Усці-над-Лабем

Усці-над-Лабем
Герб	Сцяг
Краіна	Чэхія
Край	Усцецкі
Раён	Усці-над-Лабем
АПП	Усці-над-Лабем
Каардынаты	50°39′33″ пн. ш. 14°02′30″ у. д.HGЯO
Кіраўнік	Petr Nedvědický[d]
Заснаваны	1056
Першая згадка	1056
Ранейшыя назвы	Аўсіг
Плошча	93,9 км²
Вышыня цэнтра	218 м
Водныя аб’екты	Эльба
Насельніцтва	▼ 94 251 чалавек (2012)
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Паштовы індэкс	400 01
Аўтамабільны код	U (старыя UL, US)
Афіцыйны сайт	usti-nl.cz; (чэшск.)(ням.)(руск.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Усці-над-Лабем, Усці-над-Лабай^[2] (чэшск.: Ústí nad Labem — Усці-на-Лабе, был. ням.: Aussig an der Elbe, саст. Аўсіг) — горад на поўначы Чэхіі, ля ўпадзення Біліны ў Лабу, адміністрацыйны цэнтр Усцецкага края і раёна Усці-над-Лабем. Важны чыгуначны вузел (магістраль Прага — Дрэздэн — Берлін і інш.) і рачны порт.

Насельніцтва 98,9 тысяч жыхароў (2009; Усці — дзявяты па колькасці насельніцтва горад Чэхіі). Плошча 93,9 км². Падзяляецца на 4 гарадскіх раёна: Нештэміцы (Neštěmice), Северні-Тэраса (Severní Terasa), Стршэкаў (Střekov), Цэнтрум (Centrum).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Паселішча на месцы Усці вядома з 993 года. Горад быў заснаваны Пржэмыслам Отакарам II у канцы XIII стагоддзя. У 1423 імператар Жыгімонт перадаў горад курфюрсту Фрыдрыху I. Ва Усці абгрунтаваўся саксонскі гарнізон. 16 чэрвеня 1426 25-тысячная армія гусітаў нанесла пры Усці паразу 75-тысячнай нямецкай арміі. На наступны дзень гусіты пад кіраўніцтвам Пракопа Вялікага ўварваліся ў горад, забіваючы нямецкае насельніцтва і разбураючы горад. Усці быў адбудаваны толькі ў 1429 годзе. Пад Якубкам Вржэшавіцкім пераможцы і пераможаныя працягвалі жыць мірна. У 1583 годзе значная частка горада была знішчана пажарам^[3]. Горад пацярпеў таксама падчас Трыццацігадовай і Сямігадовай войнаў. У XIX стагоддзі Усці стаў важным цэнтрам горназдабыўной прамысловасці.

Горад быў адным з цэнтраў ранняга нацыянал-сацыялізму; ва Усці надрукаваны шматлікія тэарэтычныя працы нацыстаў. Такім чынам улетку і ўвосень 1938, большасць яўрэяў з'ехала з Усці ў Прагу і іншыя мясцовасці. У лістападзе 1938, пасля Мюнхенскага пагаднення, тыя яўрэі, якія засталіся ва Усці, былі сасланы ў лагеры смерці^[4]. Значная частка нямецкага насельніцтва горада загінула падчас Другой сусветнай вайны, знаходзячыся ў шэрагах германскай арміі. Усці моцна пацярпеў ад бамбардзіровак у красавіку 1945. У 1946—1948 амаль усё нямецкае насельніцтва (каля 53 тыс. чал.) было выселена з горада, многія былі расстраляны без суда і следства (Усціцкі растрэл).

Насельніцтва[правіць | правіць зыходнік]

Год	1869	1880	1890	1900	1910	1921	1930
Насельніцтва	20 284	27 834	40 796	57 330	68 313	71 659	79 634
Год	1950	1961	1970	1980	1991	2001	2009
Насельніцтва	64 179	72 148	79 544	89 272	98 178	95 436	98 869