Звонкі велярны выбухны зычны
| Звонкі велярны выбухны зычны | |
|---|---|
| ɡ | |
|
Выява
| |
| Нумар па МФА | 110 |
| Юнікод (hex) | U+261 |
| HTML (decimal) | ɡ |
| X-SAMPA | g |
| Кіршэнбаўм | g |
| Кірыліца | г |
| МФА Брайля | ⠛ |
| Іншыя абазначэнні | ग گ |
Звонкі велярны выбухны — зычны гук, які часта сустракаецца ў многіх мовах. Гэты гук пазначаецца знакам ɡ у Міжнародным фанетычным алфавіце і g у сістэме X-SAMPA.
Прыклады
[правіць | правіць зыходнік]| Мова | Слова | МФА | Пераклад | Заўвагі |
|---|---|---|---|---|
| Англійская | ɡame | [ɡeim] | гульня | Гл. англійскую фаналогію |
| Беларуская | ганак | [ɡа́нак] | - | Гл. Беларуская фанетыка |
| Руская | где | [ɡdjε] | дзе | |
| Украінская | ґанок | [ˈɡɑ.n̪ɔk] | ганак | Гл. Украінская фанетыка |
У беларускай мове
[правіць | правіць зыходнік]У старабеларускай мове перадаваўся пісьмова двузнакам «кг» пры транслітарацыі лацінскае літары «G». Сёння — рэдкі гук у сучаснай беларускай мове, але належыць да яе фанетычнага складу, бо ўтвараецца фанетычна (напр. у слове анекдот — [ан'эɡдо́т]). Яго глухі адпаведнік — voiceless velar plosive (глухі велярны выбухны, [к]).
Гук г выбухное мае тэндэнцыю да пераходу ў г фрыкатыўнае/г фарынгальнае. Паводле «Гукаў беларускай мовы», розніца паміж [γ] (г фрыкатыўным) і [г] (г выбухным) не мае фаналагічнага значэння.
Для перадачы выбухнога [г] у склад алфавіта, зацверджанага першай нарматыўнай граматыкай беларускай мовы Б. А. Тарашкевіча ўвайшоў знак Ґ. Але вымаўленне [г] выбухнога ў беларускай мове абмежавана вузкім колам слоў, таму спецыяльны знак не знайшоў распаўсюджання ў выдавецкай практыцы і быў выключаны з алфавіта ў перапрацаваным выданні «Беларускай граматыкі» 1929 года[1].
У класічнай беларускай лацінцы дапускацца факультатыўнае выкарыстанне літары «g» для абазначэння гуку. У сучаснай сістэме транслітарацыі літарамі лацінскага алфавіта гук ніяк не абазначаецца.
Паміж носьбітамі мовы ўзнікаюць спрэчкі наконт вымаўлення запазычанняў, калі ў мове-крыніцы вымаўляўся г выбухны. Прыклад: Garfield — [гарфілд] ці [γарфілд].
Этымалагічны
[правіць | правіць зыходнік]- Абрызглы
- Агата (імя) (як варыянт)
- Агрэст
- Бразгат
- Возгры
- Вэдзгаць
- Габлі
- Габрусь (імя) (як варыянт)
- Газа
- Газэта (як варыянт)
- Ганак
- Гарнец
- Гвалт (ад інда-еўрапейскага кораня *ǵʰwel-)
- Гераічны (як варыянт)
- Гергетаць
- Гірса
- Глузд
- Гмахі
- Гонта
- Граніца (як варыянт)
- Графа (як варыянт)
- Грошы (як варыянт)
- Груца
- Гузік
- Гузы
- Густ (як варыянт)
- Джгаць
- Зграбны
- Зграя
- Ізгой
- Інтэлігенцыя (як варыянт)
- Лезгінка
- Лязг [к]
- Мазгі
- Нягеглы
- Плявузгаць
- Розгі
- Рэзгіны
- Цуглі
- Цэгла
- Цяглі
- Швагер
Узнікае фанетычным шляхам
[правіць | правіць зыходнік]- Эксгумацыя
- Экзамен
- Анекдот
- Пакгаўз
- Вакзал
Зноскі
- ↑ А. I. Яновіч. Станаўленне графічнай сістэмы беларускай літаратурнай мовы новага перыяду // Беларуская мова: хрэстаматыя: вучэбны дапаможнік / аўт.-склад. З. І. Бадзевіч і інш. — Мн.: Изд-во Юнипресс, 2005. ISBN 985-474-560-0.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Лемантар для школаў і хатняга навучаньня // Lemantar dla skolau i chatniaha navucannia. — New York: Vyd. «Zaranka», 1964.
- Бушлякоў Ю., Вячорка В., Санько Зьм., Саўка Зьм. Беларускі клясычны правапіс. Збор правілаў. Сучасная нармалізацыя. — Вільня, 2005.
- Фанетыка слова ў беларускай мове // Л. Ц. Выгонная, А. І. Падлужны, П. В. Садоўскі. — Мн.: Навука і тэхніка, 1983.
- Падлужны А. І., Чэкман В. М. Гукі беларускай мовы. — Мн.: Навука і тэхніка, 1973.
- Янкоўскі Ф. М. Беларускае літаратурнае вымаўленне. — Мн.: Народная асвета, 1970.