Магдэбургскае права ў Мінску
Магдэбургскае права было распаўсюджана ў 1499 годзе на г. Мінск, які знаходзіўся ў складзе Вялікага княства Літоўскага, паколькі ў гэты перыяд права на самакіраванне гарадоў пачало сваё распаўсюджванне на ўсёй тэрыторыі сучаснай Беларусі. У той час Вялікае княства Літоўскае знаходзілася ў сталым судотыку з перадавымі заходнееўрапейскімі дзяржавамі, што садзейнічала яго развіццю ў рэчышчы сусветнага эканамічнага, палітычнага і культурнага працэсаў.[1]
Эпоха Магдэбургскага права прыпадае на часы найвышэйшага росквіту княства, калі яно з'яўлялася адной з перадавых дзяржаў, а народ — адным з найбольш развітых у Еўропе.
14 сакавіка 1499 года, Вялікі князь Літоўскі Аляксандр Ягелончык дараваў аднайменную грамату горадзе Мінску, які не быў першым з сярэднявечных беларускіх гарадоў, якія атрымалі грамату на Магдэбургскае права.[2] Да гэтага яно было прысвоена таксама Брэсту (1390), Гродна (1391), Слуцку (1441) і Высокаму (1494)[3] і яшчэ некаторым іншым.
Згодна гэтай грамаце[4] Мінск атрымліваў права на фарміраванне органаў самакіравання, незалежных ад улады ваяводаў, паноў, старастаў. Кіраўніком гарадскога ўпраўлення аб'яўляўся прызначаны вялікім князем войт, прысягалі на распяцці ў вернай службе гораду. Пад вяршынствам войта, у горадзе дзейнічаў уласны судовы орган — лава — у абавязкі якой уваходзіў разгляд крымінальных спраў. Непасрэдна ўнутранай палітыкай горада, а таксама разглядам прыватных і адміністрацыйных судовых спраў, займалася абіраемая гараджанамі рада, на чале якой стаялі бургамістры. Па заканчэнні тэрміну сваіх паўнамоцтваў, бургамістры выступалі перад радай са справаздачай аб праведзенай працы. Гарадская рада і лава сумесна ўтваралі магістрат. Асноўнымі задачамі магістрата былі: цэнтралізаваны збор падаткаў, абарона інтарэсаў гараджан, мясцовых купцоў і рамеснікаў, кантроль над гарадскім рынкам і інш. Адкрытая дзейнасць магістрата і строгая падсправаздачнасць перад радай і гараджанамі былі вельмі надзейнымі перашкодамі для пашырэння карупцыі і іншых злоўжыванняў уладай.
Магдэбургскае права прыносіла гарадскім жыхарам вызваленне ад шматлікіх феадальных павіннасцяў, замест якіх, яны плацілі адзіны вялікі грашовы падатак. Разам з тым, гараджане аб'яўляліся асабіста вольнымі, атрымлівалі права на прыватную зямельную ўласнасць, вызваляліся ад улады вялікакняскага суда, і чынавенства. Такім чынам, можна сказаць, што гарады сталі цэнтрамі рамяства, гандлю, культуры, вальнадумства і дэмакратычных традыцый.
Адметнай рысай гарадоў, якія атрымоўвалі Магдэбургскае права, і своеасаблівым сімвалам гарадской свабоды з'яўлялася ратуша. У Мінску першая драўляная ратуша была пабудавана ў пачатку XVI стагоддзя. Ужо ў 1582 годзе замест старога будынка, было пабудавана новае — каменнае, якое размяшчалася на тэрыторыі Верхняга рынку.
Акрамя ратушы, пасля 1499 года, Мінск атрымаў права на свой уласны герб, існаванне якога сведчыла аб даволі высокім эканамічным і культурным ўзроўні горада. Герб прысутнічаў на пячатцы горада, чым падкрэслівалася яго незалежнасць ад княжацкай або каралеўскай улады.
Магдэбургскае права праіснавала ў Беларусі да XIX стагоддзя, да далучэння цэнтральнай частцы Беларусі да Расійскай імперыі і некаторы час пасля. Указам імператара Мікалая Першага ў 1831 годзе Мінск быў пазбаўлены самакіравання, а будынак ратушы, якія пастаянна нагадваў гараджанам пра былыя традыцыі, у 1852 годзе быў знесены.