Алба-Юлія

З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі
(Пасля перасылкі з Горад Алба-Юлія)
Горад
Алба-Юлія
Alba Iulia
Герб Сцяг
Герб Сцяг
Краіна
Жудзец
Каардынаты
Прымар
Мірча Хава
Ранейшыя назвы
Карлсбург (XVIII ст. - 1918 г.)
Плошча
  • 103,65 км²
Вышыня цэнтра
230 м
Насельніцтва
  • 64 227 чал. (1 снежня 2021)[1]
Часавы пояс
Тэлефонны код
(+40) 02 58
Паштовы індэкс
510118
Аўтамабільны код
AB
Афіцыйны сайт
Алба-Юлія на карце Румыніі
Алба-Юлія (Румынія)
Алба-Юлія

А́лба-Ю́лія (рум.: Alba Iulia, ням.: Karlsburg, венг.: Gyulafehérvár) — адзін з найстаражытнейшых гарадоў Трансільваніі і ўсёй Румыніі. Размешчаны ў жудзецы Алба, на рацэ Мурэш, за 270 км на паўночны захад ад Бухарэста. Насельніцтва 58 681 жыхароў (2011).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Антычнасць[правіць | правіць зыходнік]

Алба-Юлія мела палітычную вагу ўжо ў глыбокай старажытнасці. У акрузе былі выяўлены Тэртэрыйскія надпісы, у якіх амерыканскі археолаг Марыя Гімбутас бачыць першую ў гісторыі пісьменнасць. У старажытнасці тут знаходзілася сталіца ваяўнічага племя дакаў, на месцы якой рымляне разбілі ваенны лагер Апулум (Apulum). Гэтае паселішча згадваецца антычным географам Пталамеем, а разваліны яго знаходзяцца ў 10 км ад сучаснага горада. Дзякуючы шматлікім раскопкам, мясцовы краязнаўчы музей мае багатую калекцыяю антычных старажытнасцей.

Сярэднявечча[правіць | правіць зыходнік]

Праваслаўны сабор у Алба-Юліі.

Горад фігуруе ў сярэдневяковых крыніцах пад славянскім імем Балград, ці Бялград у часы славянізацыі Трансільваніі IX—XI стагоддзяў. Назва была перакладзена на латынь як Алба-Юлія і ўпершыню згадваецца ў такой форме ў 1097 годзе. З XI стагоддзя горад уваходзіць у склад Венгерскага каралеўства пад назвай Дзюлафехервар. У XII—XIII стагоддзя ў горадзе пабудаваны каталіцкі сабор, які потым быў перабудаваны пры Янашы Хуньядзі; там жа ён і пахаваны. У 1541—1690 гг. Алба-Юлія служыла сталіцай княства Трансільванія, хоць Міхаю Храбраму ўдалося ў 1599 годзе на кароткі час аб’яднаць пад сваёй уладай усе тры дунайскія княствы і каранавацца ў Алба-Юліі.

Новы час[правіць | правіць зыходнік]

У XVIII стагоддзі ўвагу на добраўпарадкаванні Алба-Юліі — аднаго з самых паўднёвых гарадоў габсбургскіх уладанняў — звярнулі аўстрыйскія Габсбургі. Пры імператары Карле VI была пабудавана вялікая крэпасць у форме зоркі, на ўзор Вабанавых умацаванняў Францыі, а сам горад атрымаў нямецкае імя Карлсбург. У 1794 г. высілкамі біскупа з роду Бацьяні была адкрыта першая ў Румыніі бібліятэка, жамчужынай якой лічыцца створаны пры Карле Вялікім Залаты кодэкс з Лорша.

1 снежня 1918 года ў Алба-Юліі было абвешчана пра далучэнне Трансільваніі да Румыніі, а праз чатыры гады у мясцовым саборы адбылося вянчанне Фердынанда I на трон аб’яднанай дзяржавы.

Выхадцы[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

Літаратура[правіць | правіць зыходнік]

  • Liviu Stoica, Gheorghe Stoica, Gabriela Popa. Castles & fortresses in Transylvania: Alba County. Castele și cetăți din Transilvania: Județul Alba. Cluj-Napoca, 2009. — ISBN 978-973-0-06141-3, ISBN 978-973-0-06143-3 (памылк.)
  • Heinz Heltmann, Gustav Servatius, Reiseführer Siebenbürgen, Thaur bei Innsbruck 1993, pag. 183.
  • Recensământul general al populației României din 29 Decemvrie 1930, vol. II, pag. 522.
  • Bălan, Șt.; Mihăilescu, N. Șt. — Istoria științei și tehnicii în România, date cronologice, Editura Academiei Republicii Socialiste România, București, 1985, p. 34.

Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]