Парламент Японіі
Парла́мент Япо́ніі (яп.: 国会, こっかい, кака́й, «Дзяржаўная Рада»; англ.: The National Diet of Japan) — адзіны двухпалатны заканадаўчы орган Японіі. Вышэйшы орган дзяржаўнай улады ў краіне. Арганізацыя, структура, правы і абавязкі парламента вызначаюцца дзеючай Канстытуцыяй Японіі і Законам пра парламент 1947 года. Складаецца з Палаты прадстаўнікоў і Палаты саветнікаў. Заснаваны 3 мая 1947 года[3] ў сувязі з уступленнем у сілу новай Канстытуцыі Японіі. Замяніў папярэдні найстарэйшы заканадаўчы орган у Азіі — Імператарскі парламент Японіі, заснаваны ў 1889 годзе[4]. Пасяджэнні парламента праходзяць у Такійскім Будынку парламента Японіі.
Статус[правіць | правіць зыходнік]
Парламент Японіі — гэта орган дзяржаўнай улады, які прадстаўляе японскую нацыю і выконвае яе волю[5]. Дзеючая Канстытуцыя Японіі прызнае яго «вышэйшым органам дзяржаўнай улады і адзіным заканадаўчым органам дзяржавы»[6]. Вышэйшы орган дзяржаўнай улады азначае, што парламент — гэта галоўны палітычны інстытут японскай дзяржавы, які дзейнічае непасрэдна ад імя ўсёй японскай нацыі, носьбіт дзяржаўнага суверэнітэту і мае статус, неабходны для рэалізацыі волі гэтай нацыі. Адзіны заканадаўчы орган дзяржавы азначае, што толькі парламент мае манаполію на прыняцце японскіх законаў, а іншыя дзяржаўныя органы не могуць узяць на сябе яго паўнамоцтвы. Выключэннем з гэтага правіла з’яўляецца права абедзвюх Палат парламента[7] і Вярхоўнага суда Японіі[8] самастойна ўсталёўваць правілы паводзін у сваіх установах[9].
Структура[правіць | правіць зыходнік]
Парламент Японіі — двухпалатны заканадаўчы орган. Складаецца з ніжняй Палаты прадстаўнікоў і верхняй Палаты саветнікаў[10]. Двухпалатная сістэма была запазычана японцамі ў еўрапейскіх канстытуцыйных манархій XIX стагоддзя і ўвасаблялася ў Імператарскім парламенце Японіі з 1890 па 1947 год. Ён складаўся з ніжняй Палаты прадстаўнікоў і верхняй Палаты пэраў. Пасля паражэння Японіі ў Другой сусветнай вайне, амерыканская акупацыйная ўлада планавала ўвесці ў краіне аднапалатную сістэму, аднак японскі ўрад настаяў на захаванні традыцыйнай сістэмы[9].
Арганізацыйнымі адрозненнямі паміж дзвюма палатамі японскага парламента з’яўляюцца розніца ў колькасці дэпутатаў і тэрмінах іх паўнамоцтваў, розніца ва ўзроставым абмежаванні для кандыдатаў, а таксама адрозненні ў сістэме акруг. Галоўнае адрозненне палат — розніца ў паўнамоцтвах[9].
Палата прадстаўнікоў дзейнічае непасрэдна ад імя японскай нацыі і мае больш шырокія правы, чым Палата саветнікаў. У прыватнасці, яна першай абмяркоўвае і зацвярджае дзяржаўны бюджэт, прымае законы, ратыфікуе міжнародныя пагадненні, прызначае прэм’ер-міністра і можа выказваць недавер ураду[9].
Палата саветнікаў мае меншыя паўнамоцтвы, чым Палата прадстаўнікоў. Яе задача — правяраць і ўдакладняць рашэнні ніжняй палаты, зыходзячы з нацыянальных інтарэсаў[11][9].
Арганізацыя[правіць | правіць зыходнік]
Колькасць дэпутатаў[правіць | правіць зыходнік]
Колькасць дэпутатаў Палаты прадстаўнікоў складае 480 чалавек, тэрмін паўнамоцтваў якіх доўжыцца 4 гады[12]. З 1947 па 1994 год яны абіраліся па мажарытарнай сістэме сярэдніх выбарчых акруг. З 1994 года была ўведзена змяшаная сістэма, пры якой 300 дэпутатаў абіраюцца па мажарытарнай сістэме малых выбарчых акруг, а 180 дэпутатаў — па партыйных спісах у адпаведнасці з прапарцыйнай выбарчай сістэмай[9].
Колькасць дэпутатаў Палаты саветнікаў складае 252 чалавекі, тэрмін паўнамоцтваў якіх доўжыцца 6 гадоў[13]. На працягу 1947—1982 гадоў 100 дэпутатаў абіраліся ў адзінай агульнанацыянальнай выбарчай акрузе, а 152 дэпутаты — у прэфектурных акругах. У 1982 годзе выбары па агульнанацыянальнай акрузе былі замененыя выбарамі на прапарцыйнай аснове, у выніку чаго 96 дэпутатаў пачалі выбірацца па партыйных спісах у адпаведнасці з прапарцыйнай сістэмай, а 146 дэпутатаў — па выбарчых акругах мажарытарнай сістэмы. З-за падабенства метадаў выбараў абедзвюх палат пасля 1990-х гадоў Палата саветнікаў часам называлася «калькай» Палаты прадстаўнікоў[9].
Колькасць мажарытарных акруг і іх месцазнаходжанне залежаць ад колькасці і шчыльнасці насельніцтва. Яны вызначаюцца на падставе дадзеных нацыянальнага перапісу. У сувязі з дэмаграфічнымі зменамі рэфармаванне акруг праводзілася 5 разоў. Тым не менш колькасць дэпутатаў, якія могуць быць абраныя па акрузе, вар’іруецца ў залежнасці ад акругі, што дае падставы казаць аб нераўнамерным прадстаўленні ўсіх рэгіёнаў у парламенце[9].
Кіраўніцтва[правіць | правіць зыходнік]
Кожная палата мае ўласных кіруючых асоб — старшыню[14], намесніка старшыні[15], часовага старшыню[16], старшынь пастаянных камітэтаў[17] і генеральнага сакратара[18][9].
Старшыня і яго намеснік абіраюцца з ліку дэпутатаў палат. Тэрмін іх паўнамоцтваў адпавядае дэпутацкаму тэрміну той ці іншай палаты. Старшыня падтрымлівае парадак у палаце, кіруе яе пасяджэннямі, кантралюе адміністрацыйную працу палаты і прадстаўляе палату ўнутры краіны і за яе межамі. У выпадку хваробы, смерці або адсутнасці старшыні яго абавязкі выконвае намеснік старшыні. Калі і старшыня, і яго намеснік адсутнічаюць, абіраецца часовы старшыня палаты, які выконвае абавязкі старшыні[9].
Старшыні пастаянных камісій абіраюцца з ліку членаў пастаянных камісій і кіруюць іх працай[9].
Генеральныя сакратары палат абіраюцца з ліку службовых асоб, якія не з’яўляюцца членамі парламента. Яны адказваюць за адміністрацыйную працу пад наглядам старшынь палат і падпісваюць афіцыйныя дакументы[9].
Камітэты[правіць | правіць зыходнік]
Абедзве палаты маюць два тыпы камітэтаў: пастаянныя і спецыяльныя. Колькасць пастаянных у кожнай з іх складае 17. Дэпутат павінен быць членам прынамсі адной пастаяннай камісіі. Колькасць спецыяльных камітэтаў не вызначана — яны ствараюцца часова па меры неабходнасці для разгляду пытанняў, якія не вырашаюцца пастаяннымі камісіямі. Месцы ў камітэтах размяркоўваюцца раўнамерна і прапарцыйна паміж членамі ўсіх парламенцкіх партый і груп[9].
Камітэты — гэта месца для абмеркавання законапраектаў, якія затым выносяцца на разгляд пленарнага пасяджэння палат[19]. Такая сістэма абмеркавання дазваляе бесстаронне прааналізаваць і палепшыць законапраект. Камітэты адыгрываюць важную ролю ў прыняцці парламенцкіх рашэнняў, таму іх часам называюць «малымі заканадаўчымі органамі»[9].
Кароткія звесткі[правіць | правіць зыходнік]
Парламенту належыць Нацыянальная парламенцкая бібліятэка Японіі, якая з’яўляецца дапаможным органам, незалежным ад любой з палат.
Акрамя таго, у парламенце існуюць Камітэт для разгляду спраў суддзяў і Суд для працэдуры імпічменту суддзяў. Яны фарміруюцца ў адпаведнасці з Канстытуцыяй з мэтай разгляду спраў у парадку імпічменту для тых суддзяў, супраць якіх была распачата справа аб вызваленні іх ад пасады.
Кожная з палат мае рэгулярныя, часовыя і спецыяльныя сустрэчы. Рашэнні прымаюцца большасцю галасоў дэпутатаў[20].
Зноскі
- ↑ Палата прадстаўнікоў Японіі Расстаноўка сіл у палаце прадстаўнікоў (англ.) . Архівавана з першакрыніцы 29 лютага 2012. Праверана 9 лістапада 2009.
- ↑ Палата саветнікаў Японіі Расстаноўка сіл у палаце саветнікаў (англ.) . Архівавана з першакрыніцы 29 лютага 2012. Праверана 9 лістапада 2009.
- ↑ Дзень уступлення ў сілу Канстытуцыі Японіі. Першае спецыяльнае пасяджэнне парламента з нагоды яго адкрыцця адбылося 20 мая 1947 года.
- ↑ Сярод японскіх юрыстаў няма аднадушнасці ў вызначэнні часу стварэння японскага парламента. Большасць лічыць, што Імператарская Канстытуцыя Японіі 1889 года і пасляваенная Канстытуцыя Японіі 1947 года — гэта розныя канстытуцыі, таму абвешчаныя ў іх Імператарскі парламент Японіі і парламент Японіі з’яўляюцца рознымі парламентамі. Адсюль вынікае, што даты заснавання гэтых парламентаў розныя. Аднак меншасць настойвае на тым, што Канстытуцыя 1947 года была толькі велізарнай папраўкай да Імператарскай Канстытуцыі 1889 года, а сучасны парламент Японіі — гэта той жа Імператарскі парламент, толькі са змененай назвай. Адпаведна, дата стварэння Імператарскага парламента аўтаматычна з’яўляецца датай стварэння дзеючага парламента Японіі.
- ↑ Канстытуцыя Японіі. Артыкул 43.
- ↑ Канстытуцыя Японіі. Артыкул 41.
- ↑ Канстытуцыя Японіі. Артыкул 58. Абзац 2.
- ↑ Канстытуцыя Японіі. Артыкул 77.
- ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 Парламент Японіі // Энцыклапедыя Ніпоніка: ў 26 т. 2-е выданне. — Токіа: Сёгакан, 1994–1997.
- ↑ Канстытуцыя Японіі. Артыкул 42.
- ↑ Да сярэдзіны 1960-х гадоў, калі большасць членаў Палаты саветнікаў былі беспартыйнымі, яна выконвала ролю палітычнага стабілізатара і прымала рашэнні, зыходзячы з агульнанацыянальных інтарэсаў. Пасля прыняцця ў 1982 годзе прапарцыйнай выбарчай сістэмы, палітызацыя Палаты саветнікаў паскорылася, ператвараючы яе ў копію Палаты прадстаўнікоў з абмежаванымі паўнамоцтвамі. Таму з канца 1980-х гадоў у японскім грамадстве вядуцца дэбаты аб неабходнасці карэннага рэфармавання Палаты прадстаўнікоў ці яе поўнай адмены і пераходу да аднапалатнай сістэмы (Парламент Японіі // Энцыклапедыя Ніпоніка: ў 26 т. 2-е выданне. — Токіа: Сёгакан, 1994–1997).
- ↑ Канстытуцыя Японіі. Артыкул 45.
- ↑ Канстытуцыя Японіі. Артыкул 46.
- ↑ яп.: 議長, ぎちょう, гіцё.
- ↑ яп.: 副議長, ふくぎちょう, фуку-гіцё.
- ↑ яп.: 仮議長, かりぎちょう, кары-гіцё.
- ↑ яп.: 常任委員長, じょうにんいいんちょう, дзянін іін-цё.
- ↑ яп.: 事務総長, じむそうちょう, дзіму сацё.
- ↑ З 1890 года абмеркаванне заканапраектаў адбывалася непасрэдна на пленарным пасяджэнні парламента, але згодна з новым чынным заканадаўствам, прынятым пасля 1947 года, месцам абмеркавання сталі камітэты (Парламент Японіі // Энцыклапедыя Ніпоніка: ў 26 т. 2-е выданне. — Токіа: Сёгакан, 1994–1997).
- ↑ Падрабязныя паўнамоцтвы парламента Японіі і працэдура прыняцця рашэнняў апісаныя ў Канстытуцыі Японіі.
Літаратура[правіць | правіць зыходнік]
Парламент Японіі // 日本大百科全書 : 全26冊. — 2版. — 東京 : 小学館, 1994—1997.
- 矢島孝一著『国会』東京: 行研出版局、1987年 (яп.)
- 藤本一美編『国会機能論 : 国会の仕組みと運営』東京: 法学書院、1990年 (яп.)
- 大山礼子著『国会学入門』東京: 三省堂、1997年 (яп.)
- 浅野一郎編『著国会事典 : 用語による国会法解説』 第3版補訂版、東京: 有斐閣、1998年 (яп.)
- The National Diet of Japan: the Constitution of Japan, the Diet Law, the Rules of the House of Councillors, the Rules of the House of Representatives. Tokyo: House of Councillors, 1983. (англ.)
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
- Афіцыйны сайт Палаты прадстаўнікоў (яп.) , (англ.)
- Афіцыйны сайт Палаты саветнікаў (яп.) , (англ.)
- Афіцыйны сайт парламенцкай бібліятэкі Японіі: навіны, крыніцы, інфармацыя (яп.) , (англ.)
- Сістэма пошуку пратаколаў пасяджэнняў парламента Японіі (яп.)
 | |
|---|---|
Непрызнаныя дзяржавы | |