прафесара бактэрыялогіі Оксфардскага ўніверсітэта, які вырабляў штам. На востраў былі завезеныя восемдзесят авечкаў і каля месцаў прывязі абраных груп былі падарваныя бомбы, запоўненыя спорамі язвы. Авечкі былі інфікаваныя сібірскай язвай і памерлі на працягу колькіх дзён пасля выбуху. Некаторыя з эксперыментаў былі запісаныя на 16 мм каляровую кінастужку, грыф сакрэтнасці з гэтых запісаў быў зняты ў 1997 годзе. Адна з іх паказвае выбух бомбы, прымацаванай да канца высокага шаста, які ўтрымліваўся адцяжкамі. Пасля дэтанацыі бомбы карычневае воблака аэразолю дрэйфуе у бок мэтавых жывёл. Наступная стужка паказвае крэмацыю тушаў інфікаваных авечкаў у печках апасля заключнай стадыі эксперыменту.^[2]

Пасля заканчэння тэстаў навукоўцы прыйшлі да высновы, што споры сібірскай язвы здольныя перанесці цеплавое ўздзеянне выбуху, а таксама, што вызваленне значных колькасцяў сібірскай язвы сур’ёзна забрудзіць нямецкія гарады і зробіць іх бязлюднымі на дзесяцігоддзі пасля. Гэтыя высновы падцверджваліся выяўленнем таго факту, што пачатковыя намаганні па абеззаражванні тэрыторыі скончыліся няўдачай з-за высокай даўгавечнасці спораў сібірскай язвы.

Парэшткі авечкаў былі пахаваныя на востраве. Згодна справаздачаў ураду ў 1943 годзе сібірская язва трапіла на ўзбярэжжа Шатландыі з рэшткамі авечай тушы, якія прыплылі з боку вострава. Загінулі сем кароў, два кані, тры коткі і больш за 20 авечак.^[3]

У 1945, калі ўласнік шукаў магчымасць павярнуць востраў Грын’ерд, міністэрства забеспячэння прызнала, што востраў быў забруджаны ў выніку вайсковых іспытаў, і такім чынам ён не можа быць дэрэквізаваны, пакуль не будзе расцэнены як бяспечны. У 1946 Карона згадзілася набыць востраў і ўзяць на сябе цяжар адказнасці. Уласнік ці ягоныя нашчадкі альбо бенефіцыяры мелі магчымасць перанабыць востраў за кошт продажу £500, калі той будзе абвешчаны «Адпавядаючым для жылля чалавека і звера».

На працягу многіх год дастатковае для доступу грамадскасці абеззаражванне лічылася занадта небяспечным і дарагім. Вынікам гэтага з’явілася ўсталяванне на востраве каранціну на няпэўны час. Наведванне вострава было забаронена, за выключэннем правядзення персаналам Портан Даўна перыядычных праверак для вызначэння ўзроўню забруджвання.

Аперацыя Дарк Харвэст[правіць | правіць зыходнік]

У 1981 газеты пачалі атрымліваць лісты пад назваю «Аперацыя Дарк Харвэст» (літаральна Аперацыя Цёмны Ўраджай, англ.: Operation Dark Harvest), якія патрабавалі ад урада правесці абеззаражванне вострава і паведамлялі, што «каманда мікрабіёлагаў з двух універсітэтаў» высадзілася на востраў з дапамогай мясцовых жыхароў і сабрала 300 фунтаў (140 кг) глебы. Гэтая група пагражала пакінуць узоры глебы «ў адпаведных кропках, якія забяспечаць хуткую страту абыякавасці ўрада і аднолькава хуткую асвету для грамадства». У той жа дзень запячатаны пакунак з глебай быў пакінуты звонку вайсковага даследчага аб’екта Портан Даўн; спробы паказалі, што яна ўтрымоўвала бацылы сібірскай язвы. Некалькі дзён пазней іншы запячатаны пакунак глебы быў пакінуты ў Блэкпуле, дзе правячая Кансерватыўная партыя праводзіла сваю штогадовую канферэнцыю. Глеба не ўтрымоўвала сібірскую язву, але афіцыйныя асобы казалі, што глеба была падобная да той, што можна знайсці на востраве.

Абеззаражванне[правіць | правіць зыходнік]

Пачынаючы з 1986 былі зроблены пэўныя намаганні каб абеззаразіць востраў. Палова мільёна фунтаў была затрачана каб распыліць над усёй плошчай вострава ў 196 гектараў 280 тон росчыну фармальдэгіду распушчанага марскою вадою, а найбольш забруджаныя верхнія слаі глебы вакол месца рассейвання былі прыбраныя і вывезеныя ў запячатаных кантэйнерах. Потым на востраве змясцілі статак авечкаў, якія засталіся здаровымі. 24 красавіка 1990, праз 48 гадоў каранціну і праз 4 гады пасля ўжыцця росчыну, востраў быў наведаны парламенцкім намеснікам міністра абароны Майклам Ньюбертам (англ.: Michael Neubert), які абвясціў аб яго бяспечнасці і прыбраў знакі перасцярогі. 1 мая 1990 востраў быў перанабыты нашчадкамі першапачатковага ўласніка за выточны кошт £500.

Зараз востраў выкарыстоўваецца для выгану авечак. Кожнае лета мясцовы фермер прывозіць свой статак на лодцы. Са збудаванняў на востраве знаходзіцца закінуты разбураны каменны катэдж пастуха. Востраў таксама населены дзікімі трусамі і невялікай колькасцю арланаў-белахвостаў.