Сітоўскі надпіс
Сітоўскі надпіс — старажытны наскальны надпіс, выдрапаны ў пячоры каля сучаснага балгарскага сяла Сітова. Выяўлены ў 1928 годзе археалагічнай экспедыцыяй Аляксандра Пеева.
Выяўленне і апісанне[правіць | правіць зыходнік]
Адкрыццё надпісу адбылося ў 1928 годзе на сцяне скальнага сховішча каля сяла Сітова, недалёка ад Плоўдзіва, Балгарыя. Першым яго задакументаваў балгарскі археолаг-любіцель Аляксандр Пееў. Надпіс складаецца з двух радкоў агульнай даўжынёй 3,40 метра. Вышыня асобных пісьмовых знакаў дасягае 40 сантыметраў. Асобныя знакі надпісу нагадваюць знакі грэчаскага алфавіту, аднак з-за дрэннай захаванасці надпіс прачытаць было немагчыма. Доўгі час не ўдавалася вызначыць нават прыблізны ўзрост надпісу. Як мяркуецца, надпіс датуецца часам паміж 300 і 100 гадамі да н. э.[1]
Што да лёсу першаадкрывальніка, то ў 1943 годзе Пееў быў расстраляны па падазрэнні ў перадачы шыфраваных паведамленняў Савецкаму Саюзу. Раней ён адправіў узор тэксту савецкім археолагам, спадзеючыся, што яны змогуць расшыфраваць яго значэнне[2][3]. Упершыню надпіс быў апублікаваны З. Р. Марфавай у 1950 годзе[4]. Пасмяротна Пееў быў узнагароджаны савецкім ордэнам Леніна за яго супраціўленне калабарацыянісцкаму балгарскаму ўраду[2].
Тлумачэнне[правіць | правіць зыходнік]
Аматары і прафесіяналы спрабавалі перакласці надпіс[5][6]. Вылучаліся розныя версіі паходжання мовы: мясцовая старажытная мова, кельцкая, славянская і фрыгійская[1][7]. Таксама прапаноўвалася параўнанне з рунамі ў саборы Святой Сафіі ў Канстанцінопалі[8].
У 1991 годзе маскоўскія мовазнаўцы Л. С. Баюн і У. Э. Арол ідэнтыфікавалі надпіс як фрыгійскі і падалі частковы магчымы пераклад[9]:
1. Калі створаць выяву Іпты ў выглядзе імана Іпты для яе (багіні),
2. [то калі] хто[сьці] для яго (бога) [нешта] Вакхава зрабіў, іман бога (=Вакха) створаць.
Крыніцы[правіць | правіць зыходнік]
- ↑ а б Vassileva, Maya (1999) A Few Phrygian Onomastic Notes. Epigraphica Anatolica : Zeitschrift für Epigraphik und historische Geographie Anatoliens (31). pp. 175—180. ISSN 0174-6545
- ↑ а б Alexander Peev (1886-1943) and the Ancient Sitovo Script. thesanghakommune.org (26 лютага 2017).
- ↑ Moss, Candida. Inside the Deadly Pursuit of Unsolved Languages (6 жніўня 2017).
- ↑ Morfova, Z. R., «Nadpispri Sitovo, Plovdivsk aokolia», (Godishnik Nanarodnia Arheologiches Kimuzei, 1950
- ↑ Vasil Ilyov. DISCOVERIES ABOUT THE LITERACY, LANGUAGE AND CULTURE OF THE ANCIENT MACEDONIANS. Архівавана з першакрыніцы 29 верасня 2008. Праверана 9 кастрычніка 2008.
- ↑ Pavel Serafimov. The Sitovo Inscription. Архівавана з першакрыніцы 17 лютага 2012. Праверана 9 кастрычніка 2008.
- ↑ Mel Copeland. Translation of the Phrygian language. — «The second inscription is a rock-text near Sitovo village at 30 km south-east of Plovdiv in the Rhodopes Range. After their own autopsia Bayun-Orel 1991, 144-148, dated the inscription in III-I c. B.C. and saw on the rock "Ipta" as "figurine, cult object, image (in paredria?) with Bacchus' figurine."» [sic]
- ↑ А. Титов. Заговорит ли «каменный автограф»?
- ↑ Баюн Л. С., Орел В. Э. Лингвистическая и культурно-историческая интерпретация Ситовской надписи // Вестник древней истории 1993, № 1, с. 126—135