Лайка (від скуры)

Лайкавыя пальчаткі. Англія, 1615—1625 гг.

Лайка  — мяккая тонкая скура белага колеру галынова — тлушчавага, то бок лайкавага, дублення.

Беларуская назва запазычана з польскай łajka/łojka (лайка, замша), што паходзіць ад łoj — тлушч, сала. У XVII стагоддзі на Русі лайку таксама называлі «сабачкай», паколькі на яе вытворчасць першапачаткова ішлі сабачыя шкуры. Мелася два выгляды лайкі: сырая і зробленая чорная.

Гісторыя

Тэхналогія, верагодна, паходзіць яшчэ ад арабаў. Вытворчасць лайкі з XVIII стагоддзя была развіта ў Францыі, дзякуючы запрошаным туды венгерскім майстрам, укаранілі метад галынавання. З Францыі тэхналогія была перанесена спачатку ў Германію, а пасля — у іншыя еўрапейскія дзяржавы. У Расійскую імперыю гэты метад трапіў з Польшчы. У цяперашні час на сусветным рынку найбольш распаўсюджаныя англійская, італьянская і эфіёпская лайка з ягняці. Вырабляецца таксама ў Паўднёва-Усходняй Азіі, Аўстраліі, у Паўднёвай, Цэнтральнай і Усходняй Еўропе, Скандынавіі.

У Расійскай імперыі

Рэформа 1861 года змяніла ўклад жыцця не толькі прыгонных сялян. Адным са следстваў такіх змен было з’яўленне ў Расіі фабрык па вытворчасці лайкавых пальчатак. Сыравінай для пальчатак сталі рускія псовыя харты. Пасля рэформы 1861 года вялікія панскія паляванні разваліліся. Свабодныя сяляне ў псары не імкнуліся: заробак сезонны, а спраў на год. Цэлымі псарнямі сабак здавалі на пальчаткі. З іх атрымлівалася самая тонкая лайка.

Тэхналогія вытворчасці

Выдзяляецца са шкур ягнят, казлянят і т. п. (нават з катоў і пацукоў). У адрозненне ад замшы, захоўвае правую паверхню. Мяккая, цягучая і трывалая скура, па сваіх якасцях найбольш падыходная для пашыву пальчатак. Але слабае дубленне алюмакаліевымі галунамі разам з паваранай соллю, яечным жаўтком і мукой (яго называюць нават «сырамятным дубленнем») дае нізкую вадаўстойлівасць. Пасля намакання і высыхання становіцца жорсткай.

Прымяненне

Выкарыстоўваецца ў абутковай і галантарэйнай прамысловасці.

У музычных інструментах сямейства ручных гармонік кавалачкі лайкі могуць знаходзіцца ў розных частках інструмента, выконваючы ролю пракладак, якія знаходзяцца на падэшве клапанаў і зачыняюць адтуліны ў дэцы, паміж рамкамі меха і паўкарпусамі, паміж рэзанатарамі і дэкай. Лайка служыць у якасці праёмнага паветранага клапана на галасавых планках. Кавалачкамі ў выглядзе ромбікаў усталёўваецца на куткі зморшчын мехавой камеры, невялікімі кружкамі прыляпляецца ў месцы злучэння рычагоў з драўлянымі клапанамі.

Лайкавая скура ўжываецца таксама ў дэкаратыўна-прыкладных мэтах — для вырабу упрыгожванняў і біжутэрыі з натуральнай скуры, напрыклад, пры апляценні скурай бранзалетаў, кабашонаў з натуральнага каменя або пры вырабе карцін і кветак са скуры, дэкарыравання бутэлек. Для такіх мэтаў як раз ідэальна падыходзіць лайка і напа, як найбольш прыдатныя для драпіроўкі і эластычныя віды скуры.

Літаратура

• Нікалаева Ж. Б. Даведнік: Кожгалантерейная прамысловасць. — М.: Легпромбытиздат, 1985.
• Кушнерствам справа: практычная кніга для сялян, фермераў, сучасных саматужнікаў, паляўнічых, нарыхтоўшчыкаў і ўсіх хто хоча ведаць гэта старадаўняе і прыбытковая рамяство. Парады па рамонце, пераробцы футравых вырабаў і догляду за імі / Сост. В.Бродаў, в. Віктараў, м. Казельскі — 4-е выд., дапоўнены. — М: Нядзеля, 1998. — С.160-168, 170, 265. — ISBN 5-88528-113-0.
• Страхаў І. П., Аронина Ю. Н., Гайдараў Л. П. Хімія і Тэхналогія скуры і футра. — М.: лёгкая індустрыя, 1970.
• Пыльцина М. Перчаточная лайка, Лайковая кожа… // Краткая энциклопедия скорняка. — Ростов н/Д.: Проф-Пресс, 2000. — 480 с.
• Лайка // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.